دانلود پاورپوینت معرفی محراب و مهرابه در معماری

مهرابه یا محراب:

مهرابه یا محراب که در معماری مساجد جایگاه تعریف شده ای دارد، مانند هر عنصر معماری دیگر، سرگذشتی طولانی را پشت سرگذاشته و در مورد سرچشمه پیدایش آن نظریات مختلفی مطرح است به طوری که برخی آن را به دوران پیش از اسلام نسبت می دهند وبرخی دیگر آن را فقط مختص معماری اسلامی می دانند.
فرم مهراب در مساجد، عبارت است از فرورفتگی طاقچه مانندی در دیوار که سمت قبله یا مکه را نشان می دهد. در حقیقت محراب در حکم یک جهت نما عمل می کند.

برخی با اشاره به نحوه نگارش کلمه مهرابه آن را مرکب از دو جزء مهر+ پسوند آبه که نشانگر مکان است(آبه به معنی جای گود است.) و در کلماتی مانند سردابه و گرمابه نیز به کار رفته می دانند و بنابراین معتقدند، مهرابه نشانه ای است که از آیین های مهرپرستی به یادگار مانده و بعدها چون به کار مسلمانان برای نشان دادن قبله می آمده آن را در معماری مسجد نیز به کار برده اند. اما برخی دیگر با این نظریه مخالف هستند و محراب را کلمه ای عربی و از ریشه حرب دانسته و به معنی جایگاه جنگ و نبرد مومن با شیطان یا نبرد با نفس اماره قلمداد کرده اند.
اما آن چه مسلم است، در بسیاری از آیین های دیگر نیز این فرم معماری با تغییرات یا اختلافاتی به کار می رفته یا هنوز می رود.

_ مهرابه در آیین میترا

در آیین مهر، مهرابه ها محل برگزاری آیین های مربوط به مهر یا میترا بوده اند. میترا (یا میثره) یکی از کهن ترین ایزدان و اسطوره های ایرانی و هندی است. تصور بر آن بوده که مهر در یک غار گاو را که به اعتقاد مهرپرستان منشأ بوجود آمدن آفرینش است کشته و از گوشت و خون آن گاو گیاهان وموجودات بوجود آمده‌اند پس به همین دلیل اعمال و مناسک خود را که از مهم‌ترین آن‌ها قربانی کردن گاو بود در غار انجام می‌دادند.

_ محراب های مسیحی

از مهرابه های آیین میترا که بگذریم، در کلیساهای مسیحی نیز فرم معماری مهراب وجود دارد که البته تفاوت آن با محراب های اسلامی وسعت و همچنین مرتفع بودن آن نسبت به سطح اصلی کلیساست. به مهراب های کلیسا Altar یا مذبح هم گفته می شود.

انواع مهرابه:

_ مهرابه‌های غاری:
در جاهایی که غار طبیعی وجود داشت از همین غارها برای نیایش استفاده می‌شد.مهرابه هادر بیشتر دوران‌ها به صورت معابد پنهانی بودند. و دور از شهرها و گذرها ساخته می‌شد.
_ مهرابه‌های زیرزمینی
در جاهایی که غار طبیعی وجود نداشته زمین را به مانند غاری می‌کنده‌اند.مهرابه‌های زیر زمینی در عمق و انتها توسعه زیادی پیدا نکرده بود.
_ مهرابه‌های روزمینی
در جاهایی که امکان کندن زمین نبوده‌است یا این که آب روان در آن جاری بوده سعی می‌کردند که مهرابه را نزدیک آب روان بسازند.

_ معماری مهرابه‌ها

در ورودی مهرابه را بیشتر به سمت شرق میساختند. ساختمان مهرابه‌ها از یک ورودی سپس دهلیز درونی که به سه راهرو منتهی می‌شد تشکیل شده‌است. تالار روبرویی بزرگ بوده و تالار اصلی معبد بوده‌است. دو راهرویی که در سمت چپ و راست قرار داشتند تنگتر بوده و سقف آن هم کوتاهتر است. مهراب ،بالای تالار اصلی قرار می‌گرفت و عبارت است از گودی اندکی در دیوارکه نقش مهر(و گاهی مجسمه او) در حال کشتن گاو در آن دیده می‌شد دو مهربان نیز در دو سوی او دیده می‌شدند. در دو طرف تالار اصلی نیمکتهایی سنگی قرار می‌دادند.
روشنی مهرابه از روزنه‌های کوچک سقف و یا پنجره‌های باریک تامین می‌شد، به طوری که فضای مهرابه تقریباً تاریک بود. و این برای آن بود که حالت اصلی غار حفظ شود. مهرابه‌ها را کوچک میساختند به طوری که مهریان تنگ در کنار هم قرار گیرند. دیواره‌های مهرابه‌های اروپا از نقاشیهای دیواری آیین مهر پر است.

مهرابه‌های بازمانده:

در اروپا بیشتر مهرابه‌هایی که مخفی نبودند به کلیسا تبدیل شدند یا در واقع روی بقایای آن‌ها کلیسا ساخته شد. در ایران نیز بسیاری از مهرابه‌ها به کلیسا، مسجد، آتشکده، امامزاده، خانقاه، قدمگاه و… تبدیل شده‌اند.

_ تعریف محراب از نظر لغوی

محراب از حرب ، بر وزن مفعال ، اسم آلت است برای مبالغه . جای نماز را محراب می خوانند که آن جایگاه کار زار شیطان است محراب مکان ترسناکی است همانند لانه و پناهگاه شیر.
برخی گفته اند محراب را به این خاطر محراب می گویند که درآن جا محاربه و جنگ شیطان و هوای نفس باعقل است ونیز چون آدمی باید در چنان جایی خود را از شغل های دنیوی وتفرقه خواطر دور سازد لذا به آن محراب می گویند . پس محراب یعنی جنگ گاه و به معنی مرد بسیار جنگاور و دلیر به صورت مبالغه نیز به کار رفته است . محراب بالکسر فارسی : نوعی ازشمشیر است.

_ تاریخچه محراب

معنی لغوی محراب بررسی شد پی می گیریم که محراب از چه زمانی و با چه شکلی و هیأتی به عنوان یک نماد مقدس و نشانه و قبله نمای مسجد و در چه مکانی معمول گردید.
ابن بطوطه ایجاد محراب را در مسجد مدینه به دوره عثمان نسبت می دهد و می گوید : در دوره عثمان باز هم بر مساحت مسجد افزوده شد عثمان در تعمیر مسجد جدی و امر نمود… سقف آن را از چوب ساج پوشانده محرابی هم برای مسجد ترتیب دادند ، لا کن برخی گفته اند اولین محراب رادر اسلام مروان بنا کرد وبرخی دیگر این ابتکار را به عمر بن عبدالعزیز نسبت داده اند.
سمهودی نیز محراب مسجد مدینه را به عمر بن عبدالعزیز نسبت می دهد . و می گوید : « مسجد شریف نبوی دوران پیامبر (ص) ودر عهد خلفاء بعد از او محرابی نداشت و اولین کسی که محراب را احداث نمود عمر بن عبدالعزیز بود.

_ سیر تاریخی محراب

محراب در زمان پیامبر:
اینکه در زمان خود پیامبر آیا مسجد مدینه محرابی داشته یا نه اقوال مختلف است بعضی از مورخین از جمله واقدی وعلامه مجلسی معتقدند در زمان خود رسول الله محراب وجود داشته اما سمهودی با صراحت وجود محراب رااز زمان رسول خدا انکار می کند اما باتوجه به اینکه در عهد خلفای راشدین کمتر به مساجد محرابدار بر می خوردند احتمال نبودن محراب در زمان رسول خدا تقویت می شود.

_ محراب در عهد خلفای راشدین

_ محراب در عهد امویان

_ محراب در عهد عباسیان

_ تحول محراب در عصر فاطمیان

_ محراب در عهد سلاجقه

_ محراب درعصر تیموریان

_ معماری محراب

این فایل دارای 35 اسلاید به صورت پاورپوینت میباشد.

دانلود مستقیم از سایت معماری بنا: