مرمت ابنیه
دانلود پروژه مرمت حمام آخوند ارومیه
مقدمه:
مرمت، اقدامی است که رابطه بین اثر و مرمت گر (انسان) را مشخص می سازد . مرمت گر ، انسانی است متخصص و هنرمند که نگاه عمیق به تاریخ دارد و مهمتر آنکه امروزیست و انسانی معاصر. او را جاذبه عشق به تاریخ ، هنر و بالاتر از همه انسان به این کار کشانده است .
او انسان بی تفاوتی نیست و نگاهش به اثر تاریخی از روی شناخت و عشق است و این عشق است که انگیزه ایست برای شناخت او و رابطه او با اثر رابطه ای عاشقانه ، عالمانه و هنرمندانه است .
مرمت پیش از آنکه یک حرفه باشد ، ترضیه روح و طلب رضای خداوند است . به گفته متفکری ، مرمت ماموریتی است که پیش از آنکه نبوغ بخواهد شناخت می خواهد ، بردباری می طلبد تا باروری ، وجدان می خواهد تا هیجان، شرافت می خواهد تا تحصیل منفعت ، در این وادی نباید به دنبال کسب و کار بود ، بلکه باید خود را وقف کرد .
مرمت تواضع می طلبد ، خودخواهی و منیت برای این کار آفت است . آن روزی که مرمت تمام شود و نیت مرمت گر در آن رنگ گیرد و انعکاس یابد ، اثر شخصیت می بازد .
مرمت گر باید طوری عمل کند که کار او تاریخ را به بیان آورد و آن را تدوام بخشد . کار او تداومی تاریخی و استمراربخشیدن به آن است . بیش از هرچیز ، مرمت گر امانت داری پرهیزکار است . آنچه دردست او است امانتی است که با درستی و صداقت باید به نسل بعد بسپارد .
جغرافیای سیاسی استان آذربایجان‌غربی
استان آذربایجان‌غربی در شمال غربی ایران و در حدفاصل 35 درجه و 58 دقیقه تا 39 درجه و 46 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و 44 درجه و 3 دقیقه تا 47 درجه و23 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار گرفته است.
مساحت این استان بدون احتساب دریاچه ارومیه حدود 37614 کیلومتر مربع است و 65/2 درصد از مساحت کل کشور را شامل می‌شود. این استان از طرف شمال و شمال شرق با جمهوری آذربایجان (جمهوری خود مختار نخجوان)، از غرب با کشورهای ترکیه و عراق، از جنوب با استان کردستان و از شرق با استان آذربایجان شرقی و زنجان همسایه است.
دوره قاجار- باروک ایرانی
در سال ( 1250 ه. ش)، که ناصردین شاه به اروپا سفر کرد و اولین پادشاه ایرانی که بدون قصد کشور گشایی پا از وطن بیرون گذاشت :دارالفنون تاسیس شده بود ، امیر کبیر به قتل رسیده بود و حضور هیئت های اروپایی در پایتخت آشکار بود. ملکه ویکتوریا بر انگلستان سلطنت می کرد و میرفت تا عنوان ملکه ی هندوستان را نیز بدست آورد . ناپلون سوم از سلطنت در مکزیک و سپس فرانسه بر کنار شده بود. اوسمان در کار باز سازی پاریس بود و گارنیه در کار تکمیل ساختمان اپرای پاریس بود. در پایان سالهای سلطنت 50 ساله ی ناصرالدین شاه ،برج و باروری تهران به سبک رنسانس ساخته شده بود ،کمال الملک هنر پرسپکتیو را به کمال رسانده بود،و فنون و مهارتهایش را به نسل آینده آموزش می داد.
حمام در فرهنگ ایران زمین:
مردم ایران چه پیش و چه بعد از ظهور اسلام به پاکیزگی اهمیت زیادی می داده اند اما بعد از ظهور اسلام این موضوع تشدید شده است. در قبل از اسلام پیروان آئین مهر و زرتشت توجه به پاکیزگی داشته و کلمه پادیاو یعنی غسل، وضو و پاک کردن که امروزه بصورت کلمه فرنگی پاسیو به کار برده می شود از همان زمان می باشد. در گذشته های دور حدود هزار سال پیش شستشوی معمولی بصورت حاضر نبوده، گرمابه ساختمانی گرم یا ظرفی بزرگ به نام آبزن بوده است که از این آب برای شستن خود استفاده می کرده اند. در کتابی به خط پهلوی بنام کارنامک اردشیر بابکان وقتی اردشیر به نزد اردوان می آید و از دلیری او خوشش می آید به او می گوید « شو تن بر آبزن زن » آبزن این حمام ها از جنس سفال و یا فلز بوده است.
اصول ساخت حمام ها ی قدیمی:
همانطورکه می دانیم انسان اگر یک دفعه از محل گرم به محل سرد و یا بر عکس وارد شود به دلیل تغییرقابل ملاحظه دمای هواممکن است مریض شود؛ برای همین موضوع چند اصل مهم در مورد گرمابه ها رعایت می شده یکی از ان اصول ایجاد راهرویی پیچ در پیچ در حد فاصل ورودی حمام و دهلیز تا رختکن حمام. رختکن یا بینه که محیطی نیمه گرم ونسبتاً خشک بوده بعد از این فضا نیز مستیماً وارد گرم خانه نمی شدند و فضایی به نام میان در در این فاصله بوده است دراین جا یک یا دو سکو جهت انداختن لنگ و وسایل حمام وجود داشته و معمولاً راه دستشویی و مستراح نیز از همین میاندر بوده است و در این راهرو محلی برای سلمانی و زدودن موهای اضافی وجود داشته است بعد از میاندر مستقیماً وارد گرم خانه می شدند.
مصالح حمام:
سنگ مرمر: ستون های حمام و کفبوش و لبه حوضها
کاشی: ازاره ها، حوضها و سکوها
آجر: دیواره حمام و سقف
سنگ لاشه : پایه های حمام
تنبوشه: لوله های سفالی مخصوص سیستم آبرسانی حمام
ساروج : خزینه، تزیئنات سقف حمام، بوشش داخلی حوضها (ترکیب ساروج : آهک، خاک رس، خاکستر، لوئی نی مرداب، سفیده تخم مرغ یا شیر که این دو ماده پروتئینی باعث چسبندگی بیشتر ساروج می شده است. تفاوت ساروج با سیمان در اینست که هرچه قدمت ساروج بیشتر باشد محکم تر و سخت تر می شود.
معماری حمام:
حمامهای قدیم معمولاً چند متر از سطح کوچه و بازار پایینتر بود؛ چون اگر غیر از این می بود آب به خزانه سوار نمیشد. سر در حمام شکل دیو و رستم و یا شیطان و مالک دوزخ را نقاشی می کردند و هنوز هم به درستی فلسفه آن را معلوم نیست که نقش شیطان و دیو و رستم، با سر در حمام، چه مناسبتی دارد. در هر صورت چندین پله پایین می رفتیم تا به سر بینه یا رختکن می رسیدیم. دلایل ساخت حمام در دل خاک: مهمترین عامل در حمام انتقال آب به داخل حمام بود؛ زمانی که حمام را از سطح معابر بایین تر می ساختند، به راحتی آب وارد حمام می شد . خود خاک عایق خوبی برای جلوگیری از به هدر رفتن گرمای حمام بوده است . از خاکی که برداشت می کردند به عنوان مصالح نیز استفاده مینمودند .
قسمتهای مختلف حمام:
ساختمان حمام: حمّام به طور کلی از چهار قسمت تشکیل می‌شود:
راهرو یا پله‌های ورودی ، محوّطه ی سربینه، راهرو حد فاصل بین بینه و گرمخانه، فضای گرمخانه.
سربینه: ” سربینه” یک فضای سرپوشیده ای بود که وسط آن حوض بزرگی قرار داشت . اطراف سربینه سکوهای بلندی دیده می شد که در آنجا رخت می کندند. استاد حمامی در کنار یکی از آن سکوها یا بالای یکی از سکوها می نشست و جعبه دخل را هم بغل دستش می گذاشت. از سقف سربینه چراغ بزرگ گرد سوز و گاهی هم چهلچراغ تا بالای حوض آویخته بود. دور تا دور سکوهای رختکن تیر می گذاشتند و به آن تیرها گویهای شیشه ای رنگارنگ می آویختند.
معرفی اجمالی حمام آخوند ارومیه:
بنای مورد مطالعه پروژه ، حمام آخوند می باشد که یکی از چهار حمام موجود در مجموعه بازار تاریخی ارومیه می باشد .
بنای حمام در تقاطع دو راسته میرزا حسین آقا و راسته بقالان واقع شده است .
حمام به دوره قاجاریه تعلق دارد که بنا به اظهارات محلی ( کسبه محل ) سابقاً به نام حمام آخون مشهور بوده است و بعدها به حمام آخوند تغییر نام یافته است .
مالکیت بنا بصورت نیمه وقفی و نیمه خصوصی می باشد و در حال حاضر بعلت نشست بخش مرکزی و مشکل در دفع فاضلاب حمام ، به صورت غیر فعال در آمده و تقریباً متروک می باشد .
بررسی و تصحیح پلان
با توجه به اینکه پلانهای دریافتی از سازمان میراث فرهنگی روی کاغذ پوستی ترسیم شده بود و فاقد الحاقات و تغییرات سالهای اخیر بنا بود ، کار تهیه فایل کامپیوتری پلان و لحاظ الحاقات بنا به صورت تقریبی توسط گروه انجام شد .
بدیهی است تهیه نقشه های دقیق به دلیل کمبود وقت و نبود امکانات لازم منجمله دوربین نقشه برداری میسر نشد .
بررسی طاق و قوسهای موجود در حمام آخوند
طبق بررسی های انجام شده توسط گروه ، دو گنبد موجود در بنا از نوع کلنبو بوده که اخیراً بازسازی شده اند و هرکدام دارای یک نورگیر در وسط و چهار پنجره ( پاچنگ ) در اطراف می باشند .
با تطبیق دادن قوسهای موجود در حمام با هندسه های مختلف اجرای قوسها ، مشخص شد که قوسها به روش پنج و هفت معمولی اجرا شده اند .
در ادامه مقایسه تطبیقی قوسها و گنبدهای حمام که توسط گروه انجام شده به شکل مصور ارائه شده است .
فصل دوم بررسی آسیب شناسی حمام آخوند
-
عوامل مخل
عوامل داخلی
عوامل خارجی
عوامل طبیعی
عوامل آنی
عوامل بطئی
عوامل اجتماعی
منابع:
منابع و مآخذ :
سلطان زاده، حسین، فضاهای شهری در بافتهای تاریخی ایران، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی، 1372
سلطان زاده، حسین، بازارهای ایرانی، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی
پیرنیا، محمد کریم، معماری اسلامی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، 1381
کاویانپور، احمد، تاریخ ارومیه
گنجنامه، حمام ها، مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی
محب علی، محمد حسن و همکاران، دوازده درس مرمت، تهران، وزارت مسکن وشهرسازی
عباس زاده، مظفر، بازار ارومیه ( پایان نامه کارشناسی ارشد مرمت و احیا بناهای تاریخی ) ، آرشیو سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی
زمرشیدی، حسین، طاق و قوس در معماری ایران، تهران، انتشارات کیهان، 1367
نرنوال، رولان، فناوری تاق در خاور کهن، ترجمه دکتر سید محسن حبیبی، تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، تهران 1378
این فایل دارای 171 اسلاید به صورت پاورپوینت میباشد.
دانلود مستقیم از سایت معماری بنا:
