مقاله کامل معماری مسجد گوهرشاد

مقدمه معرفی مسجد گوهرشاد

نیاز به عبادت و راز و نیاز با معبود از دیر باز بشر را به جست و جوی مکانی پاک و مقدس وا داشته است. در ادیان مختلف مکانی برای این خواسته پیشنهاد شده است. پیامبر اسلام (ص) مسجد را برای مسلمانان پایه گذاری کرد که در آنجا به عبادت بپردازند. با وجود یکسان بودن ارزش مکانی نقاط زمین، گاهی به واسطه ی حوادث و تحولات اتفاق افتاده، مکان ها ارزش معنوی خاصی پیدا می کنند بعد مسجد برای مسلمانان نماد قداست، پاکی، تقوا، یگانگی و گردهمایی است. علاوه بر عبادت برای حل مسائل مذهبی، سیاسی و اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرد. قداست و اهمیت این مکان، هنرمندان را بر آن داشت تا هنر خود را در خدمت آن گذارند. و اکنون بسیاری از مساجد مانند موزه های هنری هستند. در کشورهای مختلف با توجه به تزیینات و مصالح سرزمین خودشان این مکان را آراسته اند.
مسجد گوهرشاد از بناهای دوره ی تیموری است که در جوار حرم امام رضا (ع) قرار دارد.
این مسجد هر روزه زائران زیادی را به سوی خود جلب می کند.
مسجد چهار ایوانه است و بزرگترین آن جنوبی یا مقصوره است که گنبد روی آن واقع شده و مناره های آن که از قدیمی ترین مناره هاست آن را از سایر مساجد جدا می سازد.
مصالح و تزیینات فراوانی دست به دست هم داده اند تا این مجموعه ی زیبا را به وجود آورده اند. مصالحی مثل آجر، کاشی، سنگ، گچ در این مجموعه دیده می شود.
نقوش هندسی از تنوع بیشتری برخوردار است که با مصالح مختلف به اجرا در آمده است. در مسجد گوهر شاد خطوط متفاوتی دیده می شود و خوشنویسان بنامی در این مجموعه هنر آفرینی نموده اند. از جمله بایسنقر میرزا و محمدرضا امامی. بیشترین خطی که در این مجموعه کار شده است خط ثلث است.
رنگ که سریعترین عنصر در جلب بیننده است با تنوع زیاد در مسجد گوهر شاد مشاهده می شود. محققین وجود هفت رنگ را در آثار ایرانی به اعتقادات آن ها ربط می دهند. که این هفت رنگ شامل آبی لاجوردی، فیروزه ای، سفید، سبز، زرد، سیاه، آبی می باشد. در مجموعه گوهر شاد این رنگ ها به وفور یافت می شوند و انعکاس نور روی رنگ ها در ساعات مختلف جلوه ای خاص دارد. رنگ سفید خط نوشته ها بروی آبی لاجوردی تضادی چشم گیر به وجود آورده است. رنگ حاکم بر مجموعه آبی است که خود رنگی آرام بخش و مقضود زائر را برطرف می کند..
عواملی مثل تقارن، ریتم و رنگ، علاوه بر شکل آفرینی دارای پیام هستند و در بناهای اسلامی خصوصاً مسجد کاربرد فراوان دارند. در مسجد گوهرشاد طرز قرارگیری ایوان ها، مناره ها و رواق ها دارای تقارن هستند.
وقتی وارد مسجد گوهرشاد می شویم، در میان تزیینات کاشی پر نقش و نگاری قرار می گیریم که در نظر اول همه آبی به نظر می رسند. ولی هرچه به دیواره های آن و ایوان ها نزدیک می شویم، تأثیر متفاوتی را حس می کنیم.
این تأثیر بهترین راهنما برای هنرمند است که رنگ ها را چگونه در کنار هم قرار دهد تا جلوه ی بیشتری به کار ببخشد.
متأسفانه این مکان با تمام خصوصیات بارز، ناشناخته مانده و هیچگاه بررسی کاملی از ابعاد هنری آن نشده است و به جرأت می توان گفت پالت رنگی که در این مجموعه معرفی شده تا کنون اتفاق نیفتاده است و اگر اشکالاتی در آن دیده می شود قابل بخشودن است.

زندگی و خصوصیات بانو گوهرشاد:

گوهر شاد آغا از بانوان بزگ و مشاهیر زنان تاریخ است. ابنیه و آثاراو در هرات و مشهد مقدس نام وی را جاودان نموده اند.
گوهر شادآغا فرزند امیر غیاث الدین ترخان و همسر شاهرخ فرزند امیرتیمور گورکانی است که از خاندان های معروف و مشهور عصر تیموریان بوده اند. گوهر شاد از بانوان نیکوکار عصر خود و یادگاری های در مشهد مقدس رضوی و هرات از خود به جای گذاشته است. گوهر شاد ملکه ای مقتدر و بانوئی پرقدرت در دربار شاهرخ بود. او تمکن مالی زیادی داشت و از موقعیت خود استفاده کرد و آثار و ابنیه ای از خود باقی گذاشت که چندقرن است که مورد استفاده ی مسلمانان و مؤمنان قرار دارند و از شکوه خاصی برخوردار می باشند.

علاقه گوهرشاد به مشهد مقدس:

گوهرشاد آغا سالی چند ماه در مشهد مقدس رضوی زندگی می کرد. شوهر او شاهرخ پادشاه مقتدر تیموری در مشهد یک چهارباغ و کاخی برای خود بنا کرده بود و سالی چندماه در این شهر مقدس به سر می برد و زنان و فرزندان و کارگذاران او هم با وی بودند.
اقامت گوهر شاد در مشهد و نیاز زوار و ساکنان مشهد به یک مسجد بزرگ و مجلل و با شکوه در جوار بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع) او را به ساختن یک مسجد فراخواند. او در فکر و اندیشه ی بناء مسجد برآمد و از امکانات مالی خود استفاده کرد و کار را آغاز نمود. بعد از چندسال کوشش و فعالیت توسط معماران هنرمند و چیره دست بناء مسجد جامع پایان یافت و در اختیار زائران و ساکنان مشهد مقدس قرار گرفت. او موقوفات زیادی هم در مسجد و اطراف آن برای اداره ی مسجد از خود به جای گذاشت.

امتیازات جامع گوهرشاد:

مسجد جامع گوهرشاد به خاطر موقعیت مکانی خود از امتیازات خاصی برخوردار است، مسجد در جوار بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع) قرار گرفته و همواره محل رفت و امد زائران حرم امام رضا (ع) می باشد و در تمام ساعات شب و روز درهای آن باز و برای عبادت کنندگان و قاریان قرآن و راز و نیاز مؤمن آماده می باشد.
جالب است که گوهر شاد خود در وقف نامه تصریح کرده است که این مسجد باید با حرم رضوی در ارتباط باشد و ایوان شمالی از طریق دارالسیاده به حرم مطهر راه دارد و از سوی دارالحفاظ هم به حرم ارتباط دارد و زائران از دو مسجد به حرم مشرف می شوند.
مسجد گوهرشاد به دست هنرمندان و مهندسان و معماران عصر تیموریان بنا گردیده و مانند مسجد بخارا، سمرقند، و هرات که در زمان سلاطین تیموری ساخته شده اند بنا شده و بناء اصلی آن با آجر بوده و روی آجرها با کاشی های الوان و خطوط و نقوش زیبا تزیین گردیده است.

فصل اول 5
خراسان 6
مشهد : 8
داستان غم‌انگیز شکنجه شاهرخ شاه 10
مزار نادر وکلنل محمدتقی خان 11
آستان قدس رضوی 12
غنی ترین بقاع متبرک ایران 13
مدارس و اماکن مذهبی مشهد 14
فصل دوم 16
دوره ی تیموریان 17
شیوه آذری 21
نیارش در شیوه آذری: 22
آرایه در شیوه آذری 24
معماری دوره ی تیموری 25
اجزای ترکیب کننده 25
اجزای فضاساز 26
حیاط 26
ایوان 26
رواق 28
گنبدخانه (گنبد، قبه) 29
تالار ستوندار 31
مناره ها 31
سردابه 32
نمای حیاط 32
درگاه ورودی (پیش طاق) 33
نمای ورودی 34
مجموعه ی ورودی 34
طبقه بندی ساختمان 34
معماری مسکن 35
بنیاد های مذهبی و خیریه مسجد جامع 37
مدرسه 40
زیارتگاه 42
مصالحی که در ساختمان بکار می رود 44
سنگ 47
شالوده ها 47
داربست 48
فصل سوم 52
پلان ها و مقاطع مسجد گوهرشاد 53
پلان مسجد
برش از گنبد خانه مسجد 55
سه بعدی برش خورده از مسجد 55
معرفی مسجد گوهرشاد 55
حال می پردازیم به مشخصات اصلی گوهر شاد 56
صحن مسجد جامع گوهر شاد 58
گنبد 61
مسجد پیرزن 63
ایوان های مسجد جامع گوهر شاد 68
کتیبه ی مزبور با این عبارت تحریر یافته: 70
منبر صاحب الزمان 75
ایوان دارالسیاده 79
ایوان شمالی 79
ایوان غربی 81
ایوان شرقی 82
گلدسته ها و مناره های مسجد گوهر شاد 84
نقوش و عناصر در مسجد گوهرشاد 93
نقوش هندسی 93
نقوش گیاهی 98
گره، چنگ، بند: 106
رنگ در معماری مسجد گوهرشاد 119
فصل چهارم 127
زندگی و خصوصیات بانو گوهرشاد 128
علاقه گوهرشاد به مشهد مقدس 128
امتیازات جامع گوهرشاد 129
بنای رواق در اماکن متبرکه 130
منابع 136

این فایل دارای 138 صغحه در قالب فایل word میباشد.

دانلود مستقیم از سایت معماری بنا:

مطالب مشابه: