مدلسازی فضایی زمانی توسعه شهری با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره ای و الگوریتم های هوشمند
رساله ارشد معماری ارزیابی طرح های بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری با رویکرد برنامه ریزی مشارکتیچکیده
ارزیابی طرح های بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری با رویکرد برنامه ریزی مشارکتی. (نمونه موردی: محله مهدی آباد قصردشت-شیراز )
سودمندی رویکردهای مشارکت¬جویانه و استفاده از مشارکت مردمی در پروژه¬های نوسازی و بهسازی بافت¬های فرسوده شهری، امری انکارناپذیر است به طوری که، امروزه ارگان¬های دولتی، مقامات تصمیم¬گیرنده و مجریان طرح¬ها، همگی به این موضوع واقف شده اند که حضور و مشارکت مردم در امور شهر به ویژه در ارتباط با بافت¬های فرسوده، نقش اصلی را در تحقق¬پذیری این طرح¬ها ایفا می¬نمایند. بهسازی شهری از طریق تصمیم¬گیری مشارکتی در سطح محلی امکان پذیر می¬گردد. در این راستا هدف اصلی این پژوهش تحلیلی- پیمایشی ارزیابی طرح بهسازی و نوسازی مشارکتی محله مهدی آباد، به منظور سنجش میزان موفقیت این طرح در بهبود وضعیت محله و کیفیت زندگی ساکنان آن، از زمان اجرا تاکنون می¬باشد. بدین منظور پس از بررسی ادبیات نظری و سوابق تحقیق، معیارها و شاخص¬های موثر بر بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری با رویکرد مشارکتی استخراج شده و سپس این معیارها در یک مدل سنجش بنا به موارد مذکور امکانات و محدودیت های پژوهش، وضعیت نمونه موردی و اهداف طرح مصوب و پژوهش پالایش و دسته بندی شدند. سپس به مقایسه تطبیقی شاخص¬های بهسازی و نوسازی مشارکتی با وضع موجود محله پرداخته شد. جهت ارزیابی شاخص¬های ذهنی از پرسشنامه و جهت ارزیابی شاخص¬های عینی با استفاده از نقشه، آمارهای موجود و برداشت-های میدانی، محدوده مورد نظر مورد بررسی قرار گرفت و نتایج حاصله با میزان استاندارد شاخص¬ها مقایسه شد و مطابق با مقیاس طیف لیکرت ارزش¬گذاری شدند. برای بررسی و ارزیابی طرح مصوب محله نیز اهداف و مقاصد اعلام شده در طرح با استاندارد طرح¬های بهسازی بافت فرسوده (مبانی نظری پژوهش) و وضع موجود محله مقایسه شد. همچنین طرح مصوب محله، از دیدگاه ساکنان و مدیران و مسئولین شهری نیز ارزیابی شد و میزان موفقیت طرح در جلب مشارکت مردمی سنجیده شد. با توجه به نتایج حاصله میزان موفقیت و اثرگذاری طرح از زمان اجرا تاکنون، ضعیف ارزیابی می¬شود که با توجه به اینکه طرح هنوز در مراحل اولیه اجرا می¬باشد، فرصت برگشت و اصلاح مسیر وجود دارد.
واژ‌گان کلیدی: مرمت شهری، بافت فرسوده، بهسازی و نوسازی، برنامه ریزی مشارکتی، محله مهدی آباد شیراز.
۱ -کلیات تحقیق ۲ مقدمه ۲ ۱-۱- طرح مسئله ۲ ۱-۲- اهمیت موضوع ۳ ۱-۳- ضرورت انجام پژوهش ۶ ۱-۴- انتخاب عرصه پژوهش ۷ ۱-۵- معرفی طرح مصوب محله ۹ ۱-۶- اهداف پژوهش ۹ ۱-۷- سوالات پژوهش ۱۰ ۱-۸- پیشینه پژوهش ۱۰ ۱-۹- فرضیات تحقیق ۱۲ ۱-۱۰- روش تحقیق ۱۳ ۱-۱۱- مراحل تحقیق ۱۳ ۱-۱۲- روش و ابزار گردآوری اطلاعات ۱۵ ۱-۱۳- جامعه آماری و تعداد نمونه و روش نمونه گیری ۱۵ ۱-۱۴- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ۱۶ ۱-۱۵- مفاهیم و اصطلاحات ۱۶ ۲ – مروری بر متون مرتبط با موضوع پژوهش و ادبیات تحقیق ۲۰ مقدمه ۲۰ ۲-۱- مرمت شهری ۲۰ ۲-۱-۱- روایتهای سه گانه مرمت شهری ۲۱ ۲-۱-۲- زبان مرمت شهری و استعاره فرسودگی شهر ۲۳ ۲-۱-۳- نظریه های بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری ۲۷ ۲-۱-۳-۱- نظریه اعیان سازی ۲۷ ۲-۱-۳-۱-۱- شکاف اجاره املاک ۲۸ ۲-۱-۳-۱-۲- شکاف قیمت ۳۰ ۲-۱-۳-۲- نظریه محرومیت زدایی و راهبرد برنامه ریزی اجتماعی ۳۱ ۲-۱-۳-۳- الگوی جایگزینی ۳۲ ۲-۱-۳-۴- الگوی پالایش شهری ۳۲ ۲-۱-۳-۵- راهبرد خودکفایی و خود تنظیمی ۳۳ ۲-۱-۳-۶- طرح تجمیع ۳۳ ۲-۱-۳-۷- استفاده از سرمایه اجتماعی راه حلی پایدار در حل مسئله بافتهای فرسوده ۳۵ ۲-۱-۳-۸- دیدگاه توسعه پایدار در مرمت شهری ۳۶ ۲-۱-۴- انواع فرسودگی ۳۷ ۲-۱-۵- انواع بافت های فرسوده ۳۹ ۲-۱-۵-۱- بافت های شهری دارای میراث تاریخی- فرهنگی ۳۹ ۲-۱-۵-۲- بافت شهری فاقد میراث تاریخی و فرهنگی ۳۹ ۲-۱-۵-۳- بافتهای فرسوده روستایی- شهری ۳۹ ۲-۱-۵-۴- بافت های حاشیه ای ۴۰ ۲-۱-۶- ویژگی بافت های فرسوده ۴۰ ۲-۱-۷- معیارها و شاخص های فرسودگی ۴۲ ۲-۱-۷-۱- معیارهای تعیین بافت های فرسوده بر اساس مصوبه شورای عالی شهرسازی ۴۵ ۲-۱-۸- « تجدید نسل» به عنوان راهبردی برای مرمت و حفاظت شهری ۴۵ ۲-۱-۸-۱- تکوین نگرش تعاملی ۴۶ ۲-۱-۸-۲- فرهنگ محملی برای بازآفرینی ۴۷ ۲-۱-۸-۳- محیط زیست، قیدی برای بازآفرینی ۴۷ ۲-۱-۸-۴- صنعت زدایی، مجال و ضرورتی برای بازآفرینی ۴۸ ۲-۱-۸-۵- خدماتی شدن، «بازآفرینی شهری» و تجدید ساختار کالبدی- کارکردی ۴۹ ۲-۱-۸-۶- توسعه از درون، «بازآفرینی» و بازگشت به شهر ۴۹ ۲-۱-۹- مداخله در بافت های فرسوده ۵۰ ۲-۱-۹-۱- محتوای مداخله در بافت های فرسوده ۵۰ ۲-۱-۹-۲- اهداف مداخله در بافت های فرسوده ۵۲ ۲-۱-۹-۳- رویکردها و روشهای مداخله در بافتهای شهری ۵۲ ۲-۱-۱۰- جمع بندی ۵۵ ۲-۲- رویکرد مشارکتی ۵۷ ۲-۲-۱-مفاهیم وتعاریف مشارکت ۵۷ ۲-۲-۲- انواع مشارکت ۵۸ ۲-۲-۲-۱- نقش مردم ۵۸ ۲-۲-۲-۱-۱- مشارکت فعال ۵۸ ۲-۲-۲-۱-۲ – مشارکت منفعل ۵۹ ۲-۲-۲-۲- موقعیت مردم (در قبال طرح ها وبرنامه ها) ۵۹ ۲-۲-۲-۲-۱- مشارکت انگیزشی ۵۹ ۲-۲-۲-۲-۲- مشارکت تعاملی ۶۰ ۲-۲-۳- طبقه بندی الگوهای مشارکت ۶۰ ۲-۲-۳-۱- برحسب نوع مشارکت ۶۱ ۲-۲-۳-۱-۱- مشارکت در تصمیم گیری ومدیریت ۶۱ ۲-۲-۳-۱-۲- مشارکت درتامین مالی هزینه انجام طرحها ۶۲ ۲-۲-۳-۱-۳- مشارکت در تامین نیروی انسانی ۶۲ ۲-۲-۳-۲- برحسب زمینه مشارکت ۶۳ ۲-۲-۳-۳- برحسب نوع سازماندهی ۶۳ ۲-۲-۴- طیف مشارکت ها ۶۴ ۲-۲-۴-۱- مقیاس کلان (بخش دولتی) ۶۴ ۲-۲-۴-۲- مقیاس میانی( بخش خصوصی) ۶۵ ۲-۲-۴-۳- مقیاس خرد (نهادهای محلی) ۶۶ ۲-۲-۵- نظریه های شهرسازی برنامه ریزی مشارکتی ۶۶ ۲-۲-۵-۱- نظریه جیمز میجلی ۶۷ ۲-۲-۵-۲- نظریه شری ارنشتاین ۶۸ ۲-۲-۵-۳-نظریه اسکات دیوید سون ۷۰ ۲-۲-۵-۴-نظریه دیوید دریسکل ۷۱ ۲-۲-۵-۵-نظریه میانجی گری ۷۳ ۲-۲-۶- ارزیابی نظریه های شهرسازی مشارکتی در زمینه نوسازی بافتهای فرسوده ۷۵ ۲-۲-۶-۱- معیارهای ارزیابی نظریه ها ۷۶ ۲-۲-۶-۲- دسته بندی نظریه ها با توجه به شرایط ایران ۷۷ ۲-۲-۶-۳- بررسی نظریه های مشارکتی بافت فرسوده و تلفیق آنها با شرایط ایران ۷۸ ۲-۲-۷- دیدگاههای مشارکت ۷۹ ۲-۲-۷-۱- رهیافت ابزاری ۷۹ ۲-۲-۷-۲- رهیافت توسعه ای ۸۰ ۲-۲-۷-۳- مشارکت بعنوان حق مردم ۸۰ ۲-۲-۸- مشارکت و برنامه ریزی محله- مبنا ۸۲ ۲-۲-۸-۱- مشخصات نهاد مشارکت محله ای ۸۳ ۲-۲-۸-۲- الزامات تشکیل نهاد مشارکت محله ای ۸۵ ۲-۲-۸-۳- مزایای مشارکت مردم در برنامه ریزی محله ۸۵ ۲-۲-۹- جمع بندی ۸۷ ۲-۳- بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری با رویکرد مشارکتی ۸۸ ۲-۴- سوابق تحقیق ۹۰ ۲-۴-۱- تجربیات موفق بهسازی و نوسازی مشارکتی بافت فرسوده ۱۰۰ ۲-۴-۱-۱- تجربیات جهانی بهسازی و نوسازی بافت فرسوده ۱۰۰ ۲-۴-۱-۲- تجربیات بهسازی و نوسازی بافت فرسوده در ایران ۱۰۴ ۲-۴-۱-۲-۱- سنتز نهایی تجربیات بهسازی و نوسازی ایران ۱۰۶ ۲-۵- جمع بندی و نتیجه گیری ۱۰۸ ۳- معرفی عرصه پژوهش و طرح مصوب ۱۱۹ مقدمه ۱۱۹ ۳-۱- شناخت محدوده مورد مطالعه ۱۱۹ ۳-۱-۱- پیشینه تاریخی و وجه تسمیه ۱۲۰ ۳-۱-۲- شناخت ویژگی های جمعیتی و اقتصادی ۱۲۱ ۳-۱-۳- تعیین و تدقیق محدوده مورد مطالعه ۱۲۱ ۳-۱-۴- بررسی نقش محدوده در شهر شیراز ۱۲۳ ۳-۱-۵- جایگاه محدوده در طرح تفصیلی شهر شیراز ۱۲۴ ۳-۱-۶- جایگاه محدوده در طرح بازنگری طرح تفصیلی ۱۲۵ ۳-۲- معرفی طرح مصوب محدوده مورد مطالعه ۱۲۵ ۴- شناخت تحلیلی عرصه پژوهش و تجزیه و تحلیل اطلاعات ۱۲۹ مقدمه ۱۲۹ ۴-۱- روش شناسی تحقیق ۱۲۹ ۴-۱-۱- روش تحلیل اطلاعات حاصل از پرسش نامه ۱۳۰ ۴-۱-۱-۱-تعداد درجات مقیاس لیکرت ۱۳۱ ۴-۱-۱-۲-تعیین پایایی پرسشنامه ۱۳۲ ۴-۱-۲- روش تحلیل اطلاعات حاصل از برداشت های میدانی ۱۳۳ ۴-۲- مقایسه تطبیقی شاخص های بهسازی و نوسازی مشارکتی با وضع موجود محله ۱۳۳ ۴-۲-۱- بررسی وتحلیل شاخصهای کیفیت زندگی در محله ۱۳۴ ۴-۲-۱-۱- بررسی وضعیت کالبد و ساختار شهری ۱۳۵ ۴-۲-۱-۱-۱- وضعیت کاربری اراضی موجود ۱۳۵ ۴-۲-۱-۱-۲- میزان کمبود یا مازاد سرانه کاربری ها نسبت به سرانه استاندارد ۱۳۶ ۴-۲-۱-۱-۳- بررسی وضعیت حمل و نقل و شبکه معابر ۱۳۶ ۴-۲-۱-۱-۴-تعداد طبقات ابنیه موجود در بافت ۱۳۹ ۴-۲-۱-۱-۵- مساحت واحدهای مسکونی ۱۴۱ ۴-۲-۱-۱-۶-تراکم محله ۱۴۱ ۴-۲-۱-۱-۷- تراکم ساختمانی ۱۴۲ ۴-۲-۱-۱-۸- وضعیت فضای سبز و پارک های محله ای ۱۴۲ ۴-۲-۱-۱-۹- وجود مسیرهای پیاده مناسب ۱۴۳ ۴-۲-۱-۱-۱۰- وضعیت آب و فاضلاب، تامین انرژی و خدمات ارتباطی ۱۴۳ ۴-۲-۱-۲- بررسی وضعیت توسعه یافتگی اقتصادی ۱۴۴ ۴-۲-۱-۲-۱- ترکیب شغلی اعضای خانوار ۱۴۴ ۴-۲-۱-۲-۲- نرخ اشتغال ۱۴۵ ۴-۲-۱-۲-۳- درصد شغل های محلی ۱۴۵ ۴-۲-۱-۲-۴- درصد اراضی با کاربری تجاری و صنعتی ۱۴۶ ۴-۲-۱-۲-۵- بررسی ارزش زمین و املاک محدوده ۱۴۶ ۴-۲-۱-۳- بررسی وضعیت سیمای شهری محله ۱۴۷ ۴-۲-۱-۳-۱- منظر و سیمای شهری محله ۱۴۷ ۴-۲-۱-۳-۲- کیفیت طراحی فضاهای عمومی محله (بدنه و کف سازی) ۱۴۸ ۴-۲-۱-۳-۳- کیفیت روشنایی فضاهای عمومی و معابر محله ۱۴۸ ۴-۲-۱-۴- بررسی وضعیت توسعه یافتگی فردی و اجتماعی ۱۴۹ ۴-۲-۱-۴-۱- ترکیب سنی و جنسی اعضای خانوار ۱۴۹ ۴-۲-۱-۴-۲- تعداد خانوار در واحد مسکونی ۱۴۹ ۴-۲-۱-۴-۳- بعد خانوار ۱۵۰ ۴-۲-۱-۴-۴- متوسط نفر در اتاق ۱۵۰ ۴-۲-۱-۴-۵- نحوه تصرف مسکن ۱۵۰ ۴-۲-۱-۴-۶- ترکیب سواد افراد ۱۵۱ ۴-۲-۱-۴-۷- میزان تعهد و مسئولیت پذیری ۱۵۲ ۴-۲-۱-۴-۸- وضعیت همگونی اجتماعی جمعیت ۱۵۳ ۴-۲-۱-۴-۹- میزان تعاملات بین افراد ۱۵۳ ۴-۲-۱-۵- توان باهمستان در حکمروایی ۱۵۴ ۴-۲-۱-۵-۱- وضعیت شوراها و نهادهای محلی ۱۵۴ ۴-۲-۱-۵-۲- میزان قدرت و نفوذ شورا و نهادهای محلی ۱۵۴ ۴-۲-۱-۵-۳- وضعیت توجه نهادهای دولتی به تصمیمات محلی ۱۵۵ ۴-۲-۲- بررسی وتحلیل شاخصهای فرسودگی در محله ۱۵۶ ۴-۲-۲-۱- فرسودگی کالبدی ۱۵۷ ۴-۲-۲-۱-۱- وضعیت دانه بندی بافت و درصد قطعات ریزدانه ۱۵۷ ۴-۲-۲-۱-۲- وضعیت نفوذ پذیری بافت و عرض معابر ۱۵۹ ۴-۲-۲-۱-۳-کیفیت ابنیه موجود و درصد قطعات با درجه فرسودگی بالا ۱۶۰ ۴-۲-۲-۱-۴-عمر بنا ۱۶۳ ۴-۲-۲-۱-۵- نوع مصالح به کار رفته در ابنیه موجود در بافت ۱۶۳ ۴-۲-۲-۱-۶- کیفیت دسترسی به نیازهای روزمره ۱۶۶ ۴-۲-۲-۱-۷- کیفیت دسترسی به حمل و نقل عمومی ۱۶۷ ۴-۲-۲-۲- فرسودگی محتوایی ۱۶۸ ۴-۲-۲-۲-۱- شاخص های اقتصادی ۱۶۸ ۴-۲-۲-۲-۲- شاخص های اجتماعی-فرهنگی ۱۷۰ ۴-۲-۲-۲-۳- شاخص های زیست محیطی ۱۷۲ ۴-۲-۳- بررسی وتحلیل شاخصهای سنجش مشارکت ۱۷۴ ۴-۲-۳-۱- گروه های ذینفع و ذینفوذ ۱۷۵ ۴-۲-۳-۱-۱- سازمانهای دولتی (سیاستهای مردم گرا) ۱۷۵ ۴-۲-۳-۱-۲- شهروندان (جنبش های مردمی) ۱۷۶ ۴-۲-۳-۱-۳- متخصصین فنی (طرح های مردمی) ۱۷۷ ۴-۲-۳-۲- عوامل موثر بر میزان مشارکت ۱۷۹ ۴-۲-۳-۲-۱- عوامل فردی و روانشناسی ۱۷۹ ۴-۲-۳-۲-۲- عوامل اجتماعی و فرهنگی ۱۸۲ ۴-۲-۳-۲-۳- عوامل اقتصادی ۱۸۳ ۴-۲-۴- جمع بندی شاخص ها ۱۸۴ ۴-۳- بررسی و ارزیابی طرح بهسازی و نوسازی مشارکتی مصوب محله ۱۸۸ ۴-۳-۱- شناخت و بررسی وضع موجود محله ۱۸۹ ۴-۳-۲- شناخت و طبقه بندی اهداف کلی و جزئی اعلام شده طرح مصوب محله ۱۸۹ ۴-۳-۳- مقایسه اهداف و مقاصد اعلام شده در طرح مصوب با استانداردهای جهانی ۱۹۰ ۴-۳-۴- مقایسه اهداف طرح مصوب با وضع موجود محله ۱۹۲ ۴-۳-۵- ارزیابی طرح از دیدگاه ساکنان محله ۱۹۳ ۴-۳-۶- ارزیابی طرح از دیدگاه مدیران و مسئولین شهری ۱۹۴ ۴-۳-۷- ارزیابی میزان موفقیت طرح در جلب مشارکت مردمی ۱۹۵ ۴-۳-۷-۱- میزان تمایل ساکنان به مشارکت در طرح و زمینه های مشارکت ۱۹۵ ۴-۳-۷-۲- میزان مشارکت مردم در طرح ۱۹۶ ۴-۳-۸- ارزیابی میزان موفقیت و اثرگذاری طرح ۱۹۷ ۵ – جمع بندی، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات و راهکارها ۲۰۰ مقدمه ۲۰۰ ۵-۱- پاسخ به سوالات و فرضیات پژوهش ۲۰۰ ۵-۲- جمع بندی ۲۰۴ ۵-۳- بررسی مشکلات محله و ارائه راهکارهای پیشنهادی ۲۰۵ ۵-۳-۱- تقویت اعتماد اجتماعی در محله ۲۰۷ ۵-۳-۲- دخالت دادن ساکنان در فرآیند تصمیم گیری ۲۰۸ ۵-۳-۳- تشکیل ستادهای مردمی جهت رفع موانع و مشکلات محله (CBO , NGO) 208 5-3-4- افزایش رفاه عمومی و آسایش مردم ۲۰۸ ۵-۳-۵-توجه به منافع فردی ۲۰۹ ۵-۳-۶- سودرسانی طرح ها به ساکنان ۲۰۹ ۵-۳-۷- تامین منابع مالی ۲۱۰ ۵-۳-۸- ایجاد دفاتر خدمات نوسازی در سطح محله ۲۱۱ پیوست ۱- نمونه پرسشنامه مردم ۲۱۳ پیوست ۲- نمونه پرسشنامه مسئولین و کارشناسان شهری ۲۱۶ منابع فارسی ۲۲۰ منابع لاتین ۲۲۸ منابع اینترنتی ۲۳۲
فهرست جداول
جدول ۱- ۱- معانی و مفاهیم واژه های کلیدی ۱۷ جدول ۲- ۱- میزان فرسودگی فضای شهری و نوع اقدامات متناسب با آن ۳۸ جدول ۲- ۲- معیارهای چهارگانه و شاخص های فرسودگی بافت شهری ۴۳ جدول ۲- ۳- اهداف و شیوه های اقدام در انواع مداخله ۵۳ جدول ۲- ۴- انواع روش های مداخله در بافت های فرسوده شهری ۵۳ جدول ۲- ۵- مداخله از دیدگاه عمده ترین صاحب نظران ۵۴ جدول ۲- ۶- نردبان مشارکت شهروندی آرنستاین ۶۸ جدول ۲- ۷- ارزیابی نظریه های شهرسازی مشارکتی بر حسب انگاره تلفیقی. ۷۹ جدول ۲- ۸- خلاصه مطالعات صورت گرفته در ایران ۹۱ جدول ۲- ۹- خلاصه مطالعات صورت گرفته در سایر کشورها ۹۶ جدول ۲- ۱۰- تجربیات جهانی در زمینه مداخله در فضاهای کهن شهر ۱۰۱ جدول ۲- ۱۱-تجارب موفق نوسازی مشارکتی بافتهای فرسوده درسطح بین المللی ۱۰۳ جدول ۲- ۱۲- سابقه مداخله در بافت های فرسوده شهری ایران ۱۰۵ جدول ۲- ۱۳- جایگزینی انگاره های سنتز شده در مدل سیستماتیک برنامه ریزی ۱۰۷ جدول ۲- ۱۴- شاخصهای ارزیابی طرحهای بهسازی و نوسازی مشارکتی بافت فرسوده ۱۰۹ جدول ۳- ۱- اهداف، راهبردها، سیاست ها و اصول پیشنهادی طرح بهسازی محله ۱۲۶
جدول۴- ۱- ارزشگذارى شاخص ها به روش لیکرت ۱۳۲ جدول۴- ۲- میزان آلفای کرونباخ ۱۳۳ جدول۴- ۳- وضعیت کاربری زمین در محدوده مورد مطالعه (دهکره) ۱۳۵ جدول۴- ۴- سرانه های موجود و استاندارد در محدوده مورد مطالعه ۱۳۷ جدول۴- ۵- میزان امکانات و خدمات مورد نیاز محله ۱۳۶ جدول۴- ۶- وضعیت تعداد طبقات در ابنیه موجود به تفکیک کاربری و براساس مساحت ۱۳۹ جدول۴- ۷- وضعیت تعداد طبقات ابنیه برحسب تعداد واحد ۱۴۰ جدول۴- ۸- مساحت واحدهای مسکونی ۱۴۱ جدول۴- ۹- کیفیت فضای سبز محله ۱۴۲ جدول۴- ۱۰-کیفیت معابر و پیاده روهای محله ۱۴۳ جدول۴- ۱۱- کیفیت طراحی فضاهای عمومی محله ۱۴۸ جدول۴- ۱۲- کیفیت روشنایی محله ۱۴۸ جدول۴- ۱۳- میزان تعهد و مسئولیت پذیری مردم محله ۱۵۲ جدول۴- ۱۴- میزان رضایت از اصالت و فرهنگ همسایگان ۱۵۳ جدول۴- ۱۵- میزان تعاملات بین افراد ۱۵۴ جدول۴- ۱۶- میزان قدرت و نفوذ شورا و نهادهای محلی ۱۵۵ جدول۴- ۱۷- میزان توجه نهادهای دولتی به تصمیمات محلی ۱۵۵ جدول۴- ۱۸- مشخصات اندازه قطعات موجود در محدوده بر حسب کاربری ۱۵۷ جدول۴- ۱۹- مشخصات اندازه قطعات موجود در محدوده بر حسب مساحت و تعداد ۱۵۸ جدول۴- ۲۰- وضعیت کیفیت ابنیه موجود در محدوده به تفکیک کاربری و مساحت ۱۶۰ جدول۴- ۲۱- وضعیت کیفیت ابنیه موجود در محدوده به تفکیک کاربری و براساس تعداد ۱۶۱ جدول۴- ۲۲- وضعیت نوع مصالح به کار رفته در ابنیه به تفکیک کاربری و مساحت ۱۶۴ جدول۴- ۲۳- وضعیت نوع مصالح به کار رفته در ابنیه به تفکیک کاربری و تعداد ۱۶۵ جدول۴- ۲۴- کیفیت دسترسی به نیازهای روزمره در محله ۱۶۷ جدول۴- ۲۵- کیفیت دسترسی به حمل و نقل عمومی در محله ۱۶۷ جدول۴- ۲۶- میزان درآمدخانوارهای محدوده مورد مطالعه ۱۶۹ جدول۴- ۲۷- میزان شرکت ساکنان در انتخابات محله ۱۷۰ جدول۴- ۲۸- میزان آگاهی ساکنان از اتفاقات محله ۱۷۱ جدول۴- ۲۹- میزان امنیت محله ۱۷۱ جدول۴- ۳۰- میزان دلپذیر بودن گذران اوقات فراغت در محله ۱۷۲ جدول۴- ۳۱- میزان رضایت از سکونت در محله ۱۷۲ جدول۴- ۳۲- میزان همکاری های فعال نهادهای دولتی با شورای محله ۱۷۵ جدول۴- ۳۳- میزان اعتماد مسئولین و کارشناسان شهری به مردم محله ۱۷۶ جدول۴- ۳۴- وضعیت اجازه سرمایه گذاری در طرح های محله به ساکنان ۱۷۶ جدول۴- ۳۵- میزان همکاری با مردم و شورای محله در تهیه و اجرای طرح ها ۱۷۸ جدول۴- ۳۶- میزان توجه به خواسته های مردم و شورای محله در روند تهیه طرحها ۱۷۸ جدول۴- ۳۷- میزان توجه به مسئله سودرسانی طرح ها به ساکنان ۱۷۹ جدول۴- ۳۸- میزان تمایل به همکاری در امور محله ۱۷۹ جدول۴- ۳۹- میزان توانایی ساکنان در امر مشارکت ۱۸۰ جدول۴- ۴۰- میزان اعتماد مردم محله به مدیران و مسئولین شهری ۱۸۱ جدول۴- ۴۱- میزان تعلق و دلبستگی ساکنان به محله ۱۸۳ جدول۴- ۴۲- مقایسه شاخص های مسکن در محله با استانداردهای بین المللی ۱۸۴ جدول۴- ۴۳- بررسی شاخص های بهسازی و نوسازی مشارکتی با وضع موجود محله ۱۸۵ جدول۴- ۴۴- بررسی ابعاد و معیارهای بهسازی و نوسازی مشارکتی با وضع موجود محله ۱۸۷ جدول۴- ۴۵- دسته بندی اهداف طرح بهسازی و نوسازی مشارکتی مصوب محله ۱۸۹ جدول۴- ۴۶- مقایسه اهداف طرح با استانداردهای جهانی ۱۹۰ جدول۴- ۴۷- مقایسه اهداف طرح با وضع موجود محله ۱۹۲ جدول۴- ۴۸- ارزیابی طرح بهسازی محله از دیدگاه ساکنان ۱۹۳ جدول۴- ۴۹- ارزیابی طرح بهسازی محله از دیدگاه مسئولین ۱۹۴ جدول۴- ۵۰- میزان تمایل و زمینه های مشارکت و علل عدم مشارکت مردم در طرح ۱۹۵ جدول۴- ۵۱- میزان مشارکت مردم در طرح ۱۹۶ جدول۴- ۵۲- زمینه ها ، انگیزه ها و موانع مشارکت مردم از دید مسئولین ۱۹۶ جدول۴- ۵۳- ارزیابی میزان موفقیت و اثرگذاری طرح ۱۹۸ جدول۵- ۱- وضعیت کلی محله و کیفیت زندگی ساکنان ۲۰۱ جدول۵- ۲- ارزیابی طرح مصوب از دیدگاه ساکنان و مسئولین شهری ۲۰۲ جدول۵- ۳- میزان رضایتمندی ساکنان و مسئولین از روند اجرا و نتایج حاصل از طرح ۲۰۲ جدول۵- ۴- راهکارهای پیشنهادی در جهت رفع موانع مشارکت مردم در محله ۲۰۳ جدول۵- ۵- مشکلات محله و راهکارهای پیشنهادی ۲۰۵ جدول۵- ۶- ارائه راهکارهای منتخب ۲۰۷
فهرست نمودارها
نمودار ۱- ۱- مراحل تحقیق ۱۴ نمودار ۲- ۱- حوزه های زبانی اثرگذار بر زبان مرمت شهری ۲۵ نمودار ۲- ۲- سه سوال اصلی مرمت شهری در تناظر با فرآیند و کنش مرمت شهری ۲۶ نمودار ۲- ۳- شکاف اجاره املاک در محله های فرسوده ۲۹ نمودار ۲- ۴- شکاف قیمت املاک در محله های بافت فرسوده. ۳۱ نمودار ۲- ۵- الماس کیفیت زندگی ۴۱ نمودار ۲- ۶- مقایسه میان فرسودگی در۶ شهر اروپایی براساس معیارهای چهارگانه ۴۴ نمودار ۲- ۷- راهبردهای اصلی بازآفرینی شهری ۴۶ نمودار ۲- ۸- سطوح مختلف اثرات مداخله در بافت های شهری. ۵۱ نمودار ۲- ۹- ابعاد مختلف اثرات مداخله در بافت های شهری. ۵۱ نمودار ۲- ۱۰- مولفه های بهسازی و نوسازی بافت فرسوده ۵۶ نمودار ۲- ۱۱- گردونه مشارکت دیویدسون. ۷۰ نمودار ۲- ۱۲- انواع مشارکت و عدم مشارکت از نظر دریسکل ۷۱ نمودار ۲- ۱۳- فرآیند مشارکت مستقیم شهروندان بر تهیه طرحهای توسعه شهری. ۸۱ نمودار ۲- ۱۴- دگرگونی در مفهوم و نقش دولت در برنامه ریزی (دهه ۱۹۵۰ تا ۲۰۰۰) ۸۲ نمودار ۲- ۱۵- مولفه های موثر بر فرآیند برنامه ریزی شهری مشارکتی ۸۸ نمودار ۲- ۱۶- مدل سیتماتیک برنامه ریزی ۱۰۶ نمودار ۲- ۱۷- مدل مفهومی پژوهش ۱۱۷ نمودار۴- ۱- روند ارزیابی پژوهش ۱۳۰ نمودار۴- ۲- معیارها و شاخصهای کیفیت زندگی ۱۳۴ نمودار۴- ۳-وضعیت کاربری اراضی در محدوده مورد مطالعه ۱۳۶ نمودار۴- ۴- وضعیت تعداد ورودی های وسائط نقلیه به محدوده ۱۳۸ نمودار۴- ۵- وضعیت تعداد خروجی های وسائط نقلیه از محدوده ۱۳۸ نمودار۴- ۶- ترکیب شغلی جمعیت محدوده مورد مطالعه ۱۴۴ نمودار۴- ۷- محل اشتغال جمعیت محدوده مورد مطالعه ۱۴۶ نمودار۴- ۸- ترکیب سنی جمعیت محدوده مورد مطالعه ۱۴۹ نمودار۴- ۹- نحوه تصرف مسکن ۱۵۱ نمودار۴- ۱۰- ترکیب سواد افراد محدوده مورد مطالعه ۱۵۲ نمودار۴- ۱۱- شاخص های فرسودگی بافت ۱۵۶ نمودار۴- ۱۲- وضعیت کیفیت ابنیه در محدوده ۱۶۱ نمودار۴- ۱۳- عمر ساختمان های محدوده مورد مطالعه ۱۶۳ نمودار۴- ۱۴- وضعیت و نوع مصالح به کار رفته در ابنیه برحسب مساحت ۱۶۴ نمودار۴- ۱۵- شاخص های فرسودگی محتوایی ۱۶۸ نمودار۴- ۱۶- شاخص های سنجش میزان مشارکت ۱۷۴ نمودار۴- ۱۷- مدت اقامت ساکنین در محدوده مورد مطالعه ۱۸۲ نمودار۴- ۱۸- مراحل ارزیابی طرح بهسازی و نوسازی مشارکتی مصوب محله ۱۸۸
نقشه ۱- ۱- موقعیت محله مهدی آباد در منطقه یک و شهر شیراز ۷ نقشه ۱- ۲- موقعیت محله مهدی آباد در میان باغات قصردشت ۸ نقشه ۳- ۱- موقعیت محله مهدی آباد در منطقه یک شهرداری و شهر شیراز ۱۲۲ نقشه ۳- ۲-موقعیت محله مهدی آباد در میان باغات قصردشت ۱۲۲ نقشه ۳- ۳- موقعیت محدوده در طرح تفصیلی ۱۲۴ نقشه۴- ۱- نحوه توزیع کاربری ها در محدوده مورد مطالعه ۱۳۵ نقشه۴- ۲- وضعیت تعداد طبقات در محدوده مورد مطالعه ۱۴۰ نقشه۴- ۳- دانه بندی قطعات در محدوده مورد مطالعه ۱۵۸ نقشه۴- ۴- وضعیت عرض معابر در محدوده مورد مطالعه ۱۵۹ نقشه۴- ۵- وضعیت کیفیت ابنیه در محدوده مورد مطالعه ۱۶۲ نقشه۴- ۶- نوع مصالح ابنیه در محدوده مورد مطالعه ۱۶۵ نقشه۴- ۷- موقعیت محله در نقشه زلزله و گسل شیراز ۱۷۳
مقدمه
در این فصل سعی شده است که ضمن تعریف مسأله و بیان اصلی تحقیق، ضرورت انجام این تحقیق وعرصه پژوهش بیان گردد .سپس با ذکر اهداف، سئوالات اساسی تحقیق مطرح شده جهت بررسی ارائه می¬شود. در ادامه روش انجام تحقیق و گردآوری اطلاعات در جهت اثبات فرضیه و نیل به اهداف بیان می¬شود.
۱-۱- طرح مسئله
با پیدایش انقلاب صنعتی تغییرات بنیادین و همه جانبه ای بر کالبد شهرها مستولی گردید. در این راستا نظام ساختاری شهرهای سنتی ما نیز با کمی تاخیر نسبت به کشورهای صنعتی دستخوش تحولات چشمگیری شد و ویژگی های ارزشمند نظام محله ای خویش را در جدالی نابرابر بین سنتی شدن و مدرن از دست داد. لذا آنچه نظام محله ای شهرهای امروزی شاهد آن است، در مقایسه با بارزه های ارزشمند اجتماعی و کالبدی محلات سنتی، ناکارآمدی ساختاری و از هم گسیختگی اجتماعی و به کوتاه سخن ” ناپایداری” است (زرآبادی و خزاعی، ۱۳۸۶ : ۴۳). اصولاً بافت قدیمی و فرسوده، بافتی می باشد که در فرآیند زمانی طولانی شکل گرفته و تکوین یافته و امروز در محاصره تکنولوژی عصر حاضر گرفتار گردیده است، چنانچه این بافت در گذشته به مقتضای زمان دارای عملکردهای منطقی و سلسله مراتبی بوده ولی امروز از لحاظ ساختاری و عملکردی دچار کمبودهایی شده و آنگونه که باید و شاید نمی تواند جوابگوی نیاز ساکنین خود باشد.به دنبال حاد شدن مشکلات نواحی قدیمی شهر، بخصوص نواحی مرکزی شهرها که ابعاد مختلف زندگی شهری را تحت تأثیر قرار داده اند، دولت‌ها توجه ویژه‌ای را نسبت به نواحی قدیمی شهرها مبذول داشته‌اند Carley,1995:107 )). امروزه در نظام های برنامه¬ریزی به ویژه¬درکشور های دموکراتیک مشارکت به عنوان یکی از اصیل ترین و مقبولترین رویکردها جهت نیل به اهداف برنامه¬ریزی پذیرفته شده است چرا که تجربه اجرای تفکرات اقتدارگرایانه این نکته را به اثبات رسانده که طی کردن موفق مسیر فرآیند برنامه¬ریزی بدون دخالت و در نظر گرفتن نقش همه بهره وران آن امکان¬پذیر نخواهد بود (Lefevre,2000 :26).
مفهوم مشارکت اساساً برای تعریف نوع و سطح مداخله شرکتها در طرحها، پروژه ها و برنامه ریزی توسعه است. هدف از بکارگیری دیدگاه های مشارکتی، در مرکز قرار دادن افرادی است که از نظر اجتماعی و اقتصادی در حاشیه قرار گرفته اند و تشویق آنها جهت شرکت در سیاستها و طرحهایی است که برآنها تأثیر گذار است (Castree, 2009: 76 ). به نظر می¬رسد در بافت¬های فرسوده با توجه به وسعت دامنه و شدت مسائل گریبانگیر این بافت¬ها، کارآمدترین رویکردی که بتوان برای مواجهه با کاستی ها و نارسائی ها اتخاذ نمود رویکرد مشارکتی باشد. به این ترتیب می توان با استفاده از الگوهای توانمند سازی و مشارکت جمعی از نیرو های همه بهره وران در جهت ساماندهی و تجدید ساختار بافت های مذکور بهره جست (Maginn,2007 :26). لذا این پژوهش با تبیین اهمیت موضوع مشارکت در طرح های بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری، سعی در ارزیابی اینگونه طرح ها با هدف شناسایی و رفع موانع و مشکلات آنان و ارائه راهکارهایی جهت اجرای بهتر این طرح ها خواهد پرداخت.
