معرفی معماری حکومت های صدر اسلام (عباسیان)

معرفی حکومت عباسیان

آخرین خلیفه اموی ، مروان به دست ابومسلم خراسانی کشته شد و حکومت عباسیان با کمک ایرانیان بر سر کار آمد .
هارون الرشید خلیفه مشهور غباسی برای جلوگیری از نفوذ بیزانس با حکومت شارلمانی در اروپا رابطه دوستی نزدیک برقرار کرد .
پایتخت عباسیان ابتدا بغداد بود ولی به دلیل ترسی که از نفوذ ایرانیان در دربار داشتند پایتخت را به سامره انتقال دادند . در ابتدا نفوذ هنر ساسانیان و در سامره نفوذ هنر ترک بیشتر مشهود است . حکومت های هم زمان با عباسیان : طاهریان در ایران ، امویان در اسپانیا ، طولونی ها در مصر ، شارلمانی در اروپا .

معماری دوره عباسیان

در این زمان مصالح عمده ساختمانی آجر و خشت و تزیینات بیشتر به صورت آجر کاری ، گچبری ، کنده کاری روی گچ و در مورد کاخ ها نقاشی دیواری الهام گرفته از هنر ساسانی است .

خلیفه منصور شهر بغداد را به شکل دایره ای با برج و بارو ساخت و کاخ خلیفه در مرکز شهر قرار داشت . دومین شهری که خلیفه منصور ساخت شهر رقاء در کنار رود فرات است که دروازه این شهر تزیینات آجرکاری زیبایی دارد . خلیفه معتصم در سال 836 میلادی پایتخت را به سامره انتقال داد . سامره شهری بود که با خصوصیات برجسته در دوران عباسیان ( با یک میلیون جمعیت ) دارای اهمیت زیادی بود . نقشه بندی ، کانال کشی آب ، احداث مساجد ، کاخ ها و خانه ها آن را به یک شهر مشهور تبدیل کرده بود .

معماری مسجد جامع سامره

از لحاظ اندازه بزرگترین مسجد دنیا بوده است ( 170 ضرب در 260 متر ) . ( تصویر 4 و5 و6)
دیوار خارجی از آجر قرمز بوده که آثار آن تا امروز پابرجاست . نمازخانه دارای 464 ستون که تنها پایه های آن باقیمانده است . به فاصله 30 متر از مسجد مناره ای حلزونی شکل وجود دارد . بنای این مسجد به دست خلیفه المتوکل ساخته شده است . این خلیفه در شهر جعفریه مسجد ابو دلف را هم بنا کرد . مسجد ابودلف کوچکتر از مسجد سامره است و مناره آن هم کپی کوچکتر مناره مسجد سامره است سبک هر دو مسجد شبستانی است ، مصالح اشان آز آجر و تزیینات عمدتا گچبری است .

قصر منصور در بغداد تحت عنوان قصر طلایی

این قصر تالار پذیرایی ، تالار تاج گذاری و ایوان بوده است . برای اولین بار به تقلید از معماری ایرانی در ساختمان این کاخ به کار رفت .
المتوکل مجموعا 18 قصر ساخت که معروف ترین آن ها قصر بالکوار در نزدیکی سامره است ( 854 – 859 میلادی ) . این قصر دارای یک حیاط مستطیل شکل ، تالار اصلی به شکل ( تی ) و دو اطاق کناری در سمت باریک آن بوده است .از دیگر کاخ های عباسی : قصر اخیصر در نزدیکی کربلا ( قرن 9 میلادی ) ، قصر قدیم العباسیه در سال 801 در نزدیکی پایتخت ، قصر الرقاده .

تزیینات معماری عباسیان

گچ کاری یکی از تزیینات مهم دوران عباسی است که به سه صورت انجام می شده است :
1- تمام زمینه برگ مو و خوشه های انگور با برجستگی زیاد ( در کاخ مشاطه )
2- کمتر طبیعی است ، برگ گل ها به هم چسبیده ، فضا به چند شکل هندسی تقسیم شده است ( تاثیر هنر ترک )
3- تکنیک خاص عباسیان : برجستگی کم به نام کنده کاری پشت ماهی ، جزییات به علت عمق کم تحت تاثیر سایه روشن نور قرار نمی گیرد .
تزیینات گچی سامره الهام گرفته از روش حیوان سازی آسیای مرکزی در قرن هشتم قبل از میلاد بوده است .