معماری جهان

شامل معماری بین النهرین، معماری پیش از اسلام ایران، معماری مصر، معماری هند پیش از اسلام(پیش از به قدرت رسیدن گورکانیان)، معماری چین، معماری ژاپن، معماری یونان، معماری تمدنهای حاشه دریای اژه، معماری روم، معماری صدر مسیحیت، معماری بیزانس، معماری رومانسک، معماری گوتیک، معماری رنسانس، معماری باروک، معماری روکوکو است
که ما در اینجا به معماری بین النهرین می پردازیم .

اقوامی که درین سرزمین و این تمدن زیسته اند عبارتند از :
۱ ـ مردم بومی بین النهرین
۲ ـ سومری ها
۳ـ اکد ها ؛ سامی های که در اواسط هزارۀ سوم قبل المیلاد در بین النهرین ماءوا و سکنا گرفتند .
۴ ـ آموری ها ؛ سامی های که در دوهزار قبل المیلاد به بین النهرین رسیده اند
۵ ـ آشوری ها ؛ سامی نژادانیکه در هزارۀ دوم در بین النهرین سکونت اختیار نموده اند .
۶ ـ کلدانی ها ؛ سامی تبارانیکه در اواخر هزارۀ دوم راه بین النهرین را در پیش گرفته اند.

_ بین النهرین تاریخ سیاسی
_ سومری ها
_ معماری بناها و کاخ ها در سومریان در بین النهرین
_ تمدن سومر باستان
_ معبد سفید : ۳۵۰۰-۳۰۰۰
_ زیگورات ها
_ زیگورات چغازنبیل
_ زیگورات شاروکین
_ زیگورات شهر اور
_ آگارگوفت (عقرقوب)
_ خانه ها و معابد
_ معماری آکد
_ پیکر تراشی اکدی
_ پیکر تراشی اور
_ کالا (نمرود)
_ آشوری ها
_ معماری آشور
_ ارگ سارگون
_ معماری نینوا
_ معماری بابل
_ برج بابل
_ دروازه ایشتار
_ معماری تخت جمشید
_ هخامنشیان
_ دین در دوره هخامنشی
_ معماری دوره هخامنشی
_ سوختن تخت جمشید
_ هنر در خدمت ایدئولوژی امپراطوری
_ شوش و تخت جمشید
_ هنر در خدمت شکوه و اقتدار امپراطوری در دوره هخامنشی
_ ملت های امپراطوری
_ کاخ صد ستون
_ کاخ داریوش
_ کاخ سه درگاهی

اولین تمدن در بین النهرین◄

بیشتر مورخان و باستان شناسان عقده دارند که بین النهرین محل پیدایش تمدن بوده است . وجود رودخانه پر آب ، آنرا مهد مهمترین تمدنهای رودخانه ای ساخت و موقعیت ارتباطی بسیار مناسب آن ، موجب تماس با سرزمین های دیگر و در نتیجه پیشرفت و انتشار تمدن گردید . چنانچه بعضی از علوم و از همه مهمتر احتملا پیدایش خط از بین النهرین باستان می باشد . نخستین شهر های مهم تاریخ نیز در همین سرزمین بوجود آمدند و بدنبال خود قواعد زندگی مدنی را پدید آوردند . برتری محسوس تمدن بین النهرین باستان ، آن سرزمین را کانون توجه اقوام همجوارش ساخته بود و از این رو رفت و آمد اقوام و درگیری میان آنان ، اگر چه از یک سو موجب پر تلاطم شدن تاریخ آن گردید از سوی دیگر موجب تنوع و توسعه فرهنگ نیز می شد . در پی این تاریخ پر فراز و نشیب در حالیکه بیش از 3000 سال از حیات تمدنی بین النهرین باستان می گذشت در حدود 500 ق . م حیات سیاسی آن به پایان رسید و جزئی از تاریخ ایران باستان گردید.

النهرین تاریخ سیاسی بین

سومر: تقریباً در اوایل هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح حادثه‌ای عظیم در بین‌النهرین به وقوع پیوست و آن مسکون شدن دره‌های بزرگ رودخانه‌ها بود. پس از این حادثه بود که نوشتن، هنر، معماری ساختمانی و شکل‌های جدید حکومتی پدیدار گردید. معماری سومر در خدمت معابد و برعکس آن معماری مصر در خدمت آرامگاه‌های پادشاهان مصری بوده است.جنوب بین النهرین را سومر می نامیده اند . کشفیات باستان شناسان نشان می دهد که سومر از هزاران سال پیش ساکنانی داشته که کم کم فنون بهره برداری از آب رودخانه را فرا گرفته بودند . در حدود 5000 سال پیش مردمی به این سرزمین مهاجرت کردند که سومری نامیده می شوند . در مورد نژاد سومریان و اینکه ابتدا در کجا زندگی می کرده اند اطلاع دقیقی در دست نیست . طبق افسانه های سومری ، آنها از طریق دریا یعنی خلیج فارس به سومر وارد شده اند .

سومری ها با تسلط بر جنوب بین النهرین و با استفاده از تجارب ساکنان قدیمی آن سرزمین شیوه خشک کردن باتلاقها ، حفر نهرها و کشاورزی را فرا گرفتن طرز مهار کردن سیل را آموختند و شهرهایی با دیوار قطور ایجاد کردند. مانند «اروک» (ارخ و ارک به روایت کتاب مقدس) و یا وارکای امروزی، «لاگاش» یا قلوه کنونی. اقوام سامی از صحرای غربی آمدند و همه چیز را از سومریان آموختند و شهرهایی مانند: کیش، آکد ماری و بابل را ساختند. پادشاهان مهمی مانند سارگون اکدی، حامورابی بابلی در میان آنها شهرت بیشتری یافتند «اروک» بزرگ‌ترین شهر سومری، دو مجموعه بزرگ پرستشگاهی داشت: اولی بنام معبد «انانا» از آن «اینانا» الهه عشق بوده و دیگری به «آنو» خدای آسمان تعلق داشت.

بقایای شهرهای سومری کهن ترین آثار تمدنی در عراق هستند. از آنجایی که بین النهرین دشتی وسیع و مسطح است. باستان شناسان در گمانه زنی های خود در این جلگه ها ، هر تپه یا برآمدگی را به امید رسیدن به شهری باستانی خفاری کرده اند. شهرهای اور ، ارک ، لاگاش ، نیب پور ، کیش و اریدو مهمترین شهرهای سومر باستان هستند که در خلال سالهای 4500(پ. م ) تا 2300(پ. م ) در اوج شکوفایی به سر می برند. ادوارد سی یرا آشور شناس آمریکایی ـ که سالهای در بین النهرین به کوشش پرداخته است ـ می گوید هر تپه ای در این منطقه بقایای یک شهر یا آبادی است. بر این اساس باستان شناسان موفق شده اند بیشتر شهرهای سومری ، آشوری و بابلی را از زیر خاک بیرون آوردند.

معماری بناها و کاخ ها در سومریان در بین النهرین

تقریبا در اوایل هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح حادثه ای عظیم در بین النهرین به وقوع پیوست و آن مسکون شدن دره های بزرگ رود خانه ها بود.پس از این حادثه بود که نوشتن – هنر – معماری ساختمانی و شکل های جدید حکومتی پدیدار شد.سومریان مردمی کشاورز بودند که طرز مهار میل را آموختند و شهرهایی با دیوار های قطور ایجاد کردند .مانند اوروک (ارخ و ارک به روایات کتاب مقدس)و وارکا و لاگاش را ساختند . اقوام سامی از صحرای غرب آمدند و آموختند و شهرهایی مانند کیش – رکد – ماری- و بابل را ساختند و پادشاهان مهمی همچون سارگن اکدی و حمورابی بابلی در میان آنان شهرت بیشتری دارد .
معبد ستون:این ساختمان بطور کامل حفاری نشده است و بر سکویی آجری قرار دارد و از طریق یک دروازه یا ستون بندی به آن وارد می شدند و دو ستون عظیم با قطر 6/2 متر می رسیده و سکو های ساختمان همه با نوعی موزائیک متشکل از مخروط های گلی تزئین می شدندو این هم یکی از ویژگیهای معماری پرستشگاهای سومری است و همچنین طرح های منظمی نیز از گل پخته به وجود می آوردند و این شکل ها همیشه به شکل سرخ سیاه و سفید بود .
زیگورات :اکثر مورخان و محققان معتقدند که زیگورات را سومری ها بوجود آورده اند تا این که پارسال از جیرفت خبر رسید که قدیمیترین زیگورات در آنجاست و سومریان به زیگورات کوه می گفتند و بعد ها مورد استفاده بابلیان و ایلامیان بوده و زیگورات اور و چغازنبیل نمونه بسیار عالی آن است.
معماری سومری ها به آکادی ها و از آنجا به بابل به عیلام و پارس و با تفاوت به مصر رفت.

زیگورات ها :

برجسته‌ترین بخش مجتمع و در واقع شناخته‌شده‌ترین ساختمان در دره بین‌النهرین معبد بود که زیگورات نامیده می‌شد. اکثر مورخان و محققان معتقدند که زیگورات را سومری‌ها بوجود آوردند. شهر های سومر هر یک دارای دولتی مستقل بودند و از یک حکومت مرکزی اطاعت نمی کردند . هر شهر علاوه بر زمیبنهای زراعی ، شبکه آبیاری و دولت ، دارای یک معبد نیز بود . این معبد که به شکل ساختمانی پلکانی بود زیگورات نام داشت. بنای خشتی تو پر فاقد فضاهای داخلی است که سطح خارجی آن دارای پوششی از آجر است. ابعاد قاعده زیگوراتهامربع و یا مستطیل و اندازه آنها بین ۵۰ در۵۰ یا ۴۰ در ۵۰ متر.
معبد توسط شخصی به نام انسی اداره می شد . انسی علاوه بر مقام مذهبی ، فرمانروایی شهر را نیز بر عهده داشت.
فرم و نام زیگورات که در دوره‌های بعد مشخص شد در زمان سومری‌ها به معنای کوه بوده است. و بعدها نیز مورد استفاده بابلی‌ها قرار گرفت. زیگورات در لغت (زبان) بابلی به معنای سکویا بنای پله‌پله‌ای که عرض و طول هر طبقه از اشکوبه پایین‌تر کمتر است. بعضی‌ها این ساختمان‌ها را پلکان‌هایی از آسمان یا کوه‌های ساختگی توصیف کرده‌اند.

معماری آشور:

سرزمین آشور به خاطر واقع شدن در بخش شمالی بین‌النهرین از لحاظ شرایط سخت اقلیمی و کوهستانی بودن اختلاف فراوانی با بابل در بخش جنوبی بین‌النهرین داشت. این ناحیه مسکن اقوامی بود که «میتانی» نام داشتند و از مغرب آمده بودند و همچنین اقوام دیگری از سومری‌ها و سامی‌ها از جنوب به این قسمت هجوم آورده بودند. نخستین زمامداران آشور خراجگزار امرای «اور» و «بابل» محسوب می‌شدند. اما بعدها به اطاعت «کاسی‌ها» درآمدند و شهر آشور مرکز کشورشان گردید. آشوری‌ها در حدود 800 ق.م. به یک امپراتوری عظیم و قدرتمند مبدل گردیدند و همین امر موجب شد که در هنر و معماری پیشرفت چشمگیری داشته باشند.

از لحاظ وضع اجتماعی، اخلاق و عادات، بازرگانی، صنعت و کشاورزی، آشور، شباهت زیادی به بابل داشت و خدایان آشوری با اختلافی که در نام آنها دیده می‌شد، در واقع همان خدایان بابلی بودند. در زمینه معماری، شاهکارهای بزرگی بوجود آوردند. فراوانی سنگ در آشور موجب شد که بناهائی محکم‌تر از ساختمان‌های بابل ایجاد شود. در بناهای آشور گذشته از سنگ، آجر نیز بکار می‌رفت و شهرها را با دیوارهای عریض محصور می‌کردند و معابدی چندطبقه می‌ساختند و نیز کاخ‌هایی زیبا که دارای ساختمان‌های متعدد بودند، بوسیله حیاط‌هایی از هم جدا می‌شدند.

هخامنشیان:

رشد و پیشرفت هنر تزیینی در عصر سلطنت کوروش و داریوش هر چند نخستین شکل اولیه هنر تزیینی کاخ های هخامنشی در پاسارگاد دیده می شود اما امروز،می دانیم که این هنر در دو مرحله گسترش یافته است. بر روی قطعات بجای مانده از تزیینات حجاری کاخ کوروش کبیر در پاسارگاد با همان تالار بار عام ، مجموعه ای نقش برجسته را می بینم که نگهبان خدایان آشور و بابل بودند ولی فارغ از مفاهیم نمادین اولیه خود این کاخ آفریده شده اند:نگهبان خدای خورشید به شکل انسان ـ گاو و نگهبان خدای تباهی به شکل فرشته ـ ماهی در مقابل در کاخ ورودی و بر روی یکی از درگاه های جانبی تالار که به شکل سنگی یکپارچه هنوز پا برجا است، نقش انسانی را می بینم که وجود کتیبه ای به سه زبان (که امروزه تقریبا از بین رفته است ) گواه آن دارد که نقش فوق،تصویری از کوروش کبیر می باشد. به واقع تاج سه شاخ که به نظر می رسد از هنر تصویرگری مقدس مصریان به عاریه گرفته شده است ـ در آن هنگام مصر هنوز توسط پارسیان فتح نشده بود و منطقه لوان در حد فاصل ایران و مصر نقش واسطه ای در این انتقال هنری ایفا کرده بود ـ و نیز بال های آن به گونه ای است که نقش فرشته حامی شبیه نقش نگهبان کیهانی فراموش شده معابد آشور و بابل را در ذهن متبادر می سازد. چهره نجیب و شریف این نقش بیانگر تصویری آرمانی از انسان است که امروزه به دلیل شناخت کافی از سیاست شامح و مدارای کوروش با رعایای خویش مشخص شده است که ارایه چنین تصویری با این سیاحت بی ربط نمی باشد..

لباس عیلامی که نمونه مشابه آن بر روی نقش برجسته های آشور بنیپال شناسایی شده است و از نظر زمانی در حدود یک قرن تقدم زمانی به آن دارد،سنت پادشاهی بومی آن منطقه را یادآوری می سازد که پارسیان مهاجر و نو وارد به این منطقه سعی داشتند که خود را با این سنت مرتبط سازند. دروازه های اصلی نیز با نقش حیوانات عظیم الجثه ای تزیین یافته بودند که امروزه تقریبا از بین رفته اند . این نقش برجسته ها از تزیینات کاخ های آشوری که در آن زمان امکان دیدن آنها وجود داشته است ،الهام گرفته شده اند. با این حال این داریوش بود که در فاصله سال های 521 تا 486 قبل از میلاد به هنر درباری هخامنشی شکلی ثابت بخشید و از آن حمایت کرد به گونه ای که جانشینان وی نیز قواعد این هنر را پذیرفتند و آن را دنبال کردند.

پیروزی های متوالی داریوش در 2سال نخست پادشاهی اش بر یاغیان امپراطوری و قدرتی که از این فتوحات به دست آورده بود ، سرانجام در صخره بیستون ، مشرف بر جاده بین النهرین و ماد به تصویر کشیده شده است. برای نخستین بار رویدادهای و وقایع تاریخی دوران یک پادشاه به شکل ترکیبی و نه حادثه ای به تصویر کشیده شده است. چنین روایتی را می توان ریشه در سنت جاری بین النهرین در عصر پادشاهی نارام سین کبیر، فرمانروای آکد در دو هزار سال قبل از آن دانست که داریوش نیز از آن الهام گرفته بود.
بر فراز این نقش ها ، تصویر خدایی را می بینیم که در میان حلقه ای بالدار قرار گرفته است و داریوش مراسم سپاس و احترام به وی را برگزار می کند. این خدا شباهت بسیاری با خدای خورشید حامی پادشاهان آشور دارد که آنها نیز از حلقه خورشید مصریان الهام گرفته بودند. اما آنچه که به نظر واقعی تر می رسد این است نقش فوق ،تصویر اهورامزدا ، خدای آریان یا ایرانیان، حامی و مددکار سلسله هخامنشی است . نکته مهم در این است که چگونه مضمونی تصویری برای نشان دادن اسطوره ای کیهانی که فاقد ارزش اولیه است،پذیرفته شده است، و نمادگرایی پیچیده ای را آفریده است که ایدئولوژی پادشاهی و خداشناسی جدیدی را به با یکدیگر در هم آمیخته است . در نقش برجسته بیستون چین های پهن لباس پادشاه،تقلیدی ناشیانه از نمونه حجاری یونانیان در گنجینه سیفنوس SIPHNOS در دلف DELPHES در مرکز مذهبی یونان قدیم می باشد. اگر بخواهم به شکلی صحیح تر سخن بگویم به نظر می رسد که پارسیان مجبور بودند از چنین مدلی الهام بگیرند. زیرا بر خلاف آشوریان سعی داشتند تا با نشان دادن چین لباس با سنت هنر بومی که پیشتر در لرستان و اورارتو به تصویر کشیده شده بود،بار دیگر رابطه برقرار سازند.
آنها با این کار،قصد داشتند که برای بیان ثبات پادشاهی جهان گستر خود این هنر را از آن خود سازند.

کاخ صد ستون :

کاخ صد ستون یا تالار تخت در سمت شمال،اندکی بالاتر از گنجخانه و رو به روی آپادانا قرار دارد. طرح آن از ابتدا ریخته شده بود ولی خشایارشا ساخت بنای آن را آغاز کرد. این کاخ چهار گوش با یک صد ستون و 70 متر طول و عرض نمونه مشابهی از کاخ آپادانا است که خشایارشا نتوانست ساخت آن را در زمان حیات خود به پایان برساند و اردشیر شاه ( 424 ـ 465 ق. م ) کار احداث آن را به پایان رساند. ( بر روی سنگی که در گوشه جنوب شرقی کاخ به همت هرتسفلد پیدا شده است ،چنین آمده است :«اردشیر شاه می گوید:این کاخ خشایارشا شاه و پدر من پی اش را ریخت. در حمایت اهورامزدا من ،اردشیر شاه آن را برآوردم و تمامش کردم ».

کاخ آپادانا به کاخ کوچکتری راه دارد که داریوش نخست آن را در بخش جنوبی تخت جمشید بنا نهاد . این کاخ قچر هدیش نام دارد. تزیینات نمای سکوی کاخ ،نقش ارتش امپراطوری پارس با لباس های با شکوه را نشان می دهد که در گوشه و کنار آن ردیفی از افراد نیز دیده می شود که آذوقه و حیوانات زنده را حمل می کنند و بر روی دیواره پلکان های متقارن کاخ حک شده اند.
تزیینات درگاه های دروازه های کاخ ،زندگی روزمره دربار را نشان می دهد. شاه وارد محمل اقامت خود می شود و پشت سر وی خدمتگزاران هستند که چتری بر سر شاه نگهداشته اند . در درگاه دیگر پشت سر شاه 2 نفر ندیمه دیده می شود که حوله و عطردان پادشاه را حمل می کنند که با نمونه مصری آن شباهت بسیاری داد.

این فایل دارای ۱۱۳ اسلاید به صورت پاورپوینت میباشد.

دانلود مستقیم از سایت معماری بنا:

دانلود مستقیم از سایت معماری بنا: