ویژگی معماری حکومت های صدر اسلام (امویان)

حکومت امویان

پس از مرگ حضرت پیامبر در سال 632 ( دهم هجری ) برسر خلافت و جانشینی پیامبر اختلاف نظر پیش آمد و ابتدا ابو بکر و بعد عمر ، عثمان و حضرت علی خلافت مسلمین را بر عهده گرفتند . هواداران حضرت علی پس از او از اطاعت معاویه سرباز زدند و حضرت امام حسن ( ع ) را به عنوان خلیفه خود برگزیدند امام حسن ( ع ) با معاویه عهد نامه ای امضاء کرد و قدرت در دست معاویه ماند و امام حسن از کوفه به مدینه هجرت نمود و معاویه دمشق را برای اقامت برگزید و در آنجا سلسله پادشاهی امویان را پایه گذاری کرد .
در اوئل هند ، ایران ، مصر و شمال آفریقا زیر نفوذ حکومت مرکزی دمشق بوده اند . در این زمان نقطه قوی مقابل انسان ، امپراتوری بیزانس در ترکیه امروزی است و همزمان در اروپا کارولنژی ها و اتونی ها هستند که حکومت های ضعیفی بودند .

معماری امویان

قدیمی ترین مسجدی که تاکنون به طور اصلی باقی مانده است قبه الصخره در بیت المقدس ( اورشلیم ) می باشد .(تصویر 1و 2 ) این مکان در ابتدا معبد سلیمان بوده است که بعد ها مسجد عمر نیز در همین جا بنا شده است . یهودی ها اعتقاد دارند در این محل بوده که حضرت ابراهیم فرزندش اسماعیل را برای قربانی کردن آورده بوده است ، اعراب عقیده دارند که پیامبر از این محل به معراج رفت .
در زیر این سنگ غاری بود به مساحت 15 پای مربع با سوراخی به قطر یک متر که در بالای آن که از نظر یهودیان محل ریختن نذورات بوده است . خلیفه عبدالملک در ساختن این بنا عظمت کلیسای سپولچر را منظور داشته است . گنبد این بنا دو لایه و لایه بیرونی مطلا است . در بین سال های 961- 697 به دستور عبدالملک خلیفه عموی ساخته شد .

از لحاظ ادبی و هنری بزرگ ترین آثار امیان در زمان حکومت ولید به وجود آمد زیرا در این زمان مرزهای امپراطوری اسلام از رود سند در شرق تا دریای جبل الطارق در غرب گسترش پیدا کرده بود . به دستور ولید مسجد جامع دمشق ساخته شد .(تصویر 3) این در اصل معبد مقدس رومیان به نام ژوپیتر بوده که بعد ها به کلیسای حضرت جان ( یحیی ) نامگذاری شد . سبک این بنا به سبک باسیلیکایی است یعنی یک طرف شبستان ستون دار و سه طرف رواق دارد . در وسط حیاط یک وضوگاه و یک بیت المال وجود داشته است سقف بنا چوبی است . منبر این مسجد عظیم و دارای در ورودی می باشد و مکان سخنران سر پوشیده و محفوظ است . مناره های این برج ها ، چهارگوش بوده اند که در چهار گوشه بنا ساخته شدند و برای اولین بار به عنوان گفتن اذان استفاده شده اند . تزیینات آن بیشتر به شکل مشبک در سنگ است . یکی از تغییرات معماری رومی در این بنا شبستان است که منحنی هایش به نیم دایره نزدیک و بعد ها به زاویه محراب مبدل شده است . چهارآتش سوزی مهیب در این مسجد روی داد که تقریبا تمام تزیینات ساختمان مسجد را از بین برد . مقبره جان یحیی در وسط صحن مسجد سالم باقی مانده است .

قصر آلپو ، قصر الحیر ، مساجد هماه در سوریه و قرطبه در اسپانیا ، مسجد زیتون در تونس و عقبه در قیروان همه از سبک معماری مسجد دمشق الهام گرفته اند . امویان با تجمل و قدرت زیاد حکومت می کردند و در ساختمان کاخ های آن ها و تزیینات آن بیشتر با موزاییک بوده است ، تاثیرات معماری کاخ های ساسانی کاملا مشاهده می شود . و در کل هنر امویان هنری است تلفیقی از هنر مصر ، بیزانس و هنر دوره ساسانی .در ساختن مساجد از بنا های کلیساها که در همان محل بوده الهام گرفته اند و هنر یونانی نیز کمی تاثیر گذار بوده است و مصالح به طور عمده از سنگ بوده است .

کاخ های امویان

قصر عمری یا کلاه فرنگی قرمز : توسط ولید اول با سنگ های ماسه ای سرخ در کنار چشمه ای بنا شده است و دارای نقاشی هایی از آهوان می باشد . مجموعه عظیم قصر الحیر که دارای دو قصر جداگانه می باشد یک قسمت الغربی و قسمت دیگر الشرقی .
قسمت الشرقی بزرگتر و در یک طبقه است و دارای کتیبه ای از خلیفه حشام به سال 110 بعد از هجرت می باشد . این بنا با استفاده از آجر کاری تزیین شده است .

قصر مشاطه ( قصر زمستانی ):دارای دیوارهای عظیم است و نفوذ معماری رومی در آن دیده می شود . از نظر عظمت این کاخ شبیه کاخ های ساسانیان است . در این کاخ وجود اطاق تخت ( اطاقی که تخت پادشاه در آن تعبیه شده است ) نشانه نفوذ بیزانس است . تزیینات داخل و خارج مشاطه نقاشی های آن است . دیواره کاخ از سنگ های آهکی تزیینی پوشیده شده است .

صنایع دستی حکومت امویان

مشبک کاری و کنده کاری روی چوب و عاج از هنر های ظریف و زیبایی امویان است .
که بر روی منبر ها ، زیر قرآنی ( رحل ) و صنایع دستی دیگر کار می کردند .
قدیمی ترین منبرها ساخته شده در مسجد عقبه قیروان ( در تونس ) است که در قرن سوم ه . ق ساخته شده است و نوع تزیینات آن مربوط به دوران امویان می باشد .