تنظیم شرایط محیطی
پاورپونیت بررسی اقلیم و پنجره در معماری
مقدمه
پنجره : نشان زندگی انسان ، چشمکی به رهگذران ، چشم ساختمان که به آدمی امکان می دهد بدون دیده شدن به جهان خارج بنگرد ، پذیرای نور روز و پرتوهای خورشید که سطوح و اشیا را روشن می کنند ، سرچشمه ی هوای تازه و گااه محل تبادل کلام و بو … اما همچنین نوعی گسستگی در سازه ی دیوار و از این رو ، تقطه ای است آسیب پذیر ، شکننده ، حساس به دمای بیرون و راه نفوذ . پنجره از بنیان های معماری است . پنجره در حکم چشم ، دهان ، بینی و گوش بناست و نه تنها نقش تعیین کننده ای در ظاهر بنا دارد ، بلکه واسطه ای است که به ساکنان بنا امکان می دهد تا مکانی را که جزئی از آن هستند ببینند ، بشنوند و حس کنند.شکل و ابعاد پنجره ها داستان درازی دارد. در کلبه های بدوی ، یک باز شوی کوچک نقش ورودی ، چشم انداز به جهان خارج ، منبع نور و تهویه را بازی می کرد. گاهی یک یا دو بازشوی ساده ی دیگر نیز به آن اضافه می شد. بعدها پنجره ی شیشه ای آمد که به ساکنان بنا امکان می داد بدون قرار گرفتن در تاریکی ، بتوانند آن را باز و بسته کنند. تا به امروز ، شکل پنجره ها تا حدودی به فن ساختمان برای تنظیم نور و دمای داخلی ساختمان وابسته بوده است. میزان نور رسانی پنجره در نزدیکی سقف چند برابر بیشتر از نور رسانی آن در نزدیکی زمین است از این رو ، اگر نیازی به تامین دید و پیوستگی فضای داخل و خارج نبود ، با صرفه ترین پنجره ها در نزدیک سقف قرار می گرفتند.
پس پنجره از نظر طراحی سه کار انجام می دهد : نور رسانی ، تامین دید و پیوند درون و بیرون . در بناهای مذهبی و درونگرا پنجره بیشتر برای نور رسانی طراحی می شود. از دوره ی نوزایی (رنسانس ) ، بسیاری از معماران کوشیده اند تا با تعبیه ی نورگیرها یا بازشوهایی در بالای پنجره های تامین کننده دید ، این دو را از هم جدا کنند. هنوز رایج ترین پنجره ی سنتی ، که در دیوارهای باربر تعبیه می شود ، پنجره ی عمودی است که هر سه کار را در قالب یک عنصر مهماری ، با حداقل نعل درگاه ممکن انجام می دهد. این نوع پنجره تا قرن بیستم پنجره ای نمونه محسوب می شد.
الته استثناهایی نیز وجود دارد . ( پنجره ی نواری ) در خانه های قرن هیجدهم در آپنتزل در سوئیس چیزی نیست جز راه حلی هوشمندانه به منظور تامین نور کافی برای دختران سوزن دوزی که پشت دیوار غیر باربر نشسته بودند. این پنجره بیش از هر چیز ، نمونه ای است از پنجره ای برای نور و احیانا برای دید.
امروزه روش های نوین ساختمانی هزاران سال کار سنتی را تهدید می کنند : فولاد و بتن مسلح قاب های باربر را پدید آورده اند ، که در جای خود دیوار های باربر را به صورت جداره ای غیر باربر در می آورد. نور مصنوعی محدودیت های نور طبیعی را از بین برده است. پنجره ی عمودی رابطه ی خود را با اقتصاد ازدست داده و بدین ترتیب به صورت یک راه حل از میان راه حل های متعدد ممکن درآمده است . معماریدیگر تابع جبر روش های محدود ساختمانی نیست . در واقع ، نمای آزاد ، دهانه های شیشه پوش ، شکاف های عمودی ، پنجره های وسیع ، پنجره های دو کنج ، ایوان های شیشه پوش ، دیوارهای خارجی غیر باربر و امکانات دیگر ، راه حل های جدیدی برای ساخت فضا و آرایش نور پدید آورده اند. آزادی از قید مصالح فقط در مورد پنجره مصداق ندارد ، بلکه تمام بنا را در بر می گیرد. این شرایط جدید به پیشتازان عرصه ی مهماری امکان داد تا با جنبش های هنری انتزاعی ، همچون کوبیسم و پیوریسم ، دست دوستی دهند. شکل ساختمان که با رها شدن از قیود سنتی و تحمیلی منطق ساخت ، به نوعی خود مختاری دست یافته بود ، امکان می داد تا سه کار پنجره – یعنی نور ، دید و پیوند فضاها – توسط بازشوهای گوناگون که هر یک برای کاری خاص و با شکلی متفاوت طراحی شده بودند ، انجام شود. آن بازشو که منظره ای خاص را قاب می کرد ، دیگر وظیفه ی تامین نور را نداشت و می شد نور را از بالا تامین کرد ( مثلا کارهای لوئیس کان و ماریو بوتا را با آثار دیگران مقایسه کنید ) . شیشه ، فولاد و روش های درزبندی راه های جدیدی برای کاهش میزان جدایی داخل و خارج گشوده اند.
اما این آزادی بدون زحمت به کف نیامده است و به تنوع بسیار زیاد نه فقط پنجره ، که تمامی ساختمان ، انجامیدهاست . هرگاه هر پنجره یا هر ساختمان از منطق خاص خود پیروی کند و به همسایگان و پیشینیان خود وقعی نگذارد ، مرز بین تماشایی از یک سو و آشفتگی از سوی دیگر ، کمرنگ می شود. در حالی که در معماری کلاسیک میشد پنجره را شئی زیبا و مستقل دانست ، در معماری امروز پنجره ی زیبا را تنها در ارتباط با تمامیت آرایش فضایی می توان درک کرد. پنجره ی امروزی دیگر شئی مستقلی نیست.
اقلیم و تقسیم بندی اقلیمی ایران
اقلیم معتدل و مرطوب ( کرانه جنوب دریای خزر )
شرایط اقلیمی
این منطقه از پر باران ترین و سرسبز ترین مناطق اقلیمی ایران است و در تمامی فصول سال دارای بارندگی می باشد. با وجود عرض نسبتا کم ، این کرانه از دو ناحیه ی تقریبا مجزا تشکیل شده است. یکی ناحیه جلگه ای است که به صورت نوار باریکی در امتداد دریا گسترش یافته و کشتزارهای وسیع و همچنین شهرهای بزرگ در این ناحیه می باشند. عرض این جلگه در مجاور رودخانه هایی مانند سفید رود ، هراز ، تجن و در منطقه شرقی دریای خزر بیشتر است. دوم ناحیه کوهستانی شمال سلسله جبال البرز است که پوشیده از درختان جنگلی می باشد. در بیشتر مناطق خصوصا در مناطق مرکزی و شمال شرقی ، فاصله این رشته کوه تا دریا از چند کیلومتر تجاوز نمی کند. مصلح مورد استفاده و فرم ابنیه سنتی در این دو ناحیه تا حدودی با هم تفاوت دارند.
خصوصیات آب و هوایی این کناره به قرار ذیل است:
الف – بارندگی زیاد در تمام فصول سال ، خصوصا در فصول پاییز و زمستان
ب – رطوبت نسبتا زیاد در تمام فصول سال
ج – اختلاف کم درجه حرارت بین شب و روز
د – پوشش وسع نباتی
سمت جنوب غربی دریای خزر ، یعنی استان گیلان ، دارای بارندگی بیشتری نسبت به سایر قسمتها است و هر چه از سمت غرب به سمت شرق این کناره پیش می رویم ، از مقدار بارندگی کاسته می شود.
عامل غالب در این اقلیم رطوبت بالای هوا میباشد.
– به دلیل استفاده هر چه بیشتر از نسیم‌های دریایی بهتر است بازشوهای وسیع رو به دریا در طراحی لحاظ گردد.
– پنجره‌ها باید حتی‌الامکان در محور شمالی جنوبی قرار گیرند، به دلیل این که جهت وزش‌ها نسیم‌های دریایی محور شمالی- جنوبی میباشد.
– اندازه مناسب بازشوها در این اقلیم 40 تا 80 درصد میباشد که باز هم بهتر است بیشتر در جبهه جنوبی و بعد شمالی قرار گیرند.
در این اقلیم بهتر است به دلایل ذکر شده (رطوبت بالا و نیاز به تهویه) بازشوها از کف شروع شوند یعنی تقریباً کف پنجره نداریم.
– عایق‌بندی رطوبتی برای بازشوها در این اقلیم از اهمیت زیادی برخوردار است.
تأثیر نوع پنجره بر روی تهویه دو طرفه
پنجره‌ها را در رابطه با جریان هوا می‌توان به دو گروه تقسیم کرد:
1- پنجره‌های لولادار که موجب انحراف یا چرخش جریان هوای ورودی می‌شوند.
2- پنجره‌های کشویی و دوبله گرویزان که روی سطح قاب پنجره حرکت می‌کنند و از این رو موجب انحراف جریان هوا نمی‌شوند.
در این رابطه انتخاب نوع مناسب پنجره بسیار مهم است. بازشوهای کرکرهای نیز بر روی مسیر جریان هوا دارای تأثیر مشابهی هستند و ب نصب آنها در مقابل پنجره‌های کشویی می‌توان مسیر جریان هوا را تنظیم کرد. یک روش خوب تهویه قرار دادن دریچه‌های کرکرهای در طول دیوار خارجی است.
خصوصیات کلی بافت شهری و روستایی در این مناطق به قرار زیر است:
الف – بافت شهری و روستایی به صورت باز و گسترده
ب – فضاهای شهری نسبتا وسیع
ج – محوطه ها با دیواره های کوتاه
د – کوچه های نسبتا عریض
ه – ساختمانها جدا از هم ، در مراکز شهری متصل به هم
فرم بنا
به دلیل بارندگی بسیار زیاد و رطوبت بیش از حد فرم بنا در منطقه عمدتا جهت مقابله با این دو عامل شکل گرفته است.
خصوصیات کلی فرم ابنیه سنتی منطقه شامل شش مورد زیر است :
الف – بام ساختمان به صورت شیبدار
ب – ایوان و یا غلام گرد در اطراف ساختمان
ج – شکل ساختمان به شکل برونگرا
د – عدم وجود زیر زمین
ه – کف طبقه همکف بالاتر از سطح طبیعی زمین
و – استفاده از تهویه دو طرفه هوا
خصوصیات آب و هوایی
الف – میزان ریزش باران سالیانه بسیار اندک ، اغلب بارندگی در فصول پاییز و خصوصا زمستان
ب – رطوبت هوا بسیار زیاد در تمام فصول سال
ج – هوا بسیار گرم و مرطوب در تابستان و معتدل در زمستان
د – اختلاف کم درجه حرارت بین شب و روز
ه – شور بودن آبهای زیرزمینی در اکثر مناطق
و – پوشش بسیار کم گیاهی
از آنجایی که در این کرانه خاک اکثرا نواحی آهکی است و همچنین فاقد پوشش نباتی می باشد، لذا اب باران به داخل زمین نفوذ نمی کند و باران اندکی هم که می بارد ، ایجاد سیل می کند و چون سیل بندهای کافی و کانالهای عبور اب وجود ندارد و آب ذیقیمت شیرین به صورت سیل روانه دریا می گردد.
به دلیل مجاورت با دریا و تابش تقریبا عمودی آفتاب در فصول بهار و تابستان ، میزان تبخیر آب در منطقه بسیار زیاد و رطوبت هوا نیز زیاد است. هر چه از ساحل دور شویم و همچنین در ارتفاعات ، از میزان رطوبت هوا کاسته می شود ، به نحوی که به فاصله حدود بیست کیلومتر از ساحل ، با آب و هوای گرم و خشک کویری و یا کوهپایه ای مواجهه می شویم . رطوبت زیاد در سواحل دریا ، توام با حرارت بسیار زیاد ، در اغلب مواقع در فصول گرم ایجاد شرجی می کند که از لحاظ زیستی بسیار مشکل و طاقت فرسا است .
سرعت بخشیدن به کوران‌های محیط اطراف ساکنین جهت امکان دادن به تبخیر سریع رطوبت سطح بدن و مانع شدن از این که انرژی بر ساکنین اثر بگذارد (چه مستقیماً از طریق پنجره‌ها و یا غیرمستقیم، به دنبال گرم شدن دیوارها که باعث افزایش دمای محیط داخل می‌شود) ضروری است.
– استفاده از نمادهای منعکس‌کننده نور خورشید است از حفاظ‌هایی برای جلوگیری از ورود نور مستقیم و ایجاد سایه
– بازشوها باید در دیوارهای شمالی و جنوبی در جهت وزش باد و در ارتفاعی قرار گیرد که باد به بدن انسان برخورد نماید و از تابش مستقیم آفتاب محفوظ باشد.
– اندازه مناسب برای بازشوها بین 25 تا 40 درصد ، سطح دیوار شمالی یا جنوبی
– بازشوها باید طراحی شوند که بتوان از حداکثر جریان باد استفاده نمود و باد مستقیماً بدن انسان در تماس باشد. سطح شیشه‌ای بازشوها به حداقل ممکن تقلیل یافته و در رنگ آمیزی قاب پنجره‌ها از رنگ تیره استفاده شود تا اشعه‌های تابیده شده به سطح خود را جذب نموده و فقط روشنایی وارد فضاهای داخل شود. مصالح آن بهتر است از چوب درختانی که در مناطق گرم و مرطوب رشد نموده‌اند یا از آلومینیوم تیره باشد که در اثر رطوبت زیاد دچار پوسیدگی نشوند.
– بازشوها حتی‌الامکان به طور هم زمان دو جبهه شمالی و جنوبی قرار گیرند چون باد مطلوب، بادهایی با محور شمالی- جنوبی می‌باشند.
– مناسب‌ترین ارتفاع برای کف پنجره در این اقلیم به طور کلی 0.5-1.5m است.
فرم بنا
کلیات فرم بنا در این مناطق به قرار ذیل است :
الف – کلیه بناها به صورت کاملا درونگرا و محصور
ب – کلیه بناها دارای حیاط مرکزی ( بجز حمام ) و اغلب آنها دارای زیر زمین ، ایوان و بادگیر
ج – کف ابنیه و خصوصا حیاط پایین تر از سطح معابر
د – ارتفاع اتاقها نسبتا زیاد
ه – طاقها غالبا قوسی و گنبدی
و – دیوارها نسبتا قطور
این فایل دارای17 صفحه به صورت wordمیباشد.
دانلود مستقیم از سایت معماری بنا:
