دانلود پاورپوینت معرفی معماری حمام ها در ایران

آداب و سنن حمامها در ایران

سابقاً در همه جای ایران حمام عمومی وجود داشت و اهالی محل اقلاً هفته ای یک بار به منظور نظافت به حمام می رفتند. با این تفاوت که مردان قبل از طلوع آفتاب تا ساعت هشت صبح حمام می گرفتند و از آن ساعت تا ظهر و حتی چند ساعت بعد از ظهر حمام در اختیار زنان بود. امروز هم حمام عمومی در غالب نقاط ایران وجود دارد، منتها فرقش با حمامهای قدیم این است که در حمامهای قدیم از خزینه استفاده می شد؛ ولی در حمامهای عمومی جدید دوشتهای متعدد جای خزینه را که به هیچ وجه منطبق با اصول بهداشتی نبود گرفته است. در حمامهای عمومی خزینه دار که امروزه در ایران کمتر وجود دارد سنن و آدابی را از قدیم رعایت می کردند که بعضاً جنبه ضرب المثل پیدا کرده است.
یکی از آن آداب این بود که هر کس وارد حمام می شد، برای اظهار ادب و تواضع نسبت به افراد بزرگتر که در صحن حمام نشسته، مشغول کیسه کشی و صابون زدن بودند، یک سطل یا طاس بزرگ آب گرم از خزینه حمام بر میداشت و بر سر آن بزرگتر می ریخت. البته این عمل به تعداد افراد بزرگ و قابل احترام که در صحن حمام نشسته بودند تکرار می شد. و تازه وارد وظیفه خود می دانست که بر سر یکایک آنان با رعایت تقدم و تأخر آب گرم بریزد. بسا اتفاق می افتاد که یک یا چند نفر از آن اشخاص مورد احترام در حال کیسه کشیدن و یا صابون زدن بودند و احتیاجی نبود که آب گرم به سر و بدن آنها ریخته شود، مع ذالک این عوامل مانع از ادای احترام نمی شد و کوچکترها به محض ورود به صحن حمام خود را موظف می دانستند که یک طاس آب گرم بر سر و بدن آنها بریزند و بدن وسیله عرض خلوص و ادب کنند.
از آداب دیگر در حمام عمومی خزینه دار قدیم این بود که اگر تازه وارد کسی از آشنایان و بستگان نزدیک و بزرگتر از خود را در صحن حمام می دید، فوراً به خدمتش می رفت و به منظور اظهار ادب و احترام او را مشت و مال می داد یا اینکه لیف صابون را به زور و اصرار از دستش می گرفت و پشتش را صابون می زد.

حمام در فرهنگ ایران زمین

کاشیهای معرق ، هفت رنگ و کاشیهای خشتی ، با تصویر انسانی از زیباییهای از ویژگی حمامها می باشد. از دیگر نکات فنی و هنری حمام می توان از چگونگی شبکه آبرسانی به خزینه ، گرمخانه ، سربینه ، حوضها ، حوضچه ها و فواره های متعدد آنها ، نحوه گرم کردن هوای داخل حمام ،چگونگی آب بندی مخازن آب و گرم کردن آب ، ارتفاع کم و باریک و طولانی بودن راهروها ، هشتی های میانی و سردرها ، تناسبات فضایی ورودیها و خروجیها ، ارتفاع زیاد رختکن ، گود بودن حمام ، بهره گیری از آب قنات ، نگهداشتن حرارت ، ضدزلزله بودن و کاهش ارتعاشات لرزشی در اثر قرارگیری در درون زمین ، که بدون آنها کارکرد حمام ممکن نمی شد ، نام برد.
زمان استفاده از حمامها در قدیم
سابقاً در همه جای ایران حمام عمومی وجود داشت و اهالی محل اقلاً هفته ای یک بار به منظور نظافت به حمام می رفتند. با این تفاوت که مردان قبل از طلوع آفتاب تا ساعت هشت صبح حمام می گرفتند و از آن ساعت تا ظهر و حتی چند ساعت بعد از ظهر حمام در اختیار زنان بود. امروز هم حمام عمومی در غالب نقاط ایران وجود دارد، منتها فرقش با حمامهای قدیم این است که در حمامهای قدیم از خزینه استفاده می شد؛ ولی در حمامهای عمومی جدید دوشهای متعدد جای خزینه را که به هیچ وجه منطبق با اصول بهداشتی نبود گرفته است. در حمامهای عمومی خزینه دار که امروزه در ایران کمتر وجود دارد سنن و آدابی را از قدیم رعایت می کردند که بعضاً جنبه ضرب المثل پیدا کرده است.

مصالح مورد استفاده در حمام های ایران 

سنگ مرمر: ستون های حمام و کفبوش و لبه حوضها
کاشی : ازاره ها ,حوضها وسکوها
اجر : دیواره حمام و سقف
سنگ لاشه : بایه های حمام
تنبوشه : لوله های سفالی مخصوص سیستم آبرسانی حمام
ساروج : خزینه ,تزیئنات سقف حمام , بوشش داخلی حوضها (ترکیب ساروج : آهک ,خاک رس ,خاکستر ,لوئی نی مرداب ,
سفیده تخم مرغ یا شیر که این دو ماده بروتئینی باعث چسبندگی
بیشترساروج می شده است. تفاوت ساروج با سیمان:هرچه قدمت ساروج بیشترباشد محکم تروسخت ترمی شود)

نحوه طراحی معماری حمام

حمامهای قدیم معمولاً چند متر از سطح کوچه و بازار پایینتر بود؛ چون اگر غیر از این می بود آب به خزانه سوار نمیشد. سر در حمام شکل دیو و رستم و یا شیطان و مالک دوزخ را نقاشی می کردند و هنوز هم بنده فلسفه آن را نفهمیده ام که نقش شیطان و دیو و رستم، با سر در حمام، چه مناسبت دارد. در هر صورت چندین پله پایین می رفتیم تا به سر بینه یا رختکن می رسیدیم.

معرفی حمام قدیمی سنندج

حمام عبدالخالق این حمام در ضلع شرقی راسته بازار سنندج قرار دارد . تاریخ ساخت آن دقیقا مشخص نیست و احتمالا به دوره قاجاریه تعلق دارد . حمام دارای فضاهای مختلفی است که در بیشتر حمام های استان نیز دیده می شود . آب لازم برای این حمام از آب جاری قنات های شهر تامین می شود . ارتفاع سقف این حمام نسبتا بلند است و ستون های چهارگوش سنگی ، آب نما، حجره ها، رخت کن ،‌ گرم خانه ،‌ خلوتی ها ،‌ سرویس و خزینه آن تابع اسلوب حمام سازی ایرانی در دوره صفوی است . تزیینات معماری این بنا مشخص نیست ، زیرا سطح دیوار آن با سیمان و کاشی جدید اندود شده است ، ولی گفته می شود این حمام دارای تزیینات آهک بری که در شهر سنندج بسیار رواج داشت ، بود . این بنا با حمام (وکیل الملک )‌ در شهر سنندج قابل مقایسه است و اکنون در تملک میراث فرهنگی استان کردستان قرار دارد

این فایل به صورت word قابل دانلود میباشد.

دانلود مستقیم از سایت معماری بنا: