پروژه مرمت ابنیه تبریز خانه ممقانی تبریز (خانه صلح جو در تبریز)

پروژه مرمت ابنیه تبریز خانه ممقانی تبریز (خانه صلح جو در تبریز)

معرفی استان آذربایجان شرقی:

استان آذربایجان شرقی در موقعیت جغرافیایی « 36درجه و 47 دقیقه» «38 درجه و42 دقیقه» عرض شمالی و «45 درجه و 3دقیقه» تا «47 درجه و 43دقیقه» طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد. این استان از شمال به رودخانه ارس و کشور اتحاد جماهیر شوروی» از شرق به «دریاچه ارومیه و استان آذربایجان غربی» محدود است.
وسعت استان آذربایجان شرقی 469345 کیلومتر مربع است. 7/2% وسعت کل کشور را شامل می‌شود. از لحاظ تقسیمات کشوری این استان به 18شهرستان، 39 بخش و 135 دهستان تقسیم می‌شود و مرکز آن «شهر تبریز» می‌باشد.

اقلیم آذربایجان شرقی

استان آذربایجان شرقی، روی هم رفته قلمروئی با اقلیم سرد و خشک است. محدوده‌های کوهستانی مرتفع استان (سهند و سبلان) از زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌‌های معتدل و محدوده‌های پست شمالی (دشت مغان) از تابستان‌های گرم و زمستان‌های بسیار ملایم برخوردار است.
فضاهای کوهستانی گسترده، وفور بارندگی و رطوبت کافی موجب گردیده که استان آذربایجان شرقی از قابلیت‌های مطلوبی در زمینه پوشش گیاهی و اراضی کشاورزی برخوردار باشد.

 معرفی شهر تبریز

شهر تبریز، مرکز استان آذربایجان شرقی است و در 45درجه و 53 دقیقه تا 46درجه و 36دقیقه طول شرقی و 37درجه و 43دقیقه تا 38درجه و 28دقیقه عرض شمالی از نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد. ارتفاع متوسط این شهرستان 1350 از سطح دریاهای آزاد می‌باشد. این شهرستان از شمال به شهرستان اهر و از جنوب به شهرستان اسکو و از طرف شرق به شهرستان هریس و بستان‌آباد و از طرف غرب و شمال غرب به شهرستان شبستر محدود می‌گردد.

مینورسکی

مینورسکی درباره موقعیت شهر چنین نوشته است: «تبریز در گوشه شرقی جلگه رسوبی همواری واقع شده که مساحتش تقریباً (55*30) کیلومتر مربع می‌باشد. این جلگه شیب ملایمی به سوی ساحل شمال شرقی دریاچه ارومیه دارد و بوسیله چند رودخانه آبیاری می‌شود که مهمترین آنها آجی‌چای (تلخه‌رود) است که از سمت جنوب غربی کوه سبلان سرچشمه می‌گیرذ و پس از عبور حد شمالی تبریز وارد جلگه شده و از شمال غربی شهر خارج می‌شود. مهران رود (میران‌چای کنونی) که در وسط شهر جاری است از سمت چپ به تلخه ‌رود ملحق می‌شود.

بررسی تاریخی شهر تبریز:

• تبریز بعد از اسلام تا ایلخانیان مغول:
• قدیمی‌ترین سندی که از تبریز بعد از اسلام یاد می‌کند کتاب فتوح البلدان بلاذری باشد که از ماندگار شدن ازدیان در تبریز و ساختن آن در نیمه اول قرن دوم هجری یاد می‌کند. در کتاب بلاذری و همچنین ابن الفقیه و یاقوت آمده است که آباد ساختن از کارهای خانواده روادازدی بود که بارویی به دور شهر کشیدند.

خانه های قدیمی تبریز

بافت معماری شهری چون تبریز در واپسین زلزله ویرانگر آخرین شب سال هزار و صد و نود وسه درهم می ریزد و شهر به تلی از ویرانه ها مبدل می شود اما بناهای محتشمی چون ارک علیشاه، مسجود کبود، مسجد استاد شاگرد، بازار تبریز و ده ها بنای دیگر باز می مانند تا استواری تبریز را به اثبات رسانند. این ویرانی مصادف است با آغاز حکومت قاجار و آغاز معماری قاجار براساس تحقیق مهندسین مشاور عرصه به میراث فرهنگی آذربایجان شرقی. در آن زمان تبریز ولیعهد نشین به دروازه اصلی ارتباطات و فصل مشترک داخل و خارج کشور بدل می شود. در زمینه آجر کاری بناهای آن دوره به جرأت می توان تبریز را دروازه ورود و سپس بسط نوعی از آجر کاری در بناها دانست که نمونه های آن را در تهران و دیگر شهرها نیزمی توان جستجو می کرد.

مصوبه 28 آذر 68

خانه های قدیمی تبریز که در ترکیب باهم، بافت دلپذیری را پدید آورده و مجموعه های با ارزشی را در اختیار می گذارد. براساس مصوبه بیست و هشتم آذر ماه سال شصت و هشت شورای عالی شهرسازی و معماری ایران که شش شهر را مرکز اصلی فرهنگی – تاریخی کشور اعلام می کند اهمیت ویژه خود را به اثبات رسانده و از سوی مسئولین میراث فرهنگی استان مورد اقدام واقع می شوند به طوری که ظرف این مدت، اقدامات زیادی در جهت شناخت و معرفی این آثار صورت گرفته است. خانه مشروطیت احیاء شده و میراث فرهنگی استان در آن مستقر است. خانه شربت اوغلی به فرهنگسرای تبریز بدل گشته، خانه قدکی برای دانشکده معماری دانشگاه سهند اختصاص یافته و در جوار خود دو خانه قدیمی دیگر را به یک مجموعه دلپذیر علمی بدل کرده است.

معماری خانه های قدیمی

معماری خانه های قدیمی تبریز، معماری ایرانی بومی شده است. انطباق خارق العاده اقلیمی آن را کاملاً تبریزی می سازد. این معماری متفاوت با معماری کویری و دیگر نقاط است. سر در خانه های قدیمی تبریز مبین این ادعاست. به تعبیری خانه قدیمی از سر در آغاز می شود که تنوع آن در تبریز اعجاب آور است. این خانه ها اگرچه رو به درون دارند و دیوارهای بلند آنها را از بیرون جدا می سازد. دیوار بیرونی قاب بندی شده است و سر در نیز به بهترین شکل ممکن تزیین شده است تا عابر و گذرنده محترم داشته شود.

اینک از آن خانه های پر احتشام ششصد باب شناسایی شده و تخمین زده می شود که با کنکاش های رفته به هشتصد باب بالغ شود که بهترین آنها: خانه میرزا مهدی خان فراشباشی در محله« سرخاب قاپوسی» خانه شربت زادگان در سرخاب قاپوسی. خانه حیدرزاده در کوچه پشت ساعت شهرداری. خانه حاج محمد آقا حبشی در کوچه صدر، خانه دکتر گنجه زاده، در مقصودیه ، خانه میرزا محمد حسین مجتهد در پشت استانداری، خانه میرزا حسین واعظ در شریعتی جنوبی، خانه مستشارالدوله، کوچه امام جمعه، خانه دکتر فرزام در مقصودیه، خانه امیر نظام گروسی در ششگلان، خانه تاجر باشی در کوچه صدر، خانه سلطان القرانی در شتربان و … دیگر خانه های قدیمی تبریز.

شناخت کالبدی بنای خانه ممقانیان (صلح جو)

موقعیت بنا:

تبریز, خیابان تربیت, کوچه کرباسی, پلاک 27 .

شـرح مختصـری از بنـا و مشخصـات فنـی  بنـا :

این بنا یکی از خانه های قدیمی موجود در بافت تاریخی شهر تبریز می باشد که مالک اولیه آن آقای ممقانیان ( کلکته چی ) یکی از تجار معروف چای این شهر بوده است.

خانه شامل دو حیاط اندرونی و بیرونی می باشد. ورودی اصلی این بنا از کوچه فرعی منتهی به کوچه کرباسی است که پس از گذر از یک هشتی از طریق دو دالان وارد طنبی بخش اندرونی و حیاط بخش بیرونی می شود و پس از ورود به این حیاط از طریق ورودیهای جداگانه وارد فضاهای مختلفی از جمله زیرزمینهای چهار طرف ساختمان و طنبی ها و اتاقهای جانبی و دسترسیهای فضاهای طبقه فوقانی می شود.

این مجموعه جزء نادر مجموعه هایی است که حیاط بیرونی آن در هر چهار طرف دارای فضاهای معماری می باشد از جمله این فضاها می توان به سه طنبی در اضلاع شمالی, جنوبی و غربی می باشد که هر طنبی دارای ورودی مستقل و دو گوشوار است که در طبقه فوقانی این گوشوارها دو اتاق با ورودیهای مستقل از فضاهای پایین به چشم می خورند.

نـوع مـالکیـت بنـا :

مالکیت بنا خصوصی است که مالک اولیه آن آقای ممقانیان و مالک فعلی آن آقای صلح جو می باشد.

قـدمت بنـا :

احداث بنا را بر طبق شواهد معماری موجود و نمونه آجرکاریهای آن به دوره قاجاری نسبت می دهند.

نـوع بهـره بـرداری و خصـوصیـات بـارز بنـا :

این بنا دارای کاربری مسکونی بوده است که در حدود 30 سال متروک وخالی از سکنه مانده است. و کاربری فرهنگی یا مسکونی بر پیشنهاد می شود.

 تـوضیحـات ضـروری و اختصـاصی بنـا :

می توان گفت که این بنا نمونه ای از معماری دوران گذر از قاجار به پهلوی می باشد.

موقعیت سایت در شهر تبریز:

سایت مورد نظر از سمت شرق به خیابان ارتش شمالی منتهی می شود که امکان تردد سواره از طریق بازار چه میوه ای که در ان جبهه وجود دارد ، فراهم می شود . از سمت غرب به پیاده گذر تربیت می رسد که این پیاده گذر خود از جبهه شمال غربی به بازار و از سمت جنوب به خیابان امام می رسد.

معرفی پلان طبقه همکف بعد از مرمت

معرفی پلان طبقه اول بعد از مرمت

معرفی پلان زیرزمین بعد از مرمت

معرفی چهار نما قبل و بعد از مرمت

فصل دوم :
آسیب شناسی و درمان خانه ممقانیان (صلح جو) در تبریز

 مرمت

کلیه اعمالی که برای اصلاح مواد موجود و ساختار یک اثر فرهنگی انجام می‌گردد تا به موقعیت اولیه آن که شناخته شده می‌باشد، بازگردد. هدف مرمت نگهداری و آشکار نمودن ارزشهای هنری و تاریخی اثر بوده و بر پایه توجه به قطعات اصلی باقی مانده و شواهد از وضع اولیه اثر استوار می‌باشد.

مراحل مختلف مرمت 

رفع خطر
مرمت استحفاظی و استحکامی
مرمت کامل(جامع)

رفع خطر:

این عمل به منظور تضمین حیات بناو به دلایل فنی مقطعی حفظ و ایمنی انجام می پذیرد

مرمت استحفاظی:
هدف اصلی از این نوع مرمت تثبیت وضع موجود بنا و ارزشهای باقیمانده از اثار تاریخی است

مرمت جامع:
این طرح جامع مرمتی میباشد

 تـزئینـات بکـار رفتـه در بنا:

الف : نماهای آجری با طرحهای مختلف و سنتوری های بالای پنجره های در برخی از فضاها.

ب : زیرزمین بخش غربی ساختمان دارای تزئینات گچبری بالای دربها و تزئینات ساده گچی بر روی سقف.

طراح بنا هر قسمتی از بنا را بوسیله یک ورودی مجزا از سایر بخشها جدا نموده است. در این خانه بخشهای مختلف طبقات ( همکف, اول و زیرزمین ) دارای اختلاف ترازهایی نسبت به همدیگر که گاه تا 5/1 متر میرسد, می باشد.

زیرزمین ضلع غربی بنا دارای خصوصیات بارزتری از سایر زیرزمینهاست و دارای الگوی شکم دریده با حوض سنگی به فرم بیضی شکل می باشد. حیاط بیرونی ساختمان نیز دارای حوضی سنگی در مرکز حیاط می باشد. آب انبار این بنا در ضلع شرقی حیاط بیرونی قرار دارد.

اقـدامـات انجـام شـده :

حدود 30 سال است که این خانه به حالت متروک و خالی از سکنه باقی مانده است.

طبق شواهد موجود در دوره پهلوی بر روی این بنا تغییرات و الحاقاتی انجام گرفته است.

و هم اکنون (زمستان 87) در حال مرمت می باشد و تا کنون 60 درصد عملیات مرمت بنا انجام شده است.

مصالح بکار رفته در بنا:

مصالح بکار گرفته شده در بنا مانند دیگر بنا های همدوره و بنای احداث شده در بخش شمالی ان ، از چوب و سنگ و اجر و ملات اهک ساخته شده است. البته در ازاره ها از سنگ معروف شهر تبریز ( و یا آذر بایجان شرقی ) سنگ اسپراخون استفاده شده است.

منابع:

سازمان میراث فرهنگی تبریز
اهالی محله تربیت تبریز (سوین امینی– حمید عزیززاده – میلاد محمودی)
مجله اثر (ویژه نامه طاق و قوس)
سایت اینترنتی
http://memaribana.com/

این فایل دارای 129 اسلاید به صورت پاورپوینت میباشد.

دانلود مستقیم از سایت معماری بنا:

مطالب مشابه:

دانلود پروژه مرمت خانه کوزه کنانی (حسینیه فروشانیها)

معرفی کاشیکاری در معماری سنتی ایران

دانلود پاورپوینت معرفی گنبد نمونه موردی گنبد سلطانیه

نکات مهم معماری ایران سایت معماری بنا مرجع کامل مطالب درسی

دانلود پروژه مرمت خانه کوزه کنانی (حسینیه فروشانیها)