سبک  مغرب تاریخ و ویژگی های عمومی

سبک مغرب تاریخ و ویژگی های عمومی

اعراب تحت نام «مغرب » مفهوم « سرزمین های محل غروب خورشید » را باز می یابند

که گذشته از تونس ، الجزایر ، مراکش ، اشپانیا را نیز در بر می گیرد .

تونس و الجزایر در تاریخ هنر مغرب نقش ناچیزی دارند

و این هنر بیشتر « اسپانیایی – مغربی » به شمار می رود .

تا قرن پانزدهم اسپانیا و مراکش ، وحدت و وابستگی بسیار نزدیکی با هم داشتند

و مردم این دو کشور به سرزمین های یکدیگر رفت و آمد می کردند ،

امری که در زمینه هنر ، بیان کننده نفوذ دو جانبه آن ها بر یکدیگر است .

اهالی مغرب در اسپانیا اثری عمیق و ماندگار از خود بجا گذاردند ،

تا جایی که امروز زبان اسپانیولی بسیاری کلمات خالص عربی دارد و

برخی آداب مسلمانان همچنان تا روزگار ما در اسپانیا جاودان باقی مانده اند

. برای مثال می دانیم که در آغاز قرن نوزدهم هنوز زنان اسپانیایی تنها سراپا پوشیده

در چادر می توانستند در تئاتر شرکت کنند و برای دیدن نمایش در لژهای پوشیده

با پرده مشبک حضور می یافتند .
در پایان قرن هفتم بود که مسلمانان به شمال آفریقا و اسپانیا حمله بردند

و در آن جا از آغاز قرن بعد ، یکی از اولاد سلسله مصری بنی امیه ، خلافت مستقل « قرطبه » را پایه گذاری کرد .

مسجد معروف این شهر در 785 بنا شد .
در آغاز قرن دوازدهم ، مسلمانان اسپانیا در برابر پیشرفت تهدیدکننده لشگریان مسیحی ، از هم کیشان خود در مراکش یاری خواستند

. و چنین بود که از حدود سودان بربرهای صحرا ، « مرابطون » به نجات آن ها شتافتند . مرابطون در 1108 در اسپانیا پیاده

و در آن جا مستقر شدند . تسلط این مردم خشن و جنگجو ، چیزی درخور

توجه برای ما باقی نگذارده است .
بزودی موحدون که بربرهای ناحیه اطلس بودند ، جانشین مرابطون شدند

و از 1130 تا 1212 ، اسپانیا و مراکش را زیر چتر قدرت و حکومت خود درآوردند

. در این عهد است که آثاری چون : مسجد بزرگ « تلمسن » و «کتیباه » در مراکش ، « ژیرالد » و « آلکازار » در اشبیلیه ، دروازه های زیبای فاس و مراکش و سرانجام مسجد « تینمال » بنا می شوند .

توضیح : ژیرالد برج چهارگوش یا مناره سبک مغربی در اشبیلیه ، یکی از شاهکارهای درخشان معماری اسلامی در اسپانیا است .
مناره کتبیاه در مراکش قرار دارد .
آلکازار ، نام مجموعه قصرهای پادشاهان مسلمان در طلیطله ( تولدو ) که در 1936 ویران شد .
در 1212، لشگریان مسیحی پیروزی بزرگی در « لاس ناواس » واقع در « تولوزو »

بر مسلمانان اسپانیا به دست می آوردند

و پیاپی بر قرطبه و اشبیلیه ( سویل ) مسلط می شوند .

در این زمان مسلمانان برای دو قرن و نیم خود را در پادشاهی کوچک اندلس محبوس

می سازند و سیصد هزار تن از آن ها به مراکش پناه می برند و در آن جا شیوه های معماری اندلسی را رواج می دهند .
از 1212 تا 1300 ، دو سلسله « نصری ها » در اسپانیا و « مرینیدیها » در مراکش قدرت را میلن خود تقسیم کردند .

در این دوره است که هنر مغرب با خلق الحمراء در غرناطه و مدرسه فاس به حد اعلای شکوفایی خود می رسد .

قرن های چهاردهم و پانزدهم را دوران کسوف هنر مغرب می دانند .

در 1492 با تصرف غرناطه توسط شاه آراگون فردیناند پنجم و ایزابل دو کاستیل ، به دوران تسلط مسلمانان در اسپانیا خاتمه داده می شود و مراکش در خود فرو می رود

و از باقی دنیا جدا می ماند .
در قرن شانزدهم در زمان سلسله « سعدیه » ( 1640 – 1560 ) با ساختمان آرامگاه معروف « صائدین » و مدرسه « بن یوسف » در مراکش ، شاهد نوزایشی ( رنسانس ) در هنر مراکش هستیم .
از قرن هفدهم و در دوره سلسله « علویان » دوران انحطاط هنر مراکش آغاز می شود

. با این حال در این زمان در مراکش هنوز

برخی بناها ساخته می شد کخ جا دارد

مورد توجه قرار گیرند ، از آن جمله است

قصر « المکری » در « فاس » .
در الجزایر ، شکل ها از اصل خود بریدند و به خرابی گراییدند ، نمونه این انحطاط عبارت است از محل زندگی اسقف الجزایر .

سبک « مدجن »
دستاورد تحسین لشگریان مسیحی اسپانیایی از بناهای اسلامی نواحی فتح شده پدید آمدند سبک « مدجن » در قرن های سیزدهم تا پانزدهم شد . در اساس این سبک عبارت بود از انطباق تزیینات اسلامی بر بناهای مسیحی . گاه معماران و تزیین گران مسیحی ، شکل هایی را که در نظر داشتند ، الگوبرداری ( کپی ) می کردند و گاه خود بناها حاصل گار مسلمانان زندانی یا آن هایی بود که پس از فتح اسپانیا توسط مسیحیان به آن جا آورده شده بودند . عمده بناهای « مدجن » عبارتند از « سانتاماریابلانکا » و « سان بنیتو » در طلیطله » ، « کورپوس کریستی » در سگووی ، سان میگویل و نمازخانه « ویلاویسیوزا » در قرطبه ، « کازادوپیلاتو » و آلکازار در اشبیلیه .
آخرین بنا یعنی «آلکازار » ( القصر ) که ساختمان آن در پایان قرن دوازدهم به دست مسلمانان آغاز شده بود ،

به شکل در خور توجهی ، در قرن های چهاردهم، پانزدهم و شانزدهم ، به ویژه در دوره سلطنت شارل کنت دستخوش تغییرات بسیار شد . سایبان سر در ورودی حیاط تشریفات که به معنای واقعی کلمه شهرت دارد ،

همزمان با ساختمان اولیه بنا شده ،

اما قسمت وسط و پایه آن مربوط به 1634 است .
آلکازار ، نام مجموعه قصرهای پادشاهان مسلمان در طلیطله که در 1936 ویران شد .
عناصر معماری

سایبان بزرگ چوبی که بر فراز درهای بزرگ قرار دارد ،

یکی از عناصر مشخص معماری مغرب به شمار می رود . سایبان آلکازار اشبیلیه معرف این نوع است . دو « کل پا » یا « دو کنسول » بزرگ دندانه دار ، روی تکیه گاههای کوچکی از مقرنس قرار گرفته و آن را از دو جانب

استوار داشته است . از این سو تا آن سوی سایبان را یک ردیف « پردو » های زیبای کنده کاری شده که گاه به صورت برجسته در آمده اند ، پوشانده است .

همچنین وضع سایبان های مدرسه « بو – اینانیای » مسجد « اندلسی » و سوق نجاران ( بازار درودگران ) در « فاس » مربوط به « مدرسه صالح » چنین اند .
سایبان هایی که در الجزایر دیده می شوند ، حالت خشک تری دارند ،

از آن جمله است سایبان درهای مسجد

« سیدی بومدین » و « سید الحلوی » در « تلمس » .
عنصر خاص دیگر معماری مکتب مغرب که ویژه مراکش است .

عبارت است از « گیلویی با کل پا » . این نوع گیلویی ها را در اغلب بناهای مدرسه ها می توان دید .

زیباترین نوع « گیلویی های کا پا » دار در مدرسه « بو اینانیا » و « الشراتین » در فاس دیده می شود .

این گیلویی های با شکوه از « کل پا » یا به عبارت دیگر از « شیرسر » های بزرگی تشکیل یافته که نیم رخ آن ها معرف سه برجستگی است و از یکدیگر با قوس های کولی دار جدا می شوند .

قسمت زیر شیرها بر روی سر ستون های ستونچه های دو قلو قرار دارد و ستونچه های مزبور نیز روی نگهدارنده های برجسته متکی اند . مجموعه مزبور حجاری یا بهتر بگوییم کنده کاری شده و از زمینه تزیین شده با پیچک های گیاهی متمایز است .
مناره های مغرب ، با توجه به سادگی استوار مربوط به شکلشان و با توجه به نمای نجیبانه ، خشک و کمی وحشی شان ، شایسته ستایش اند . آن ها به طور معمول شکل چهارگوش دارند و اغلب با کاشی های چند رنگ روکش شده اند و صفه های آن ها به کمک پایه ها و جرزهای باریک محصور شده اند . قسمت دوم مناره به شاخه ای یا طوقی مرکب از سه الگوی طلایی که روی هم قرار گرفته اند

ختم می شود . مناره « کتیباه » در مراکش را شاید بتوان زیبا ترین آن ها دانست .

مناره ژیرالد در اشبیلیه ، در سطح جهان شناخته شده و مورد تحسین است .

در این مناره تقسیم بندی هنرمندانه تزیینات و همچنین ترکیب زیبایی که در طول مناره به شکل نواری عمودی با طرح پیچک های گیاهی و چهار طبقه پنجره صورت گرفته

، قابل توجه است . باید اضافه کنیم

که بسیاری از مناره ها با کاشی های

چند رنگ روکش شده اند .

عناصر تزیینی
در مغرب گچ بری و موزاییک های کاشی ، دو عنصر اصلی تزیینات را تشکیل می دهند .
در هیچ جای دیگر ، کنده کاری در گچ به این درجه از پیشرفت نرسیده است .

کنده کاری مزبوز را اغلب با کار گلدوزی یا توردوزی مقایسه می کنند .

حجاران ( گچ بران ) که بیشتر کنده کار به شمار می روند ، به یاری یک چاقو یا مغار در گچ تازه به کندن تزیینات می پردازند

و به کمک کنده کاری با چاقو از پایین به بالا نوعی انحنا در آن ایجاد می کنند ،

به نحوی که در آن نمایی از سطح های مختلف به وجود می آید .
این زینت سفید رنگ گچ کنده کاری شده را تقریبا همیشه پوشش موجدار چند رنگ کاشی همراهی می کند .

کاشی های مزبوز دو نوعند : «زلیج » یا کاشی «معرق » و کاشی های کنده کاری شده . ( واژه الزلیج یا زلیج نام نوعی کاشی در مراکش است )
برای ساختن کاشی های نوع «زلیج » (معرق) ابتدا قطعه های مشخص شده

روی کاشی ها ، به کمک چکش کوچک برنده تراش داده می شود

و سپس قطعه های بریده و تراش داده شده ، با ملاط کنار هم قرار داده می شوند

.رنگهایی که بیشتر در تزیین کاشی های « زلیج » یا معرق به کار می رود عبارتند از :

آبی و سبز روشن همراه با قهوه ای پررنگ .
خشت های کاشی کنده کاری شده به ویژه برای فریز های کتیبه دار به کار می رود

و عبارتند از کاشی هایی که نوشته های آن ها برجسته و به رنگ سیاه روی متنی که « بتونه » شده نمایانده می شوند .

و سرانجام از «آزولخاص» یاد می کنیم که جز در اسپانیا در جای دیگری دیده نمی شود وعبارت است از خشت های نقاشی شده و قالب گیری شده به شکل فرورفته که درون طرح های کنده شده در گل رس را با رنگ های مختلف پر می کنند .( اصطلاح خاص هنر کاشی کاری در اسپانیا ) .
بناهای عمده
آثار دوران نخستین این مکتب که مسجد « جامع زیتونا » در تونس و مسجد « قیروان » معرف آن هستند ، تحت تاثیر مکتب سوری – مصری قرار داشته اند . مسجد « قرطبه » دارای ویژگی های دیگری است ؛

مشخصه این مسجد در جهان ، انبوهی از ستون های روی هم قرار گرفته است

که با قوس ها به هم متصل شده اند .

از چنین ترتیبی هرگز تقلید نشده است .
در قرن دوازدهم نخستین نمونه های معماری مکتب مغرب مثلا مسجد « تینمال » در ناحیه اطلس و مسجد « تلمسن » را مشاهده می کنیم .
قرن های سیزدهم و چهاردهم با خلق آثاری چون الحمرا در غرناطه و مدرسه های «فاس » ، اوج شکوفایی هنر مغرب را نشان می دهد .

الحمرا شاهکار اصلی هنر اسلامی در غرب شناخته شده است .

این کار نفوذی قطعی بر بنا های مراکش و به ویژه مسجد القرایین در « فاس » داشته است . الحمرا همان اندازه به اعتبار باغ ها و چشمه هایش مشهور است که با معماریش که از حد اعلای ظرافت برخوردار است .

ستون های این بنا که راهگشای شیوه نوینی به نام « آندلسی » اند ، از رعنایی و ظرافتی برخوردارند که هرگز از آن نمی توان فراتر رفت . طول ستون ها بین 10 تا 12 برابر قطر ستون است . در داخل بنا شاهد پوشش کاشی ، گچبری ، قوس ها و طاق های مزین به مقرنس هستیم که متاسفانه رنگ ها و طلا کاریهای آن ها به شدت خسارت دیده اند .
بیشتر مدرسه های مراکش در گذر قرن چهاردهم بنا شده اند

در این بنا ها چوب نقش مهمی دارد .

ازآن برای ساخت گیلویی های عظیم و قوس ها و همچنین کتیبه های در و پنجره استفاده شده است .

تنها در مراکش است که این اثر قابل تحسین تزیینی در زمینه کاربرد چوب با رنگ سنگین

آن بر زمینه سفید و درخشان گچ بری

دیوار ها را می بینیم . زیبا ترین

مدرسه ها عبارتند از مدرسه های : « صهاریج » ، « عطارین » و بواینانیا در « فاس » که با گچ بری مجلل و در نهایت ظرافت روکش شده اند . آخرین بنایی که باید از آن یاد کنیم

عبارت است از آرامگاه معروف « صاعدین » در مراکش ، مربوط به قرن شانزدهم که تالار دروازه ستونی آن با سرستون های زیبایش ، قوس های آویز دار و روکش دار

از پارچه های نقش دار ، بی نظیر است .

سبک مغرب تاریخ و ویژگی های عمومی

سبک مغرب تاریخ و ویژگی های عمومی

سبک مغرب تاریخ و ویژگی های عمومی

سبک مغرب تاریخ و ویژگی های عمومی

سبک مغرب تاریخ و ویژگی های عمومی

سبک مغرب تاریخ و ویژگی های عمومی

سبک مغرب تاریخ و ویژگی های عمومی

سبک مغرب تاریخ و ویژگی های عمومی

سبک مغرب تاریخ و ویژگی های عمومی

سبک مغرب تاریخ و ویژگی های عمومی

ممنون از نگاه زیباتون:تیم معماری بنا