مطالعات اولیه پروژه

مقاله بررسی کامل معماری کرمانشاه

موقعیت و شکل طبیعی شهر

استان کرمانشاه با وسعت حدود 25/24249 کیلومتر مربع به مرکزیت شهر کرمانشاه در میانه ضلع غربی کشور بین 32 درجه و 36 دقیقه تا 35 درجه و 15 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و 24 دقیقه تا 48 درجه و 30 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته و از شمال به استان کردستان، از جنوب به استان های لرستان و ایلام و از شرق به استان همدان و از مغرب به کشور عراق محدود شده است.

استان کرمانشاه در مسیر شمالی- جنوبی رشته کوه زاگرس و بر روی یال غربی آن قرار گرفته است. سلسله جبال زاگرس در  این منطقه نه به شکل دیواره ای ممتد بین دشت تاریخی بین النهرین و اراضی داخلی فلات ایران، بلکه به صورت مجموعه ای از رشته کوه های موازی و دشت های مرتفع کوهستانی در بینابین آنها شکل گرفته است. به همین علت عمده ترین گذرگاه های زاگرس در این استان قرار دارند. شهر کرمانشاه، در شرق استان کرمانشاه و در 34 درجه و 19 دقیقه عرض شمالی و 4 درجه و 7 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است.

این شهر نیز همچون غالب شهرهای قدیمی ایران، در ناهمواری های کوهپایه ای شکل گرفته است؛با این تفاوت که دشت وسیعی این شهر را در بستر عبور شاهراه های منطقه ای قرار داده است. در کنار این عوامل جغرافیایی و نیز اهمیت اقتصادی کرمانشاه، همچنین وجود مراتع وسیع و زمین های زراعی، آب و هوای مناسب و بارندگی کافی در شکل گیری آن مؤثر بوده اند.

از نقطه نظر موقعیت طبیعی، شهر کرمانشاه، در مرز تباین چند منطقه طبیعی (اکوتون) و در محدوده ای کوهستانی واقع شده است. “اکوتون” ها بر پایان یک و یا چند تنگنای طبیعی قرار دارند و آغاز گشایش محیطی برای سکونت انسان ها اطلاق می شوند. با این تعبیر، ” اکوتون” هها دربرگیرنده ناحیه هایی هستند که بعد از گستره های سخت و مقاوم در برابر تغییر، نخستین نشانه های انعطاف  طبیعت را نشان می دهند. بنابراین قلمروهای ” اکوتونی” اولین پهنه های فارغ از محدودیت های طبیعی برای اسکان به حساب می آیند.

در شمال شهر کرمانشاه ارتفاعات پرآو با وسعتی قریب به 2000 کیلومتر مربع، با شیب عمومی بیش از 50% و بلندای بیش از 2000 متر از سطح قرار دارد. رود ” قره سو” نیز با فاصله ای اندک از این ارتفاعات، به مثابه یک سامانه زیست- آبی جذاب و به عنوان عاملی مهم، در افزایش ضریب پایداری و ثبات این مرکز جمعیتی نقش دارد. در مجموع خواستگاه اولیه شهر، در کناره دشت وسیع پای کوه های سخت، در کناره ساحل رود قره سو استقرار یافته و پذیرای شاهراه های ارتباطی ملی- منطقه ای می باشد.

شهر فعلی کرمانشاه، مساحتی در حدود 8796 هکتار دارد که با احتساب پادگان ها، پالایشگاه و کارخانه های آن بالغ بر 10000 هکتار خواهد شد. هسته های نخستین شهر کرمانشاه بر فلات ها و تراس های فوقانی با شیب کلی 2 تتا 5 درصد و شیب جانبی 3 تا 6 درصد، خاک نیمه عمیق تا عمیق با بافت سنگین، با محدودیت هایی از قبیل پستی و بلندی، وجود سنگریزه و قلوه سنگ، سنگینی بافت خاک، فرسایش آبی و با مرغوبیت پایین از لحاظ کشاورزی شکل گرفته است.

 کرمانشاه در گذر زمان

شواهد و مدارک باستان شناختی نشان می دهد این منطقه از اولین زیستگاه های انسان و یکی از مراکز سکونت زاگرس میانی محسوب می شود. غار ” شکارچیان” در بیستون نکات جالبی را درباره سابقه زندگی بشری در دوران پارینه سنگی در این منطقه،روشن می سازد.

در هزاره چهار ق.م. استان کرمانشاه یکی از مراکز مهم تجاری و بازرگانی بود. بازرگانان این منطقه با بازرگانان شوشی و بین النهرینی داد و ستد و تبادل کالا داشتند. وجود بازارهایی از آن دوره در ” گودین” کنگاور و “چقاگاوانه” اسلام آباد شاهدی بر این مدعا است.

منطقه کرمانشاه به واسطه همجواری با دولت آشور، پیوسته در معرض تهاجم دولت مقتدر آشور بود و شاهانی چون ” تیکلات پلیسر” و “شلمانصر سوم” بارها به محدوده کرمانشاه لشکرکشی کردند. در کتیبه های به جای مانده از آشوریان، از سرزمین های پارسوا، زکروتی ، مادی ها و سرزمین نیشایی نام برده شده است. نیشایی به اطراف کرمانشاه و ماهیدشت کنونی اطلاق می شده است و به دلیل داشتن مراتع فراوان برای پرورش و نگهداری اسب، مشهور بود. در سالنامه های آشوری از شهر ” الی پی” نام برده شده است که مورخان آن را بین کرمانشاه و همدان تشخیص داده اند و برخی دیگر نیز آن را محل فعلی کرمانشاه ذکر کرده اند.

با شکل گیری حکومت ها، این خطه یکی از مراکز «مادها» محسوب می شد. از این دوره یادمان های با ارزشی چون دژ گودین در کنگاور بر جای مانده است. در دوره هخامنشیان با عبور جاده شاهی- که یک رشته آن اکباتان را به بابل وصل می کرد- بر رونق و آبادانی این منطقه افزوده شد. پس از انقراض هخامنشیان، در دروه سلوکی مناطقی از کرمانشاه چون «بیستون» و «دینور» محل حضور «کلنی» های یونانی بود؛ ولی دیری نپایید که اشکانیان آنان را شکست داده و در این منطقه حضور پیدا کردند. نقش برجسته های اشکانی در بیستون بیانگر این موضوع است. در این دوره، بیستون یکی از مراکز مهم دوره اشکانی محسوب می شد.

در دوره ساسانی، استان کرمانشاه بیش از هر دوره دیگری از اعتبار و رونق خاصی برخوردار بود. شهر یاران ساسانی به علت نزدیکی این منطقه به پایتخت آنها بعنی «تیسفون»، ایام تابستان را در قصرهای ییلاقی این منطقه می گذراندند. در اخبار مورخان اسلامی بارها آمده است که «خسرو اول» در نواحی طاق بستان قصرهایی ساخته بود و در آنها از «فغفور» چین، «رای» هند، «قیصر» روم و دیگر حکمرانان روزگار پذیرایی می کرد.

با احداث شهرهایی چون حلوان در این منطقه و سیاست شهرسازی پادشاهان ساسانی در غرب کشور- که به بنیاد شهر کرمانشاه منجر شد- این حوزه بیش از پیش اعتبار یافت و شاهان ساسانی با ایجاد پل هایی بر روی رودخانه ها و ساخت بناهای عام المنفعه، رفاه و رونق اقتصادی را برای مردم این دیار به ارمغان آوردند.

با شکست ساسانیان توسط مسلمین، مردم این منطقه جزء اولین مردمانی بودند که به دین مقدس اسلام ایمان آورده و به ترویج آن پرداختند. مسجد عبدالله ابن عمر در «ریجاب»- یکی از قدیمی ترین مساجد صدر اسلام- یادگاری از آن زمان است. از آن دوران آرامگاه هایی از یاران وفادار پیامبر اسلام که در جنگ ها وی را یاری می کردند، به یادگار مانده است که از آن جمله می توان به آرامگاه «ابودجانه» در «ریجاب» اشاره کرد. در دوره خلفای عباسی، کرمانشاه یکی از چهار شهر مهم و معتبر ولایات جبال بود.

هارون الرشید خلیفه عباسی به این سامان توجه خاصی داشت. سیاحان و جهانگردان مختلف نیز از آبادانی و زیبایی این شهر یاد کرده اند.

«ابن حوقل» و «استخری» از شهر کرمانشاه به عنوان شهرستانی زیبا که اشجار و آب فراوان دارد، یاد می کنند. «مقدسی» این شهر را به همراه شهرهای همدان، ری و اصفهان جزء چهار شهر معروف ایالت جبال معرفی می کند.

در سده هفتم ه.ق. کرمانشاهان نیز مانند مناطق مختلف خراسان و سایر بخش های ایران از هجوم مغول آسیب فراوان دید و سپاهیان هلاکو در این منطقه قتل و غارتی فجیع به عمل آوردند. در اواخر دوره ایلخانی- در زمان حکومت “ابوسعید” – این خطه مورد توجه قرار گرفت. در زمان حکومت وی شهر “سلطانیه چمچال” نزدیک بیستون احداث شد. در این زمان، همان طور که “حمدالله مستوفی” اشاره می کند، کرمانشاهان یکی از ایالت های شانزده گانه کردستان بود. در  سده نهم و اوایل سده دهم ه.ق. کرمانشاه مورد تجاوز عثمانیان قرار گرفت. در این زمان “هرسین” و ” ماهیدشت” حکومت نشین بود، ولی از کرمانشاهان نامی در میان نیست. در زمان صفویه کرمانشاهان اهمیت و اعتبار بسیار پیدا کرد.

در دوره سلطنت شاه ” تهماسب” اول حکومتی به نام ” کلهر” و در زمان شاه صفی حکومتی با عنوان “سنقر و کلهر” در این حدود تشکیل و به خوانین زنگنه تفویض شد. در حقیقت از این زمان تجدید بنای کرمانشاه و تشکیل ولایات فعلی شروع می شود.

همزمان با حمله افغان و سقوط اصفهان، کرمانشاهان نیز با تجاوز عثمانی ها مواجه شد و بار دیگر رو به ویرانی نهاد. در زمان حکومت زندیه، خوانین زنگنه و اهالی کرمانشاه نخست حکومت کریم خان را نپذیرفتند؛ به همین جهت کرمانشاه مدتی با محاصره و خرابی مواجه بود؛ ولی در دوره قاجاریه، کرمانشاه اعتبار و اهمیت بسیار پیدا کرد. فتحعلی شاه در سال 1221 ه.ق. یکی از پسران خود به نام ” محمد علی میرزای دولتشاه” را با سمت سر حد داری عرقین به این شغل منصوب و ایالت خوزستان را نیز ضمیمه قلمرو او کرد. در این زمان کرمانشاه به یک پایگاه نظامی مجهز علیه دولت عثمانی تبدیل شد.

در جنگ جهانی اول، کرمانشاه به تصرف قوای عثمانی درآمد؛ ولی بعد از سقوط بغداد آنها عقب نشینی کردند ظاهراً از سده سوم ه.ق. به بعد در اسناد و متون از این شهر به نام کرمانشاهان یاد شده است.

فهرست مطالب

 جغرافیای طبیعی
موقعیت و شکل طبیعی شهر
کرمانشاه در گذر زمان
وقایع مهم سیاسی دوره معاصر
جنگ هشت ساله ایران و عراق
مفاخر کرمانشاه در حوزه های مختلف
سرداران و رجال
مفاخر علمی
مفاخر ادبی و فرهنگی
مفاخر هنری
جمعیت شناسی
صنایع دستی
نژاد و ترکیب قومی
نژادهای ساکنین کرمانشاه
نژاد کردهای کرمانشاه
نژاد لرهای کرمانشاه
نژاد ترک های کرمانشاه
ایلات و طوایف
زبان و گویش های محلی
دین و جریان های مذهبی
فولکلور و فرهنگ عامه
آیین های مذهبی
اعیاد مذهبی
ویژگی ها و آلات موسیقی
غذاها و آداب خوردن
پوشش سنتی مردم
صنایع دستی و محصولات سنتی
کرمانشاهان در دوره کهن باستان
سکونت اولیه
نژادهای ساکنین کرمانشاه
نژاد کردهای کرمانشاه
نژاد لرهای کرمانشاه
نژاد ترک های کرمانشاه
ایلات و طوایف
زبان و گویش های محلی
دین و جریان های مذهبی
فولکلور و فرهنگ عامه
آیین های مذهبی
اعیاد مذهبی
ویژگی ها و آلات موسیقی
غذاها و آداب خوردن
پوشش سنتی مردم
صنایع دستی و محصولات سنتی
کرمانشاهان در دوره کهن باستان
سکونت اولیه
یادگار هنر و معماری دوره مادها تا اشکانیان
آثار معماری و شهرسازی دوره ساسانی
طاق بستان
عناصر معماری دوره کهن تاریخی
پل ها
کاروانسراها
بناهای مذهبی
شهرسازی کرمانشاه در دوره کهن متأخر (زندیه- قاجار)
شکل گیری شهر قدیم
توسعه و گسترش بافت کهن شهر
بستر طبیعی شکل گیری بافت کهن
جهت گیری شهر در ارتباط با اقلیم و اصول اعتقادی
ساختار و عناصر شاخص شهر تاریخی
خصوصیات کالبدی و سیمای شهر قدیم

 بررسی
فضاهای عمومی و محلات شهر کهن
محله توپخانه (توی شهر)
محله علافخانه
محله برزه دماغ (آبشوران، عباس آباد)
محله فیض آباد
محله چنانی (چنانی، شترگلو، درب طویله)
نقش بازار در کالبد و حیات اقتصادی شهر
ساختار کالبدی- فضایی و عناصر اصلی بازار کرمانشاه
سراها و کاروانسراها
میدان
دالان
چهار سوق
تیمچه
قیصریه
حجره یا دکان
تحلیل سه فضای مهم از بازار کرمانشاه
سرای حاج علی محمد همدانی (توکل)
مجموعه وکیل الدوله (بازار مسگرها)
سرای نو (بازار ترک ها)
عناصر شاخص دوره کهن متأخر شهر
مساجد
حسینیه ها و تکیه ها
حمام ها
کلیساها
خانه های تاریخی
ویژگی های معماری کهن متأخر کرمانشاه (قاجاریه)
گونه ها و دوره های مختلف معماری قاجار
گونه های متفاوت معماری
دوره های مختلف معماری
تحلیل و بررسی معماری کهن متأخر شهر کرمانشاه
مصالح و تزئینات بناها
شهرسازی بافت میانی کرمانشاه در دوره پهلوی
تحولات شهرها ایران در نیمه اول قرن چهاردهم
تحول و توسعه کرمانشاه در دوره پهلوی
کرمانشاه در سال (1919 میلادی- 1298 شمسی)
کرمانشاه در سال های (1320- 1298 شمسی)
کرمانشاه در سال های (1326-1320 شمسی)
کرمانشاه در سال های (1335-1326 شمسی)
کرمانشاه در سال های (1344-1335 شمسی)
تحلیل و بررسی سیما و معماری شهری در دوره میانی
مرحله اول شهرسازی میانی (حضور معماری خیابانی)
مرحله دوم شهرسازی میانی (حضور سبک مدرن)
خصوصیات فضاهای عمومی و محلات شهر میانی
ارتباط شهر میانی با بافت کهن
ساختار محلات دوره میانی
شاخصه های معماری دوره میانی کرمانشاه
ریشه یابی تحول معماری در دوره میانی

گونه های مختلف معماری دوره پهلوی کرمانشاه
بررسی گسترش شهر کرمانشاه در دوره معاصر
تحلیل سیمای بافت معاصر کرمانشاه
شناسایی ورودی ها و محورهای تردد اصلی شهر

این فایل در قالب word شامل 66 صفحه می باشد.

دانلود مستقیم از سایت معماری بنا:


نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

code

دکمه بازگشت به بالا