تناسبات در معماری

هر پدیده زیبا در طبیعت می تواند  از دو نظر مورد توجه قرار بگیرد، هم از نگاه هنری و هم از دید ریاضی و نظم منطقی. هنر و ریاضی همانند یکدیگرند، زیرا در هر دو  مفهوم، تناسب، تقارن و توازن نقش مهمی دارند.هنرمندان معمولاً محدوده و فضای اثر هنری خود را از یک طرح ریاضی انتخاب می کنند. به طور کلی ترسیم هر شکل نیازمند بعضی ترسیمات کمکی است که به وسیله آنها نقاط، خطوط و یا سطوح آن شکل تعریف می گردد. مفاهیم سطح و حجم چه در ریاضی و چه در هنر بسیار مورد استفاده قرار می گیرند.

مقدمه

انسان همواره با تلاش خستگی ناپذیر رو به سوی کمال خویش دارد، بیش از آنچه هست طلب می کند. عقاب خیال و اندیشه خویش را تا دورترین نقاط افلاک و کاینات به پرواز در می آورد و دل هر ذره را می شکافد تا به جهانی از نا شناخته ها دست یابد و جهان را زیر سیطره قدرت خویش کشد.و همچنان نا آرام و بی قرار از آنچه هست، ناراضی می ماند.

نسبت طلائی و کاربرد آن:

یونانیها به نقش غالبی که تناسب طلائی در تناسبات بدن انسان بازی می کرد پی بردند و با اعتقاد به اینکه هم انسان و هم پرستشگاههای او می بایست به یک نظم برتری از جهان تعلق داشته باشند٬ همین تناسبات را در ساختمان پرستشگاههای خود منعکس کردند .
در سده های میانه برای نسبت طلایی مفهومی عرفانی و خرافی قائل بودند. معماران سده های میانه، رازهای مربوط به پیدا کردن نسبت ها، از جمله، نسبت طلایی را با دقت از دیگران پنهان می کردند. از جمله اسقف شهر اوترخت به این دلیل که با حیله توانسته بود به روش یافتن نسبت ها در ساختمان کلیسا ها پی ببرد، جان خود را از دست داد.
بسیاری از اثرهای هنری سده های میانه، و به ویژه در معماری، با استفاده از قانون نسبت طلایی به دست آمده است.
در بین ستایش گران ویژگی های رمزآمیزعدد طلایی٬ می توان از لئوناردو داوینچی که آن را ” تقسیم طلایی“می نامید و کپلر که از اصطلاح”تقسیم آسمانی“برای آن استفاده می کرد ،نام برد.
درهمین اواخر نیز لوکوربوزیه ، معمار بزرگ سوئیسی سیستم مدولر خود را بر مبنای تناسب طلائی بنا نهاد و کاربرد آن در معماری حتی تا به امروز نیز ادامه دارد .
امروزه بسیاری از طراحان و معماران بزرگ برای طراحی محصولات خود از این نسبت طلایی استفاده می کنند ٬ چرا که بنظر میرسد ذهن انسان با این نسبت انس دارد و راحت تر آنرا می پذیرد.

معرفی مسجد وکیل شیراز

تاریخ بنای این مسجد سال 1187 هجری هم زمان با بنای بازار و میدان در زمان کریم خان زند بوده و وسعت مسجد نیز معادل هشت هزار و 660 متر مربع است.ورودی مسجد از سمت شمال طراحی شده و سنگ سر در آن یکپارچه است. در دو طرف بالای سردر ورودی کاشیکاری و مقرنسهای زیبایی به کار رفته و پس از گذشتن از درب ورودی مسجد دو راهرو به سمت چپ و راست مشاهده می شود که پس از چند متر با زاویه ای تقریبا 90 درجه به صحن مسجد راه می یابند.معماران مسجد برای اینکه قبله مسجد با قبله شرعی مطابقت کرده و از طرفی نمای مسجد با درهای فرعی بازار و خود بازار هم خوانی داشته باشد راهروها را به طریقی به صحن مسجد متصل کرده اند که در عین کجی تغییر زاویه صحن مشخص نباشد.

تحلیل تناسبات و نحوه اجرای نمای مسجد وکیل شیراز

• ابتدا مربعی رسم می کنیم

• سپس این مربع به 9 مربع مساوی تقسیم شد

• قطرهای مربع وسط ردیف اول رسم می شود.

• 2 دایره به شعاع اضلاع 2 مربع کناری ردیف اول رسم می کنیم

• قطرهای مربع را ادامه میدهیم تا دایره های مورد نظر را قطع کنند.

• به شعاع خطوط رسم شده 2 دایره دیگر رسم  می کنیم

• پس از حذف خطوط اضافه، طاق مورد نظر که یک طاق ثلاثی می باشد مشاهده می گردد.

• دایره ای به شعاع مورد نظر رسم می گردد که محل تقاطع آن با خط زمین محل قرار گیری مناره ها می باشد.

• ارتفاع مناره ها هم به شکل زیر مشخص شده است

• خطوط اضافی حذف شده و شکل زیر بدست می آید

• خطوط قرمز ترسیم شده سقف بالایی ایوان را مشخص می سازد

• حال برای رسم نمای شبستان ها از دایره های زیر استفاده می کنیم

• بعد از قرینه کردن شبستان ها، طاق آن را ترسیم می کنیم و سپس طاق شبستان را به همان روش ثلاثی ترسیم می کنیم

• با تکرار طاق شبستانها نمای پایانی ترسیم میشود

• استفاده از تناسبات طلایی نیز در طراحی این مسجد مشهود است

بررسی نمای مسجد شیخ لطف الله خان اصفهان

طرح این مسجد در زمانی که نقشه چهار باغ و باغ هزارجریب به مرحله اجراء درآمد ریخته شد و در دورانی که معماری صفویه به شکوفایی رسیده بود مورد بهره‌برداری قرار گرفت. ساخت این مسجد در نیمه اول قرن یازده هجری، در سال ۱۰۱۱ هجری قمری و به فرمان شاه عباس اول آغاز شد و در سال ۱۰۲۸ هجری قمری به پایان رسید.
معمار این مسجد استاد محمدرضا اصفهانی، پسر استاد حسین بنا اصفهانی بوده‌است. این مسجد بر خرابه‌های مسجدی که قبلاً در آن محل بوده ساخته شد. مسجد شیخ لطف‌ الله به نام یکی از علمای بزرگ عصر صفوی به نام شیخ لطف‌الله جبل‌عاملی، نامیده شده‌است. شیخ لطف‌الله یکی از علمای بزرگ دوره صفوی بود. وی از اهالی جبل عامل لبنان بود که مانند شیخ بهایی و برخی علمای دیگر توسط شاه عباس از لبنان به ایران مهاجرت نموده بود. از آنجا که حکومت صفوی، حکومتی مذهبی بود و به اسلام و به خصوص مذهب تشیع بسیار بها می‌داد، علمای آن را نیز تکریم می‌کرد. از سوی دیگر شیخ لطف‌الله پدر زن شاه عباس بود. از این رو در محل زندگی شیخ، مسجد و مدرسه‌ای به نام او ساخته شد که در این محل به تدریس دروس فقهی و جلسات دینی اشتغال داشت. شیخ بنا به استفتای خود که برگزاری نماز جمعه در غیاب امام زمان را مجاز می‌شمرد، به اقامه نماز جمعه در این مسجد می‌پرداخت و مقلدان او نیز به او اقتدا می‌نمودند.

بررسی تناسبات مسجد شیخ لطف الله

• با بررسی های انجام شده طاق ایوان این مسجد از نوع طاق پنج و هفت تند می باشد.
• طاق پنج و هفت ترسیم شده که کاملا با ایوان مسجد منطبق است

البتـه پـی بـردن بـه روشـی کـه طراحـان آن زمـان بـه کار میبردنـد تـا طـرح معمـاری را بـرمبنـای طرحمایه هـای هندسـی بنـا کننـد، نیازمنـد پژوهشهـای مفصل تـری در ایـن زمینـه اسـت. بـه عنـوان پیشـنهادی بـرای پژوهشهـای  آینـده می تـوان بـه جمـع آوری نمونه هـای دیگـری از ایـن دسـت پرداخـت و بـا مقایسـه آنهـا بـا نمونه هـای خارجـی، شـیوه های خـاص کاربرد هندسـه در معماری ایرانـی را تعییـن کـرد. مطالعـات مشـابه روی نمونه هـای دیگـر می توانـد زمینـه را بـرای درک اصـول حا کم برنحوه انتخاب اشـکال هندسـی، ترتیـب و همنشـینی آنهـا؛ و چگونگـی تاثیـرآن طرحمایـه هندسی در طرح اثر فراهم آورد.

این فایل دارای 47 اسلاید به صورت پاورپوینت میباشد.

دانلود مستقیم از سایت معماری بنا: