چکیده مقدمه کتابخانه کنگره¬ی آمریکا، کتابخانه¬ی عمومی کانزاس¬سیتی، کتابخانه¬ی عمومی سیاتل ، کتابخانه¬ی دانشگاهی پرینستون و کتابخانه در حال طراحی پراگ نمونه های خارجی کتابخانه بنینگ کتابخانه بیبلیوتک مونتراویلهنمونه های داخلی کتابخانه ملی ایران
مقدمه:
امروزه اهمیت معماری ویژه کتابخانه¬ها و تأثیر آن بر روی بهینه¬شدن خدمات کتابخانه¬ای بر هیچ¬کس پوشیده نیست. هر اثر معماری خصوصاً آثار خاصی مانند کتابخانه¬ها، فرهنگسراها، سالنهای تئاتر پیش از آنکه صرفاً یک ساختمان باشند نشان¬دهنده¬ی اندیشه و باورهای سازندگان بنا و افکار حاکم بر آن مقطع زمانی هستند که بنا ساخته¬شده¬است. با توجه به اینکه فضاهای معماری قابلیت انتقال و انعکاس مفاهیم را در¬بر¬دارند می¬توان با تأکید روی قسمت¬های مختلف به طور غیرمستقیم به انتقال مفاهیم پرداخت. در این بررسی تلاش شده با توجه و دقت بر روی معماری فضای خارجی بنای چند کتابخانه مشهور جهان بر اهمیت نگرش یکسویه¬ی آرشیتکت¬ها و کتابداران و نتایج بسیار عالی آن تأکید داشت، که نمودهای آن را در تصاویر معماری کتابخانه¬های ذیل مشاهده خواهید کرد. در این مطالعه خصوصیات معماری ساختمان کتابخانه¬ها در برخی از کتابخانه¬های عمومی و دانشگاهی خارج از کشور با توجه به معیارها و استانداردهای معتبر مورد بررسی قرار گرفته است. هدف اصلی از این بررسی مقایسه طرحهای مختلف اجرا شده در کتابخانه¬های مختلف (از جمله کتابخانه کنگره¬ی آمریکا، کتابخانه¬ی عمومی کانزاس¬سیتی، کتابخانه¬ی عمومی سیاتل ، کتابخانه¬ی دانشگاهی پرینستون و کتابخانه در حال طراحی پراگ)، برای معرفی و آماده¬سازی اذهان برای پذیرش ایده¬های جدید می¬باشد. مطالعه معیارهای بررسی شده در ساخت این کتابخانه¬ها، در کسب اطلاعات کاربردی¬تر و دریافت رویکردی آینده¬نگر در احداث ساختمان¬های کتابخانه¬ها می¬تواند در سرعت بخشیدن به فرآیند تصمیم-گیری کتابدار و آرشیتکت کمک کند. براساس نوع کتابخانه و کاربری آن معماری کتابخانه باید متفاوت باشد. با توجه به اینکه کتابخانه ما یک مجموعه¬ی ملی، عمومی، آموزشگاهی، تخصصی یا دانشگاهی است و کاربر آن یک پژوهش¬گر متخصص، یک شهروند عادی با سطح سواد متوسط یا یک دانشجوست باید مجموعه ما دارای معماری متناسبی باشد . مراجعه¬کننده یک مشتری است (چیزی که به ندرت در کشور ما به آن توجه می¬شود خصوصاً در عرصه ارایه خدمات) بنابراین باید بیشترین رضایتمندی در مراجعه به کتابخانه در او ایجاد شود. این رضایتمندی می¬تواند ناشی از لذت بصری دیدن هارمونی، رنگ، نور و سایه، اشکال و احجام یا میزان راحتی و دسترس‌پذیری به منابع باشد. شکل ساختمان کتابخانه باید شاخص و متفاوت از سایر ساختمانهای همجوار و حتی کل ساختمانهای شهر باشد. همچنین نمای ساختمان باید خوش فرم و خوش رنگ باشد و در عین حال القاکننده‌ی احساس مطلوبیت، شادی، لذت و انرژی نیز باشد. با دقت در کتابخانه عمومی سیاتل که با بیش از ۲۵ شعبه در شهر سیاتل امریکا، در ۲۳ می ۲۰۰۴ تاسیس شده متوجه می¬شویم که فرم و شکل معماری ساختمان این کتابخانه به خوبی نیاز مخاطبان جامعه معاصر را برآورده می¬کند. این مجموعه از جمله ساختمانهایی است که براساس هنر اریگامی ساخته شده است. اریگامی (Origami) هنر کاغذ و تا، یکی از کاردستی¬های محبوب ژاپنی است که امروزه در سراسر جهان طرفداران زیادی دارد. هدف این هنر آفریدن طرح¬های جالب از کاغذ با کمک تا¬های هندسی است که ترکیب این تاها به روش¬های گوناگون می¬توانند طرح¬های متفاوتی را ایجاد کند، استفاده از این هنر در طراحی بنای کتابخانه سیاتل انقلابی بود در معماری کتابخانه¬ای و تلاش بسیار ارزشمندی در جهت نگرشی جدید به بناهای کتابخانه¬ای. معمار این بنای زیبا رم کولهاس از معماران ال ام ان است. در معماری این بنا تاکید ویژه¬ای بر نور و تابش آن در ساعات مختلف روز و تاثیرات شگفت¬انگیز نور در زیبایی بنا و جلوه¬های گوناگونی که به فضای شهری می¬دهد، شده است. می¬دانیم که نور با ایجاد سایه¬ها ،عمق¬ها و مرزها موجب هویت یافتن فضا می¬شود و در دگرگونی ماهیت فضایی و کالبدی تأثیر بسیار دارد، معمار با ایجاد یک هارمونی تاریک و روشن توسط نور و سایه در فضای تحت پوشش آن نوعی تنوع در فضا پدید آورده است. استفاده از پوشش¬های فلزی و در نتیجه انعکاس شدید حاصل از برخورد نور به سطوح فلزی از عمده¬ترین شاخصه¬های معماری این بنا است. نور یکی از اجزایی است که در کنار عناصر و مفاهیم دیگر از قبیل ساختار، نظم فضایی، مصالح، رنگ و غیره مطرح شده و در طراحی این بنا به عنوان یک عنصر کلیدی نقش خود را ایفا می¬کند.
