قوس:
قوس در زبان فارسی کهن چفد نامیده می شود و در تعریف هندسی خط یا شکل منحنی و در اصطلاح معماری به باریکه تاقی که در سر در یک درگاه قرار می گیرد.
دسته بندی کلی قوس:
الف) قوس تخت
ب) قوس منحنی
انواع قوس منحنی
۱.چفد تیزه دار(جناغی
۲.چفد مازه دار
انواع چفد تیزه دار
چفد شبدری:
۱.چفد شبدری تند
.چفت شبدری کند
به طور کلی قسمت های مهم یک قوس عبارتند از:
1.پاکار
2.شکرگاه
3.میان شانه
4.ایوارگاه
5.تیزه(تاج)
6.بازو
7.شانه
8.افریز
9.افراز
ترسیم قوس ها به سه دسته تقسیم می شود:
الف)باربر
ب)باربر وتزئینی
ج)تزئینی
پیشینه گنبد:
از آنگاه که مردمان ¸غارها را رها کردند و در دامنه کوهها و میان دشتها پراکنده شدند نخستین چیزی که ناگزیر از فراهم کردن آن بودند سرپوشیدههائی بود که بتواند مانند غار پناهگاه آنان باشد. اگرچه در روزهای نخستین نیازی به شبستانهای گسترده نبود ولی دیری نپائید که خانوادههای کوچک بهم پیوستند و گروههائی تشکیل دادند که با کلبه مختصری که با چوب و شاخ و برگ و خار و خاشاک برپا کرده بودند نمیتوانست دسته یا گروهی را سرپناه باشد.در نتیجه نیاز به سرپوشیدههای گسترده¸ دیرک و ستون را پدید آورد و شبستانها و نهانخانهها جای کلبههاو تیرهای چوبپوش و غار مانند
گنبد:
گنبد های سنتی ایرانی از برجسته ترین نمونه های ساختمان سازی سنتی ایران و از علایم معماری اسلامی می باشند، که هنوز بسیاری از آنها در قسمت های زلزله خیز کشور پس از قرن های زیادی بر پای ایستاده اند . گنبد ترکیب شگفتی از عناصر هندسی و یکی از عناصر مهم و از بخشهای نا گسستنی در معماری ایران است .
این گنبد ها از خشت خام بااندود کاهگل یا آجر و سنگ در سراسر ایران اسلامی خود نمایی می کنند.
انتخاب رنگ آبی که رنگی است آرامش بخش و متعادل و روحانی ¸برای خود مزیتی ست برای گنبد های ایرانی که گنبد ها همانند نگین فیروزه ای در میان بافتهای شهری و روستایی می درخشند.
طاق و گنبد و چفد(قوس) درایران پیشینه ای کهن دارد و معماران روزگار باستان نمونه های شگفتی از آن را در معبد زیرین چغازنبیل که از مصالح آن برای ساختمان چغازنبیل استفاده شده وآرمگاه های سردابی بیرون شهر دورانتاش نزدیک هفت تپه و تپه نوشی جان و ویرانه های سیستان بدست آورده اند.
معماران ایرانی در نهایت چیره دستی و قدرت تخیل فراوان مطابق روحیات و احساسات خود و جامعه آن روزگار انواع گنبد را از لحاظ فرم،ابعاد، مصالح و…به دنیای مادی هدیه کردند.
معماران ایرانی روی بناهای گوناگونی مثل مساجد،مدارس ومقبره ها گنبدهای زیبایی ساخته اند و گنبدها نیز به روشهای گوناگون ساخته می شدند .
دسته بندی گنبداز نظر فرم :
1)گنبد رک یا مخروطی: که گنبد های نوک تیز،مخروطی و هرمی و اورچین از این
نوع هستند.
الف)گنبد های هرمی : در این گنبد مقطع به شکل کثیرالاضلاع منتظم است و انتهای گنبد نوک تیز و بر جسته میباشد.
ب)گنبد مخروطی مانند: گنبد میل رادکان در قوچان
ج)گنبد اورچین (پله پله ای) مانند:گنبد مقبره دانیال نبی در شوش به علت ارتفاع تیزه در گنبدهای هرمی و مخروطی معمولا سه پوش ساخته می شوند که به ترتیب زیر است.
۱-پوشش تحتانی که از ارتفاع فضای زیر گنبد میکاهد و عایق حرارتی و صوتی است.
۲ -پوشش میانی که بین تحتانی و پوشش فوقانی قرار دارد و گنبد را مهار میکند.
۳ -پوشش فوقانی که به صورت هرم یا مخروط است.برای اینکه وزن پوشش از حد نگذرد ضخامت آن در فواصل معلوم و معین با حرکت پس نشین کم میشود تا هر قسمت از اجزا زیرین بتواند بار قسمتهای فوقانی را تحمل کند.گنبد خانقاه حاج عبدالصمد در نطنزو گنبد قابوس در گرگان از این نوع هستند.
توجه :این فایل شامل ۴۷ اسلاید به صورت پاورپوینت میباشد.
دانلود مستقیم از سایت معماری بنا:
دکمه بازگشت به بالا