معرفی سبک معماری کانستراکتیویسم یکی ازنهضت های تأثیر گذار در هنر و معماری قرن بیستم

کانستراکتیویسم (Constructivism)

جریان های هنری اوایل قرن بیستم پیش گویانی بودند که ازآینده خبر دادند وبه زمان پیوستند. چیزی که در دهه های بعد به نام هنر و معماری مدرن از میان این جریان ها برخاست رؤیای دور و دراز این موج های جوان بود. زلزله هایی مانند فوتوریسم، کوبیسم، کانستراکتیویسم، داستیل، دادا و…. پس لرزه هایی برای هنر یک قرن باقی گذاشتند که مرزها را طی کردند و جهانی شدند.
کانستراکتیویسم یکی ازنهضت های تأثیر گذار در هنر و معماری قرن بیستم و حتی بیست و یکم بود که در سال های بعد از انقلاب سوسیالیستی اعلام موجودیت کرد. دولت تازه تأسیس تا سال 1920درگیر مسائل بعد از انقلاب رکود اقتصادی و بحران های کوچک و بزرگ بود در سال ها بعد کانستراکتیویسم روزهای شکوفایی خود را می گذراند. زاده شدن در این بستر تاریخی کانستراکتیویسم را از نظر ایدئولوژیک تا حدی به سوسیالیسم نزدیک می کند.
واژه کانستراکتیویسم به معنی سازندگی، دو منظور این مکتب را می رساند که یکی بر این تأکید داشت که هنر ناشی از الهام درونی و ضمیر ناخودآگاه نیست که فی البداهه خلق شود پس باید آن را آگاهانه و از سر قصد ساخت و دومی می گفت تقلید از طبیعت به هیچ صورت پذیرفته نیست زیرا در آن سازندگی وجود ندارد و به علاوه دوربین عکاسی به بهترین وجه این کار را انجام می دهد.
کانستراکتیویسم هم مانند فوتوریسم به تکنولوژی، عمل گرایی و پیشرفت می اندیشد. کانستراکتیویسم به عنوان یک جریان ضد هنر خواستار دگرگونی شیوه های سنتی ساخت و ساز و صنعتی شدن آن بود تا جایی که اولین شعارهای کانستراکتیویست ها در اوایل دهه 1920 اینچنین بود: “مرگ بر هنر، زنده باد تکنولوژی، زنده باد تکنسین های کانستراکتیویست.”
ویژگی دیگرآثار کانستراکتیویست ها اصرار بر نشان دادن ماهیت واقعی اشیا و اجسام، به ویژه محصولات صنعتی جدید مانند، شیشه، پلاستیک و آهن بود.
کانتراکتیویست ها بر این باور بودند که ذوق و استعدادشان باید در خدمت به خلق به کار گرفته شود مثل معماری،طراحی صنعتی و… به این دیدگاه لقب Productivists را داده اند که بین طرفداران روسی این تفکر یعنی افرادی چون ولادیمیر تاتلین، الکساندر رودچنکو، ال لیسیتزکی و واروارا استپانوا مطرح بود.
در اوائل دهه 1920عده ای از هنرمندان اروپایی این مکتب به خاطر اختلاف نظر و همچنین سیستم حکومت، شوروی را ترک کردند و شاخه اروپایی این نهضت نام گرفتند که از معروف ترین آنها برادران پوزنر (پوسنر Pevsner) را می توان نام برد تفاوت اساسی شاخه اروپایی و کانستراکتیویست های روسی در این بود که کانستراکتیویست های روسی که تحت تأثیر مارکسیست به فایده اجتماعی هنر معتقد بودند اما هنرمندان شاخه اروپایی مانند برادران پوزنر اعتقاد داشتند فایده هنرغیر مستقیم است. ولادمیر تاتلین نماینده شاخه روسی و برادران پوزنر از معروف ترین چهره های شاخه اروپایی بودند

آنتوان و نوام پوزنر مجسمه سازان کانستراکتیویست در سال 1920 بیانیه رئالیستی خود را در روسیه صادر کردند و پس از آن نائوم پوزنر که بعدها به نام نائوم گابو مشهور شد اولین مجسمه متحرک را ابداع کرد.
معماری کانستراکتیویستی با تأکید بر شفافیت، حرکت، ویژگی مصالح، استفاده از شیشه و فولاد و مصالح زاده تکنولوژی آن روزها به دنیا آمد (تأثیر فوتوریسم).
یکی ازاولین و معروف ترین آثار کانستراکتیویست ها بنای یادبود سومین کنگره بین المللی کمونیست در مسکو است که در سال 1921 به وسیله”ولادمیرتاتلین” طراحی شد و هیچ وقت ساخته نشد. این بنای یاد بود در حدود 390 متر ارتفاع داشت یعنی 9 متر بلند تر از برج ایفل، این برج در طی حرکت مارپیچی که نمادی از تکرار تاریخ بود پیش می رفت و ساختمان شیشه ای پارلمان را در قلب خود جای می داد. این بنا به برج تاتلین یا Tatlin Tower نیز معروف است.
قاب مارپیچی آن، چهار تالار که باسرعت های مختلف در حال چرخیدن بودند را در خود جای می داد. تالار پایین تر که قرار بود در سال یک بار بچرخد برای برگزاری کنفرانس ها در نظر گرفته شده بود در تراز بعدی هرمی خمیده طراحی شده بود که در ماه یک بار می چرخید وبرای قوه مجریه در نظر گرفته شده بود. آخرین تراز با یک چرخش در روز مرکز اطلاعات را در بر می گرفت.
در کنار تفکرات اصلی کانستراکتویسیم، تفکراتی در ارتباط با Productivism، تفکرات Consumerism، و همچنین تأثیرات کانستراکتیویسم بر سینما، فوتومونتاژ و طراحی گرافیک قابل مشاهده است.
در دهه 30 با توجه به مهاجرت عده ای از هنرمندان کانستراکتیویست از شوروی به تدریج این نهضت از رونق افتاد اما اثراتش در هنر و معماری معاصر، هنوز باقی است

خلاصه ای در مورد این سبک است

● ساختار لغوی کلمه construction:

ریشه لاتینconstruction : کلمه to cnstruet از کلمه لاتین con struere – به معنی سازماندهی کردن یا ساختار دادن- گرفته شده است .و ریشه روسی این کلمه عبارت است از : konstruktsiie

● مبانی فلسفی:

به لحاظ مباحث نظری و ساختمان های طراحی شده، یکی از سبک های مهم برای بیان اصول و ارائه ساختمان های مدرن دربین دو جنگ جهانی بود.

● نتایج :

۱) کانستراکتیویسم در تقابل با دترمنیسم می باشد.

ابتدا کانستراکتیویسم پیشنهاد طرح کاری را می دهد و سپس افراد شروع به انجام آن کار می کنند .

۲) تجربیات انسانها یک پروسه ارادی و در اختیار خود انسانها ست .

۳) کانستراکتیویسم معتقد است که سازماندهی فعالیتهای شخصی انسان، بصورت آگاهانه است و اراده انسان درآن نقش دارد، یعنی هر فردی دارای مشخصات فردی است اما در کنار این موضوع انسان در شبکه هایی از ارتباطات بین خود و دیگران، زندگی می کند.

۴) انسانها بصورت منفرد از اجتماع قابل فهم و شناخت نیستند .

۵) در آینده پرسپکتیو بهتری از ایده های امروز و وحدت و گوناگونی در آن واحد وجود خواهد داشت برای جمع گرایی انسانها که چگونه انسان باشیم، آگاه باشیم و در اجتماع باشیم .

۶) تأکید بر روی فعال بودن و معنادار بودن گسترش خودها به عنوان سیستم های خاص است.

‌● نحوه گسترش کانستراکتیویسم در عرصه های معماری:

با اوج گیری اندیشه های آزادی طلبانه که در طی زمان شکل گرفت و همگام با گسترش عرصه های صنعت و وقوع انقلاب کبیر روسیه، رهبران انقلاب که معتقد به آزادی و اختیار انسانها بودند پس از پیروزی شروع به گسترش مبانی فلسفی خود در هنرهاییکه جنبه های بصری داشتند از جمله معماری، نقاشی و … کردند.

حتی این تأثیرات به لایه های اجتماعی و روانشناسی جامعه نیز نفوذ کرد این تأثیرات که ناشی از آرمانهای انقلابیون بود در تمامی لایه های اجتماعی، روانشناسی و … وجود داشت که تأثیرآن بر معماری بحث شد.

● حرکت های موثر بر جنبش کانستراکتیویسم :

کوبیسم

فیوتریسم

سوپر ماتیسم

الف) تعریف کوبیسم :

حرکت هنری در نقاشی و مجسمه سازی در اوایل قرن بیستم که در راستای کاستن از ظرافت های فرم های طبیعی و تبدیل آنها به فرمهای انتزاعی که اغلب ساختار هندسی دارند و به صورت discret planes رنگ شده است . و بر پایه اشکال انتزاعی در راستای عمودی و افقی بیان می شده اند .

ب) تعریف فیوتریسم :

اعتقاد به این که معنی زندگی و تکامل انسانها در آینده است، نه در حال و گذشته !

حرکتی هنری درسال ۱۹۱۰ از ایتالیا شروع شد که هدف آن بیان انرژی، دینامیک و حرکت و کیفیت های خشن زندگی معاصر مخصوصاً نشان دهنده حرکت و نیروی عصر صنعتی مدرن بود.

ج) تعریف سوپرماتیسم:

حرکت هنر روسی که بوسیله مالویچ پایه گذاری شد.

د) ویژگی های سوپرماتیسم :

۱) هنر بدون شیئی خاص

۲) رهایی هنر از نشان دادن جهان (مناظر و اشیا)

۳) اشکال هندسی که روی بوم نقاشی می شد.

۴) مطالعه فرم ها و هنریکه مربوط به اشکال هندسی و رنگ می شود.

۵) تأثیر زیاد در گسترش هنر مدرن در اروپا، معماری و طراحی صنعتی.