معرفی سبک معماری رومانسک قرن یازدهم میلادی

رومانسک ، سبک معماری قرن یازدهم میلادی

پس از فروپاشی امپراتوری یکپارچه روم تا مدت ها سرزمین اروپا شاهد هرج و مرج و درگیری بین اقوام مختلف اروپایی بود . در حدود سال 750 میلادی امپراتوری فرانک ها به نام « کارولونژ » قدرت را دراختیار گرفته و آرامش نسبی به اروپا بازگشت . قبایل بر بر مسیحی و کلیسا به تدریج جانشین امپراتوری روم گردیدند و پایه های بی چون وچرا ی کلیسا و پاپ ها در قرون وسطی ریخته شد . این امر در زمانی به اوج خود رسید که در قرن پنجم میلادی پادشاه فرانک ها به مذهب کاتولیک گرویید وکلیسای روم در رقابت با کلیسای ارتدوکس روم شرقی وارد عرصه جهان گردید. بربرها که خود هنر چندانی نداشتند ، در مواجهه با میراث یونان وروم هنرشان شکل گرفت و دوران احیاء هنر فرارسید. اواخر سده هشتم واوایل سده نهم میلادی ، در عصر حکومت شارلمانی دوران احیای رم مسیحی و اوج رقابت در عرصه فرهنگ و هنر بود ، این حکومت تا زمان زوالش به دست ناپلئون در سال 1806 میلادی در اروپای مرکزی به حیات خود ادامه داد .

معماری

اگر زمانی را برای پدید آمدن معماری رومانسک در نظر بگیریم باید به یک دوره دویست ساله اشاره کنیم یعنی سده های یازده و دوازده میلادی . در معماری رومانسک نکته قابل توجه و تأ مل ، احترام و جایگاه ویژه معنوی و مذهبی کلیسا ها است و همچنین عملکردهای مختلف این بنا برای سخنرانی و مواعظ ، محل تجمع ها و تصمیم گیری ها است . این کلیساها نه تنها با تعداد بیشتر به وجود آمدند بلکه از کلیساهای آغاز قرون وسطی بزرگ تر و پرتجمل تر نیز ساخته شدند و بیشتر آنها نمای رومی داشتند . شبستان آنها طاق قوسی داشت و نمای بیرونی با تزیینات معماری و پیکرتراشی تزیین می گردید. بکارگیری قوس های نیم دایره ای رومی در سقف ها و استفاده از جرز های سنگین مشخصات بارز سبک معماری رومانسک می باشند . از دیگر ویژگی های این سبک می توان به حجم های کلیساها از بعد معماری اشاره کرد که همگی از گروهی احجام ساده و بزرگ تشکیل یافته اند .

آثار معماری

• نمازخانه کاخ شارلمانی در « آخن» و همچنین « دیر سن گال » در سوئیس از نمونه بناهایی هستند که شارلمانی به اقتباس از معماری رومی بنیاد گذارد .
• کلیسای « دیر سن میکائیل » در هیلدسهایم که در فاصله سال های 1001 تا 1031 میلادی ساخته شده است . تقسیم بندی برج ها و بدنه جسیم آن کاملاً مشخص است . دراین کلیسا مراکز ثقل ساختمانی در شرق و غرب به خوبی مشهود است و صحن اصلی در حکم تالاری است که این دو برج را به هم متصل می کند .
• کلیسای سان مارتین در لیموگز – فرانسه
• کلیسای سن سرنن در تولوز – فرانسه (تصویر55)
• کلیسای سن اتین در کان – فرانسه (تصویر56)
• کلیسای اشپایر در آلمان به روش لومباردی (تصویر 57)
• کلیسای سن آمبرجو در میلان – ایتالیا (تصویر58)
• کلیسای پیزا – ایتالیا : دراین کلیسا روحیه بناهای صدر مسیحیت مانند سقف خرپایی و پلان باسیلیکایی کاملاً مشهود است . برج و تعمیدگاه کامل کننده این مجموعه معماری هستند . درباره برج ناقوس معروف این کلیسا که 2/4 متر از خط قائم انحراف دارد باید متذکر شد که از برج های کلیسای شهر راونا تأثیر گرفته است که تکرار قوس ها در طبقات این برج و در نمای کل مجموعه پیوند زیبا و ظرافت جالبی را به وجود آورده است .
• کلیسای سن جووانی دلی آرمیتی در جزیره سیسیل – ایتالیا ، وجود گنبد ها ی با قوس نعل اسبی تاثیر معماری اسلامی و بیزانس را به خوبی نمایان می سازد . این منطقه تا قرن نهم میلادی تحت سلطه اعراب مسلمان بوده است .
• کلیسای دوروم – درشمال انگلستان – نخستین بنایی است که قوس های متقاطع در آن از حالت قوس های نیم دایره خارج گردیده و شکل قوس های نوک تیز گوتیک را به خود گرفته است .

پیکر تراشی و نقش برجسته سازی در معماری رومانسک : پیکر تراشی وابسته به معماری که مدتی نزدیک به 600 سال متروک و از یاد رفته بود ، در دوران رومانسک مجدد رواج یافت و بیشتر در قالب نقش برجسته سازی روی سنگ در بخش های مناسب همانند سرستون ها ، بالای سردر ها و حاشیه و قاب بندی های تزیینی جلوه گر شده است .
پیکره ها دراین دوره برای تعریف بنا بوده و بیشتر جنبه قدیس سازی داشته تا واقع گرایی ، زیرا که تمام پیکره های این دوره از ظرافت بالایی برخوردار نبوده است مضامین نقش برجسته ها عموماً دینی و تمثال ها در روایت انجیلی بود .

نکات مهم :

• معماری رومانسک متاثر از معماری رومی بوده است .
• کلیسای سن سرنن در پاریس از شاهکار های معماری رومانسک می باشد .
• کلیسای جامع اشپیلیه در اسپانیا و با شیوه معماری رومانسک + گوتیک ساخته شده است .
• سیر ساختن برج کج پیزا که در اصل ، به عنوان برج ناقوس خانه کلیسای جامع دومو در مرکز شهر و همچنین نصب ساعت بر روی آن از سال 1173 میلادی آغاز شد و ساخت کامل آن در چندین مرحله و با تاخیری صد ساله به پایان رسیده است .
• ارتفاع برج کج پیزا از سطح زمین نزدیک به 54 متر است و در حال حاضر ، انحراف برج از حالت قائمه آن در حدود 5/5 درجه است .
• «کلیسای جامع دومو » که سمبل معماری رومیایی ( رومانسک ) است درکنار برج کج پیزا و گورستان کومپو سانتو در میدان معجزات ، موجب شد تا تمامی این آثار در فهرست جهانی یونسکو به ثبت برسد .
• مراحل اولیه ساخت برج کج پیزا از سال 1173 میلادی توسط « بونانو پیسائو – معمار و نقاش مشهور ایتالیایی در قرن 12 آغاز شد و پس از تکمیل طبقه سوم آن در سال 1178 انحراف ساختمان آن از مرکز قائمه برج به تدریج آغاز شد که همین امر منجر به توقف عملیات ساخت نهایی آن گردید و کار ساخت آن به مدت یک قرن به حالت تعلیق درآورد . در سال 1272 چهار طبقه دیگر به برج اضافه شد . این بار معماران و مهندسان ساخت برج ، تلاش کردند تا این 4 طبقه برخلاف جهت انحراف برج ساخته شود و به تعادل بنا کمک کند . بالاخره در سال 1372 میلادی عملیات ساختمانی به پایان رسید و ناقوس برج در محل خود نصب شد .

خصوصیات کلی معماری رومانسک :

1. دیوارهای سنگین وتناور
2. شکل ظاهر ساختمان مانند یک بلوک با گروهی از احجام هندسی بزرگ ، ساده و قابل تعریف
3. سطوح بیرونی دیوارها ساده وتزیینات بسیار کم
4. نقشه ساختمانی منظم – هندسی
5. طاق های گهواره ای پیوسته
6. عدم موفقیت در تأمین نور داخل بنا
7. سردرها عمیق دارای نقش برجسته های تزیینی
8. پیکرتراشی وابسته به بنا و غیر مستقل