فهرست
نمونه‌های داخلی
سبک نئوکلاسیک (دوران پهلوی اول تا پایان دهه 30)
ساختمان صندوق پس‌انداز ملی
بانک ملی شعبه بازار
شعبه مرکزی بانک مسکن
بانک سپه شعبه اصفهان
سبک بین‌الملل (اواسط دهه 30 تا اواخر دهه 50)
شعبه مرکزی بانک سپه واقع در میدان توپخانه
ساختمان مرکزی بانک تجارت واقع در خیابان طالقانی
بانک ملی شعبه دانشگاه واقع در خیابان انقلاب
ساختمان‌های مدرن (ساخته شده طی دو دهه اخیر)
ساختمان بانک مرکزی ایران واقع در بلوار میرداماد
ساختمان مرکزی بانک اقتصاد نوین واقع در بلوار اسفندیار
ساختمان سرپرستی و شعبه مرکزی بانک مسکن کرمان
نمونه‌های خارجی
بانک‌های کشور ترکیه
بانک‌های کشور ژاپن
بانک‌های اروپایی
بانک مرکزی اروپا
که بانک ایتالیا (Che Banca, Italy
ساختمان بانک DZ در برلین
ساختمان صندوق پس‌انداز ملی
بارزترین اثر مربوط به این دوره ساختمان بانک ملی واقع در خیابان فردوسی است که طرح آن را هاینریش آلمانی داده و زیر نظر حاج حسین معمار ساخته و در سال 1315 هجری شمسی افتتاح گردید. شیوه معماری بکار برده شده در این بنا توسط هاینریش را شاید بتوان تلفیقی از سبک معماری هخامنشی در ایران باستان با تناسبات معماری باروک اروپا دانست. در طرح این بنا چهار شاخصه اصلی ساختمان بانک شاهی یعنی سردر رفیع، فضای ورودی، سالن وسیع و فضاهای اداری جانبی نیز ملاحظه می‌گردد، اما ماهیت متفاوت آن با ساختمان بانک شاهی گسترش بدنه ساختمان در طول خیابان می‌باشد که به عنوان یک الگو در طراحی ساختمان‌های آتی بانک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. نکته شاخص دیگر که قبلا نیز بدان اشاره گردید، استفاده از عناصر معماری باستانی مربوط به دوران هخامنشی می‌باشد که در سردر ورودی (منظور پیش آمدگی ورودی اصلی نسبت به حجم کلی بنا می‌باشد)، ستونها، سر ستونهای به شکل گاو شاخدار، تزیینات گل نیلوفر دوازده پر در نقاط مختلف نما و کنگره‌های بلند بام به وضوح قابل تشخیص می‌باشد. از طرفی سقف بلند و تزیین شده سالن اصلی و نورگیرهای دیواری فضای کلیساهای دوران باروک را تداعی می‌نماید. طویل بودن ساختمان موجب می‌گردد عابری که از کنار ساختمان می‌گذرد چشم‌انداز طولانی از ساختمان داشته که به زودی پایان نمی‌پذیرد و این امر در کنار استفاده از نشانه‌های تاریخی معماری، دوام و بقای پایدار را القا می‌نماید.
پلان اصلی واجد ویژگیهای قید شده برای بانک شاهی بوده اما صورت کلی آن صلیبی شکل می‌باشد. پس از گذر از پله ورودی که بصورت سراسری طراحی شده به یک فضای پیش ورودی رسیده و به دنبال آن وارد یک هشتی بیضی شکل شده که سالن اصلی در امتداد آن می‌باشد (تصویر4-2)، که از جزییات جالب این قسمت چراغ بیضی شکل بزرگی است که در کف طبقه بالا نیز بازتاب نور آن دیده می‌شود.
ساختمان صندوق پس‌انداز ملی
بارزترین اثر مربوط به این دوره ساختمان بانک ملی واقع در خیابان فردوسی است که طرح آن را هاینریش آلمانی داده و زیر نظر حاج حسین معمار ساخته و در سال 1315 هجری شمسی افتتاح گردید. شیوه معماری بکار برده شده در این بنا توسط هاینریش را شاید بتوان تلفیقی از سبک معماری هخامنشی در ایران باستان با تناسبات معماری باروک اروپا دانست. در طرح این بنا چهار شاخصه اصلی ساختمان بانک شاهی یعنی سردر رفیع، فضای ورودی، سالن وسیع و فضاهای اداری جانبی نیز ملاحظه می‌گردد، اما ماهیت متفاوت آن با ساختمان بانک شاهی گسترش بدنه ساختمان در طول خیابان می‌باشد که به عنوان یک الگو در طراحی ساختمان‌های آتی بانک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. نکته شاخص دیگر که قبلا نیز بدان اشاره گردید، استفاده از عناصر معماری باستانی مربوط به دوران هخامنشی می‌باشد که در سردر ورودی (منظور پیش آمدگی ورودی اصلی نسبت به حجم کلی بنا می‌باشد)، ستونها، سر ستونهای به شکل گاو شاخدار، تزیینات گل نیلوفر دوازده پر در نقاط مختلف نما و کنگره‌های بلند بام به وضوح قابل تشخیص می‌باشد. از طرفی سقف بلند و تزیین شده سالن اصلی و نورگیرهای دیواری فضای کلیساهای دوران باروک را تداعی می‌نماید. طویل بودن ساختمان موجب می‌گردد عابری که از کنار ساختمان می‌گذرد چشم‌انداز طولانی از ساختمان داشته که به زودی پایان نمی‌پذیرد و این امر در کنار استفاده از نشانه‌های تاریخی معماری، دوام و بقای پایدار را القا می‌نماید.
پلان اصلی واجد ویژگیهای قید شده برای بانک شاهی بوده اما صورت کلی آن صلیبی شکل می‌باشد. پس از گذر از پله ورودی که بصورت سراسری طراحی شده به یک فضای پیش ورودی رسیده و به دنبال آن وارد یک هشتی بیضی شکل شده که سالن اصلی در امتداد آن می‌باشد (تصویر4-2)، که از جزییات جالب این قسمت چراغ بیضی شکل بزرگی است که در کف طبقه بالا نیز بازتاب نور آن دیده می‌شود.
در نمای اصلی از سیمان که بعنوان یک ماده ساختمانی جدید مطرح گردیده بود استفاده شده و همانگونه که گفته شد تزئینات زیبا و با شکوه هخامنشی در بدنه نما به چشم می‌خورد. بر اساس گزارشاتی که در صفحات 446 الی 450 کتاب معماری دوره پهلوی اول نوشته مصطفی کیانی آمده مشخص می‌گردد گدار، مارکف و الگال از جانب حسین قلی خان نواب (که مسئول مطالعه نقشه‌های این بنا از طرف دولت بوده است) برای بررسی نقشه‌ها تعیین گردیده و در چند نوبت نیز اصلاحاتی را برای نقشه در نظر داشته‌اند.
بانک ملی شعبه بازار
این بنا در محوطه‌ای به مساحت 13000 مترمربع با زیربنای تقریبی 4110 مترمربع در دو طبقه بالای سطح زمین و دو طبقه زیرزمین در ضلع شمالی سبزه میدان و در مقابل بازار تهران واقع گردیده است. ساختمان این شعبه ضمن حفظ مشخصات معماری بانک‌های قبلی تا حدودی از معماری اروپای بین دو جنگ جهانی پیروی می‌نمود . طراح این بنا محسن فروغی، فارغ التحصیل مدرهس عالی معماری بوزار فرانسه بود که در کارهایش سعی در تلفیق دانش آکادمیک خود با مفاهیم معماری ایرانی داشت.
«او با تاسیس اداره ساختمان بانک ملی، تقریبا تمامی ساختمان‌های آن زمان بانک ملی را طراحی و بنا کرد. بانک‌های ملی شعبه بازار، میدان حسن آباد و نیز بانک مرکزی در تهران و بانک ملی شیراز، اصفهان و تبریز که از شکل و شمایل واحدی برخوردارند از آثار اوست.»
شعبه مرکزی بانک مسکن
شعبه مرکزی بانک مسکن واقع در خیابان فردوسی تهران می‌باشد، طراح این ساختمان نیز محسن فروغی بوده و عمده تفاوت آن با دیگر طرح‌های او برای بانک فرم دایره‌ای پلان ساختمان شعبه می‌باشد که بصورت کامل از بدنه ساختمان اداری جدا گردیده و تنها از طریق یک راهرو سرپوشیده به بخش اداری مرتبط گردیده است.
در مورد این بنا گفته شده که زمین مجموعه قبل از شهریور 1320 برای ساخت اپرای بزرگ تهران در نظر گرفته شده بود و طراحی آن را نیکلای مارکف به عهده داشت، لیکن به دنبال حوادث شهریور 1320 عملیات اجرایی آن متوقف گردیده و بعدها در سال 1335 به دلیل موقعیت مناسب آن توسط بانک رهنی (بانک مسکن امروز) خریداری و بر روی همان پی به دلیل استحکام آن طرح ساختمان بانک پیاده گردید. فرم دایره‌ای پی طراح را وادار به استفاده از مفاهیم جدید و پشت سر گذاشتن معماری کلاسیک نمود. سقف گنبدی (که در بازسازی‌های اخیر با ورقه‌هایی از مس پوشیده شده است) بر روی مجموعه‌ای از ستونها که دور تا دور بنا را بصورت پرده‌ای احاطه نموده‌اند (این ستونها نیز در بازسازی با نمایی از سنگ پوشش داده شده است)، واقع گردیده و پنجره‌های سرتاسری نیز عهده‌دار تامین نور داخل مجموعه می‌باشند. عمده تفاوت دیگر این بنا با دیگر شعب ذکر شده در بالا حذف سردر ورودی و پیش فضای ورودی به شعبه می‌باشد. نیم طبقه حول سالن مرکزی همچنان مانند طرح‌های قبلی در این ساختمان نیز مشاهده می‌گردد.
بانک سپه شعبه اصفهان
ساختمان این بانک توسط وارتان هوانسیان طراحی شده، او نیز فارغ التحصیل رشته نقاشی مدرهس هنرهای زیبای پاریس (بوزار) بود که پس از مدتی در معماری ادامه تحصیل داد و در سال 1314 به تهران بازگشت.
«از ویژگیهای کار او، پنجره‌های بلند پله خانه، پنجره افقی، روکار و نازک کاری‌های سیمانی، ایجاد خم در نبش ساختمان‌های دو نبش، سایه بان و لبه سیمانی بالای پنجره‌ها و نیز دور ساده سقف که در میان معماران به چفته وارتانی مشهور است.» (کیانی، 1386، 228)
وی شعب بازار تهران و مرکزی تهران را نیز طراحی نمود که شعبه مرکزی تهران از لحاظ استفاده از سنگ و سیمان در نما و رعایت سلسله مراتب عملکردی در پلان تا حدودی مشابه کار فروغی در طراحی شعب بانک ملی بود. اما در شعبه اصفهان تلفیق احجام مکعب و نیم کره و تعبیه پنجره‌های ساده بصورت تکرار شونده الگوی جدیدی در طراحی بانک را به نمایش می‌گذاشت. از دیگر خصوصیات این ساختمان می‌توان به تعداد طبقات آن که 6 طبقه می‌باشد، اشاره نمود.
با توجه به مطالب عنوان شده در بالا می‌توان چنین نتیجه گرفت که معمارانی چون فروغی و وارتان مبدع روشهایی برای گذر از معماری نئوکلاسیک در ایران بودند و مزیت اصلی آثار آن‌ها نسبت به شعب ساخته شده در دوران معاصر، احداث ساختمانی رفیع در زمینی وسیع و برخورداری از نما در کلیه جهات بود، کاری که به دلیل تراکم بالای ساختمان و افزایش قیمت زمین در شهرهای بزرگ امروزی نادر است.
شعبه مرکزی بانک سپه واقع در میدان توپخانه
این ساختمان واقع در میدان توپخانه از اولین ساختمان‌های بلند بانک‌ها بود که در تهران برپا گردید. استفاده از بتن نمایان و پنجره‌های متعدد بصورت ردیفی و مرتب در نمای این ساختمان از شاخصه‌های معماری مدرن بود. در واقع استفاده از تکنولوژی پیشرفته و بلند مرتبه سازی در بانک‌ها جایگزین سر درب‌ها و ورودی‌های با شکوه گردید.
ساختمان مرکزی بانک تجارت واقع در خیابان طالقانی
این برج 30 طبقه که در اواسط دهه 50 توسط شرکت فرانسوی لیتا طراحی شده بود، به لحاظ بهره‌مندی از تکنولوژی ساخت پیشرفته همچنین رعایت استانداردهای روز معماری جهان مورد توجه بوده و نمای یکپارچه شیشه‌ای آن بعدها به عنوان الگوی مشترکی برای بیشتر ساختمان‌های بانک تجارت مطرح گردید. این ساختمان توسط شرکت جنرال الکتریک و شرکت ملی ساختمان اجرا گردید و سقف کاذب به کار رفته در این ساختمان نیز ساخت شرکت آرمسترانگ می‌باشد. از نظر معماری داخلی نیز تعبیه یک آتریوم با فضاهای متنوع و پیچیده، حرکت جدیدی در طراحی فضاهای داخلی بانک تا آن زمان بود.
بانک ملی شعبه دانشگاه واقع در خیابان انقلاب
ساختمان این بانک در سال 1337 توسط یورن اوتزن آفریننده اپرای سیدنی طراحی گردیده و در سال 1341 ساخت آن به پایان رسید. ساختمان این شعبه با کمی عقب نشینی نسبت به ساختمان‌های اطراف و با اختلاف ارتفاع شش پله بالاتر از سطح پیاده رو واقع گردیده است.
شکل کلی پلان بصورت مستطیلی بوده اما مقطع آن دارای زیبایی و پیچیدگی خاصی است. طراحی سقف نسبت به نمونه‌های قبلی بسیار متفاوت بوده و نحوه انتشار نور به داخل شعبه فضایی شاعرانه آفریده است و این بنا را تبدیل به یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های کاربرد هوشمندانه و دقیق از نور طبیعی در عین توجه به مقابله با جذب حرارت نامطلوب نموده است.
ساختمان بانک مرکزی ایران واقع در بلوار میرداماد
این ساختمان با زیربنای 60000 مترمربع در 23 طبقه که سه طبقه آن در زیرزمین واقع گردیده در سال 1378 و در زمینی به مساحت تقریبی 5/6 هکتار ساخته شد. کار طراحی این ساختمان شاخص توسط مهندس منصور توفیقی از مهندسین مشاور توسعه و عمران بوده و شرکت پارتانا نیز عملیات اجرایی آن را به عهده داشته است. بیشتر فضای ساختمان دارای کاربری اداری بوده و برخی فضاهای خدماتی نظیر تاسیسات، پارکینگ، کتابخانه و سلف سرویس، همچنین مرکز کامپیوتر را نیز شامل می‌گردد. با توجه به نیاز کارفرما در استفاده حداکثر از فضا در هر طبقه، طراحی بر اساس الگوی اداری باز Open Office (پارتیشن بندی) انجام پذیرفت. این ساختمان یکی از پیشرفته‌ترین ساختمان‌های ایران از لحاظ تکنولوژی ساخت می‌باشد. سازه این ساختمان بصورت هسته مرکزی بتنی بوده که با روش قالب لغزان اجرا گردیده است .
1 نمونه‌های خارجی
با ابداع شیوه‌های نوین بانکداری در دنیا عملکرد شعب نیز دچار تغییراتی گشته که نهایتا بر فضای ارائه خدمات آنان نیز تاثیرگذار بوده است لذا شیوه‌های جدیدی برای جلب مشتری از طریق زیبایی ساختمان‌ها و شاخص نمودن آن‌ها در سطح شهر مطرح گردیده است. لذا به منظور بررسی راه‌های موفقیت آمیز یکی از روشهای معمول و کم هزینه مطالعه تجربیات کشورهای دیگر، علی الخصوص کشورهای پیشرفته می‌باشد. به همین منظور در ادامه به بررسی چند نمونه پرداخته می‌شود.
1-2-10-1 بانک‌های کشور ترکیه
بیشترین تابلوی مربوط به بانک‌ها در شهر استانبول که مرکز تجاری ترکیه می‌باشد به چشم می‌خورد. بانک‌هایی چون ای. کی (A.K Bank)، واکیف (Vakif Bank)، فاینانس (Finans Bank)، گارانتی (Garanti) و بسیاری دیگر. اولین شاخصه مهمی که در برخورد با نمای این بانک‌ها به چشم می‌خورد استفاده گسترده و موثر از رنگ می‌باشد، بگونه‌ای که همچون لکه‌های رنگی سیمای شهر را آراسته‌اند و کنتراست جالبی را با محیط پر هیاهوی اطراف به وجود آورده‌اند. حتی در جاهایی که خود شعبه بانک وجود ندارد دستگاه خودپرداز با رنگ متمایز از محیط حضور آن بانک با هویت سازمانی مشخص را تداعی می‌کند. دومین شاخصه استفاده از علایم گرافیکی ساده و گویا و حروف متناسب که در زمینه تابلوهایی با زاویه دید مناسب و ابعاد منطقی می‌باشد و جایگزین مناسبی برای مصالح و یا فرم‌های پیچیده هستند.
بانک‌های کشور ژاپن
در ژاپن تعداد بانک‌ها بر خلاف کشور ترکیه بسیار کم بوده و به سه بانک محدود می‌باشد که از تلفیق بانک‌های کوچکتر پس از بحران اقتصادی دهه اخیر بوجود آمدند. با یک نگاه کلی به نظر می‌رسد در ژاپن با مقوله طراحی بانک‌ها معمارانه‌تر برخورد شده و آفرینش یک اثر هنری بیشتر مد نظر می‌باشد. به عنوان نمونه‌های موردی می‌توان از بانک‌های میزو (Mizuho Bank)، ام. یو. اف. جی و فوکوکا (Fukuoka Bank) نام برد.
«نمونه این رویکرد هنری ابتکار بانک میزو، دومین بانک ژاپن، برای متمایز کردن خود در شهر است. این بانک، نمای شهری یکی از شعبش در محله گینزای توکیو را به ویترین آثار هنری تبدیل کرده است.
بانک مرکزی اروپا
در سال 2005 میلادی گروه معماری کوپ هیمل بلا به عنوان برنده مسابقه بین‌المللی معماری برای طراحی سایت و ساختمان مرکزی این بانک، اعلام گردید. این پروژه در سایتی به مساحت 120.000 مترمربع در ساحل شرقی رودخانه ماین شهر فرانکفورت آلمان قرار دارد. مجموعه طراحی شده توسط کوپ هیمل بلا در این سایت از چند عنصر اصلی تشکیل یافته است: یک بنای تاریخی، یک حجم کشیده افقی شکل و دو برج با فرم چند ضلعی، این دو برج بوسیله یک شکاف عمودی آتریوم مانند (که شهر عمودی نام گرفته) با یکدیگر ارتباط می‌یابند.
حجم افقی شکل درست به موازات بنای تاریخی Grassmarkthalle که بصورت کاملا دست نخورده حفظ شده است، طراحی شده، این بنای تاریخی بعنوان ورودی اصلی بانک مرکزی و مجموعه آن عمل خواهد کرد. بطوریکه بنای ذکر شده از طریق مرکز همایش‌ها که درون حجم افقی شکل منظور شده است، به برجهای اصلی مرتبط خواهد شد. این ایده طراحی از نظر هیات داوران بسیار مناسب و کارآمد تشخیص داده شد.
ساختمان بانک DZ در برلین
ساختمان این بانک واقع در برلین آلمان در سال 1999 میلادی توسط معمار پر آوازه فرانک گهری طراحی شده است.
مجموعه طراحی شده شامل دو بخش تجاری و مسکونی می‌باشد که در بخش تجاری اداره مرکزی بانک DZ مشرف به میدان پاریسر قرار دارد و بخش مسکونی نیز شامل 39 آپارتمان مسکونی است و در جداره خیابان برن واقع گردیده است. نمای اصلی ساختمان از جنس سنگ آهک و به رنگ نخودی می‌باشد که با دروازه براندبورگ هماهنگی دارد و در سمت تجاری (بانک) شامل ردیف‌هایی از پنجره با عمق زیاد می‌باشد.
این فایل در قالب word شامل 39 صفحه می باشد.
دانلود مستقیم از سایت معماری بنا:
