طراحی رصدخانه اصول خاص خود را دارد. باید توجه کرد که رصدخانه نباید دسترسی مستقیم داشته باشد. ترجیحا با یک فیلتری گذری نسبت به گذر اصلی طراحی شود تا هم در دسترس باشد و هم سکوت و آرامش در آن حکم فرما گردد.
در طراحی مرکز نجوم مبحثی که بسیار حائز اهمیت است مبحث نور است. محل سایت انتخابی بسیار اهمیت دارد.باید عاری از نورهای مزاحم باشد برای همین است که منجمین تن به بیابان گردی می دهند و شرایط سخت کویر را تحمل می کنند.
ما در اینجا مکانی برای علاقه مندان به نجوم طراحی کرده ایم .برای آشنایی با ستارگان نه صرفا تخصصی نجوم.
به همین خاطر سایت مورد نظر را در نزدیکی اصفهان، در45 کیلومتری اصفهان که رفت و آمد آسان باشد و هم از نظر آلودگی نوری در امان باشد.سایت مورد نظر در کنار روستایی از رونق افتاده جای گذاری شده است.
یکی از دلایل مهم بودن نور عادت چشم انسان به طول موج ها می باشد. برای مثال ممکن است خسوف به مدت یک ساعت در یک شب سال پدیدار گردد و ما در فضایی آبی رنگ با نور آبی قرار گرفته باشیم چشم انسان این نور را به مدت 45 دقیقه جذب کرده و باعث می شود که چشم نتواند در تلسکوپ فوکوس کند.
مهم ترین رنگ در فضای نجومی نور قرمز می باشد ، حتی فقط می توان از این رنگ در اتاق رصد استفاده کرد. نورهایی که می توان استفاده کرد که هم مطلوب و هم مجاز باشد به شرح ذیل است:
1-نور قرمز (بهترین نور برای رصد)
2-نور زرد
3-نور برای فعالیت های معمولی
در اتاق رصدخانه حتما باید نور قرمز باشد البته به مقدار کافی و طبق کنترل باشد که می توان از دیمرالکتریکی برای کنترل استفاده کرد.
رصدخانه
در رصد خانه تا حد امکان از قرار دادن وسایل دست و پاگیر جلوگیری شود آن چیزی که در یک رصدخانه اهمیت دارد یک ستون می باشد که در مرکز اتاق رصدخانه قرار می گیرد که از کف زمین شروع می شود و یک فنداسیون هم دارد. این ستون ابعادش بستگی به تلسکوپ دارد تلسکوپ روی این ستون سوار می شود.
دیوار این اتاق می تواند از جنس pvc باشد و رنگ تیره باید باشد رنگ خاکستری مطلوب می باشد. روی دیوار رصدخانه گنبدی سوار می شود که قابلیت چرخش دارد و و یک دریچه دارد که به آن دام تلسکوپ می گویند که قابلیت باز شدن دارد.
رنگ گنبد باید تیره باشد مشکی بهتر است. کف اتاق اهمیتی ندارد فقط نباید از جنس صیقلی باشد.
در اینجا فقط تیتر وار رنگ های مورد استفاده در مرکز نجوم را نام می بریم. باید توجه داشت که رنگ سفید در مرکز نجوم به هیچ وجه نباید استفاده گردد.
رنگ آبی آسمانی کم رنگ در قسمت اداری مطلوب می باشد.
رنگ کرم هم می توان در قسمت اداری استفاده کرد.
رنگ مشکی در مرکز نجوم در فضای تاریکخانه و پوسته داخلی گنبد رصدخانه استفاده می شود.
وسایل مورد نیاز در اتاق رصدخانه: ستون ،تلسکوپ ،یک میز و کامپیوتر در کنار این اتاق وجود دارد . وجود سیستم خنک (هلیوم مایع) در این اتاق اهمیت دارد. یک صندلی جکدار یا چهارپایه برای استفاده رصدگر هم نیاز است.
افلاک نما: فقط در مرکز نجوم طراحی می گردد و کاملا تخصصی می باشد.جایگذاری و ورودی خوب داشته باشد به نحوی که هیچگونه نوری به آن نرسد و کاملا تاریک باشد تا کارآیی آن ایجاد شود.
بهتر است برای دسترسی به این فضا با یک فیلتر طولانی وارد این فضا شویم. می توان یک دالان با طول چند متر قبل از ورود به افلاک نما تعبیه کنیم و انتهای دالان به درب ورودی این اتاق ختم می شود.
نورپردازی این دالان حائز اهمیت است بدین صورت که ابتدای دالان شدت نور معمولی باشد و هر چه به طرف انتها میل پیدا می کنیم نور کمتر شده تا چشم برای ورود به فضای تاریک آسمان نما آماده گردد. باید خاطر نشان کرد که نور قرمز و زرد برای موارد لزوم تعبیه گردد. یکی از نکات دیگر در مورد این اتاق بحث تهویه و هوای مطبوع آن است زیرا در این اتاق هیچگونه پنجره و بازشویی نمی باشد وفقط در ورودی وجود دارد باید تهویه آن به نحوی تجهیز گردد که آرامش کاربران را ایجاد کند.
طول صندلی آسمان نما 5/1 متر می باشد.صندلی آسمان نما مانند صندلی دندان پزشکی باید قابلیت خم شدن داشته باشد.
در اتاق آسمان نما هیچ پنجره ای تعبیه نمی شود به همین دلیل برای آسایش افراد استفاده کننده یک سیستم تهویه حائز اهمیت می باشد.سقف آسمان نما می تواند مسقف باشد ولی باید سقف کاذب گنبدی طراحی شود که ما سقف خود آسمان نما را گنبدی طراحی کردیم که شبه آسمان می باشد و وقتی دستگاه آسمان نما که در مرکز اتاق قرار دارد روشن می شود روی گنبد تصویر آسمان نمایش داده می شود.
-آسمان نما
دستگاه آسمان نما در مرکز اتاق جای گذاری می گردد.اگر طراحی آسمان نما بصورت شعاعی باسد از مرکز اتاق 2متر تا ردیف صندلی ابتدایی فاصله می باشد.
طراحی آسمان نما اهمیت دارد باید یک دالان طولانی قبل از ورود طراحی شود که به تاریکی فضای آسمان نما چشم عادت کند.
به صورت کلی باید از نور هایی با طول موج بلند در این فضاها استفاده کرد که طول موج بلند از زرد شروع و به قرمز ختم می شود.استفاده از نورهایی با طول موج کوتاه تر از زرد یعنی 600 به پایین نظیر بنفش – آبی – بنفش مجاز نمی باشد زیرا چشم موقع رصد کور رنگ شده و نمی تواند به رصد بپردازد.
از آنجایی که سالن همایش ما در مرکز نجوم قرار دارد افرادی که در این جا حضور پیدا می کنند از خود مرکز می باشند ،نیاز به مکانی برای تهیه بلیط قبل از ورود نمی باشد.
برای هر سالن همایش نیاز به سالن انتظار می باشد که ما در این جا از لابی خود مجموعه استفاده کرده ایم . به ازای هر 6 نفر 1 متر مربع و برای 88 نفر 15متر مربع فضا احتیاج داریم. البته این در صورتی است که افراد به صورت متراکم قرار گرفته باشند به همین منظور ما ابعاد فوق را در 3 ضرب کرده و به 45 متر مربع تبدیل می کنیم تا افراد به اندازه 2 نفر فضای آزاد داشته باشند.
سالن همایش: در کل حداکثر ظرفیت قسمت تماشاگران به شکل انتخاب شده و محدودیت های سمعی وبصری بستگی دارد. که شاخص آن ها نوع تولید برنامه است. عوامل دیگر شامل سطوح – خط دید – اکوستیک تراکم رفت و آمد و نیز اندازه و شکل سکو(صحنه) است.
طول ردیف: حداکثر 16 صندلی به ازای هر راهرو ،اگر برای هر 4-3 راهرو یک خروجی جانبی به عرض 1 متر در نظر گرفته شود به ازای هر راهرو 25 صندلی مجاز است. برای هر تماشاچی نشسته باید مساحتی برابر با حداقل5/0 متر مربع در نظر گرفت. این عدد برگرفته از عرض صندلی ضرب در اصله ردیف (حداقل45/0 متر مربع برای هر صندلی) به علاوه یک حداقل اضافه 9/0 .
سالن همایش بهتر است بصورت پلکانی طراحی گردد که برای دید و صدا مشکلی بوجود نیاید.هر ردیف صندلی 30 سانتی متر با ردیف قبلی اختلاف ارتفاع دارد و برای اینکه برای تردد مشکلی بوجود نیاید بین ردیف صندلی پله 15 سانتی متری تعبیه می شود.
نسبت های تماشاگران
1-دید مطلوب بدون حرکت اما با حرکت جزیی چشم به مقدار حدود 30 درجه
2-دید مطلوب با حرکت جزیی سر و حرکت جزیی چشم به مقدار حدود 60 درجه
3-حداکثر زاویه ادراک بدن حرکت سر حدود 110 درجه
4-یک حرکت کامل سر و شانه ها میدان درک 360 درجه نیز امکان پذیر است.
فضاهای خدماتی پشت سن
اتاق تعویض لباس: یکی از فضاهای کاربردی و مورد نیاز سالن می باشد.در طراحی باید دقت شود که این مکان به عنوان یک فضای خصوصی به حساب می آید و باید تمامی حریم های آن به خصوص برای خانم ها حفظ شود.مقدار فضای لازم برای هر نفر 5 متر مربع است و کمد هم برای این مکان احتیاج می باشد.هم چنین وجود سرویس بهداشتی در این فضا ضروری می باشد..
میزان شیب جایگاه همانقدر که برای دید تماشاگران اهمیت دارد برای شنیدن هم مهم است زیرا صدا در هنگام عبور از جایگاه به علت خاصیت جاذب بودن تماشاگران ضعیف است از این رو با استفاده از بازتابنده های سقفی باید حداقل شیب لازم را که مانع دید تماشاگران شود برای جایگاه در نظر گرفت.
متر در 5/0 متر یعنی حدودا 5/0 متر مربع برای هر صندلی است.
عنصر بعدی کافی شاپ می باشد که خود مرکز نجوم هم فضایی به عنوان رستوران و کافی شاپ احتیاج دارد.
برای این فضا برای هر میز 4 نفره 76/5 متر مربع احتیاج داریم.
اگر 40 نفر بخواهند از رستوران استفاده کنند ما احتیاج به 11 میز 4 نفره داریم حداقل 15 متر مربع فضای آشپزخانه و محل فروش می خواهیم.
قسمت آموزشی:
دیوارهای کلاسها باید کاملا خشک – بدون درز – صاف باشد. رنگ کلاسها باید به رنگ روشن باشد.
با توجه به اینکه قسمت آموزشی در مرکز نجوم می باشد و رنگ سفید در این مرکز مناسب نیست ، استفاده کردن از کرم روشن برای این فضا مناسب می باشد.
باید تمهیدات لازم جهت جلوگیری از انتقال صوت به کلاس مجاور انجام شود.
سقف کلاس ها باید صاف بدون درز و شکاف و به رنگ روشن باشد.
تابلو کلاس درس باید در محلی مناسب که نور کافی به آن برسد قرار گیرد و در معرض دید کامل دانش آموزان و به رنگ سبز مناسب و غیر براق باشد تا از ایجاد خیرگی بر اثر بازتاب نور جلوگیری گردد. فاصله تابلو کلاس درس از اولین ردیف صندلی 20/2 متر کمتر نباشد.
ارتفاع سقف کلاس نباید از 3 متر کمتر باشد.
کلاس ها حتی الامکان طوری ساخته شود که از نور طبیعی استفاده نمایند.
ترجیحا پنجره ها در سمت چپ دانش آموزان تعبیه شود. ( باید توجه داشت پنجره های کلاس حتما به پرده مجهز باشد در صورتی لازم به کور کردن نور باشد استفاده کنند.)
اتاق اپراتور که مسائل کامپیوتر و اینترنتی در آن انجام می گردد. دسترسی اتاق اپراتور و مدیریت باید به نحو آسان باشد . اتاق مدیریت می تواند شامل قسمت حسابداری و … باشد (منظور اینکه مدیریت صرفا جایگاه مدیر نمی باشد).
کتابخانه:
از فضای واجب در مرکز نجوم می باشد اما حتما نباید به صورت مجزا طراحی شود می توان در کنار فضای کریدور هم طراحی شود اما بهتر است در قسمتی که سکوت برقرار باشد طراحی گردد.لازم به ذکر است که کتابخانه در مرکز نجوم بصورت عام نمی باشد می تواند به صورت نمایشگاهی باشد ، یا در لابی اصلی باشد. اما ما کتابخانه را در فضایی جدا دور از سروصدا طراحی کردیم.
رصدگاه: یکی از فضاهی دیگرلازم در مرکز نجوم می باشد .این فضا باید زیر آسمان و بدون سقف باشد. افق دید باید در آن رعایت گردد تا پس از مستقر کردن تلسکوپ ها در این فضاها از هر جهت دلخواه به رصد آسمان پرداخت. می توان از پشت بام مرکز برای این مورد استفاده کرد.
فضای دیگر سرویس های بهداشتی است و از آنجا که جز فضاهای درجه آخر می باشد نباید در دید کامل قرار گیردالبته بهتر است جایی باشد که براحتی در دسترس باشد زیرا جز فضاهای خدماتی است.11/29 متر مربع برای 8 توالت و دستشویی احتیاج است.
پارکینگ : به منظور رفاه استفاده کنندگان از مرکز که وسایل نقلیه دارند فضایی را در نزدیکی مرکز در نظر گرفتیم.
