رساله معماری
رساله کارشناسی ارشد طراحی مرکز دوستدار کودک شیراز
چکیده
طراحی مرکز دوستدار کودک شیراز
محیط های ساخته شده به هر محیطی در اطراف شهروندان اطلاق می گردد که توسط انسان ها ساخته می شود. این محیط ها شامل ساختمان ها، امکانات و فضاهایی است که مردم در اطراف آنها زندگی می کنند. کودکان به عنوان بخش مهمی از اعضای جامعه با مجموعه ای از خواسته ها و نیازهای خاص، استفاده کنندگان محیط های ساختگی هستند. در کنارتوجهات دهه های اخیر به کودکان، بی تردید “پیمان نامه حقوق کودک” مهم ترین سند بین المللی درباره ی حقوق کودکان است. از اصول زیربنایی پیمان نامه مذکور، بها دادن به دیدگاه های کودکان (ماده 12) و حق مشارکت و آزادی مدنی (ماده 17-13) است که بیانگر لزوم مشارکت و مبانی نظری شهرها و فضاهای دوستدار کودک است.
به دلیل حساسیت دوران پیش دبستانی در جهت شکل گیری پایه های تمام ابعاد رشد از جمله رشد اجتماعی در کودکان، بسیار ضروری است که آن ها دنیای اجتماعی را در مقیاس خود تجربه کنند. لذا با رواج شهرنشینی و کمبود شدید فضاهای خصوصی، رواج آپارتمان نشینی و کمبود شدید فضای بازی کودکان، تغییر در شیوه زندگی خانواده ها و رواج تک فرزندی و عدم حضور والدین در خانه به دلیل اشتغال و در نتیجه عدم ارتباط و تعامل کودک با والدین و خواهر و برادر، این نیاز مبرم و حیاتی کودک به مخاطره افتاده است. وجود نهادهای متعدد مختص کودکان در شهر، اگرچه لازم است اما کافی نیست لذا وجود مراکزی که به کودکان امکان مشارکت در مسائل مربوط به محیط های ساختگی شهر خود را داده و اجازه دهد که کودکان تعاملات اجتماعی را در مقیاس خود تجربه کنند، ویژگی ضروری فضاهای شهری امروز است.
بر این اساس هدف پژوهش حاضر، بررسی شاخص های شهر دوستدار کودک و نهایتا معرفی راهکارهایی برای طراحی فضاها و مراکز دوستدار کودک و اختصاصا طراحی یک مرکز دوستدار کودک در شیراز، جهت پیشبرد شهر به سمت شهر دوستدار کودک و اعتلای اهداف آن است به طوری که مشارکت دادن کودکان در ایجاد محیط های ساخته شده اطرافشان و در نتیجه تحلیل نظراتشان، بیشتر مد نظر معماران، طراحان و برنامه ریزان شهری قرار گیرد.
کلید واژگان: دوستدار کودک- مشارکت- تعاملات اجتماعی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: مقدمه
1-1-کلیات 2
1-2-هدف تحقیق 3
1-3-اهمیت تحقیق 5
1-4-پیشینه تحقیق 6
1-5-گفتارهای پایان نامه 9
1-6-مقدمه 12
فصل دوم: کودکی و رشد
2-1-مقدمه 15
2-2-دیدگاه های فیلسوفان 16
2-2-1- تئوری پیش ساختگی 16
2-2-2-جان آموس کمینیوس 16
2-2-3-جان لاک 17
2-2-4-ژان ژاک روسو 17
2-2-5-فردریک ویلهلم فروبل 18
2-2-6-ماریامونته سوری 18
2-3-دیدگاه های روانشناسان 18
2-3-1-نظریه ی روانی – جنسی فروید 18
2-3-2-نظریه ی روانی – اجتماعی اریکسون 19
2-3-3-نظریه یادگیری اجتماعی آلبرت بندورا 20
2-3-4-نظریه ی شناختی – رشدی پیاژه 20
2-3-4-1-رشد حرکتی کودک 2 تا 6 سال 21
عنوان صفحه
2-3-4-2-رشد عاطفی کودک 2 تا 6 سال 22
2-3-4-3-رشد اجتماعی کودک 2 تا 6 سال 23
2-3-4-3-1-اجتماعی شدن 24
2-3-4-3-1-1-اجتماعی شدن در خانواده 26
2-3-4-3-1-2-اجتماعی شدن در خارج از خانواده 26
2-3-4-1-3-پرورش شایستگی های اجتماعی در کودکان 27
2-3-4-رشد شناختی کودک 2 تا 6 سال 28
2-3-4-2-پرورش رشد شناختی 29
2-3-4-2-1-خلاقیت 29
2-3-4-2-2-بازی 31
2-3-4-2-1-1-رشد اجتماعی کودک در حین بازی 32
2-3-4-2-1-2-انواع بازی ها درکودکان 32
2-3-4-2-1-2-فایده های اجتماعی بازی 34
2-3-4-2-1-3-انواع زمین بازی کودک 34
2-4-آموزش و پرورش پیش از دبستان 38
2-4-1-کودکستان 38
2-4-2-مهدکودک 40
2-4-3-تاریخ ظهور مراکز پیش از دبستان در ایران 41
2-5-جمع بندی 42
فصل سوم: مبانی نظری
بخش اول: تعریف دوستدار کودک 44
3-1-مقدمه 44
3-2-تعریف کودک 45
3-3-ویژگی های کودک 46
3-4-کودک و نیازهای اجتماعی 47
3-5-کودک و زندگی جمعی در شهر 49
3-6-کودک و حقوق شهروندی 59
3-7-کودک و شهرسازی 59
3-8-یونیسف 62
عنوان صفحه
3-8-1-پیمان نامه حقوق کودک 63
3-8-1-1-چگونگی ایجاد پیمان نامه 63
3-8-1-2-چیستی پیمان نامه 64
3-8-1-3-ضرورت تدوین پیمان نامه 65
3-8-1-4-مفاد پیمان نامه حقوق کودک 65
3-9-شهر دوستدار کودک 72
3-9-1-گرایش ها و الزامات شکل گیری شهر دوستدار کودک 72
3-9-2-پیش زمینه های تئوریک و جریان تاریخی شکل گیری شهرهای دوستدار کودک 73
3-9-3-اساس نامه شهرهای دوستدار کودک 74
3-9-4-تعریف شهر دوستدار کودک 75
3-9-5-دلایل ایجاد شهرهای دوستدار کودک 77
3-9-6-شهر دوستدار کودک، ابعاد و مفاهیم 78
3-9-7-الگوریتم اجرا و تحقق پذیری شهر دوستدار کودک 79
3-9-8-نقش یونیسف در اجرای شهرهای دوستدار کودک 80
3-9-9-شروط لازم برای تحقق پذیری شهر دوستدار کودک 80
3-9-9-1-مشارکت کودکان 81
3-9-9-2-چارچوب حمایتی 81
3-9-9-3- راهبرد توسعه بر مبنای پیمان حقوق کودکان 82
3-9-10- شبکه شهرهای دوستدار کودک اروپا 82
3-9-11-چگونگی تاثیر محیط¬های دوستدار کودک بر بهبود سلامت کودکان 84
3-9-11-1- فعالیت 84
3-9-11-2- ایمنی و امنیت 85
3-9-11-3-احساس مثبت از خود 85
3-9-12-تاریخچه 85
3-9-12-1-جهان 86
3-9-12-1-1-شرایط کودکان در جهان 86
3-9-12-1-2-حقوق کودک در جهان 86
3-9-12-1-3-حقوق بشر و کودکان 87
3-9-12-1-4-ابتکار عمل¬های بین¬المللی مرتبط با کودکان 87
3-9-12-1-5-سیر تحولی شکل گیری ایده شهر دوستدار کودک 88
عنوان صفحه
3-9-12-2-ایران 89
3-9-12-2-1-روند رشد طرح شهر دوستدار کودک در ایران 89
3-9-12-2-2-مصوبه شورای اسلامی شهرتهران 90
3-9-12-2-3-اولین توجه جدی وعملی به بحث دوستدار کودک در ایران 93
3-9-12-2-4-انجمن های دوستدار کودک در ایران 94
3-9-12-2-5-شبکه ی دوستداران کودک در ایران 96
3-9-12-2-6-1-متن نظام نامه ی شبکه دوستداران کودک در ایران 96
3-9-12-2-6-2-اهداف شبکه دوستدار کودک 100
3-9-12-2-6-3-چالش‌های شبکه دوستدار کودک 101
3-9-12-3-جامعه دوستدار کودک چیست؟ 101
3-9-12-4-ضوابط انتخاب جامعه دوستدار کودک 102
3-9-12-4-1-روش اجرا 102
3-9-12-4-2-فرآیند برنامه‌ریزی و اجرا 103
3-9-12-4-3- مدیریت پروژه 104
3-9-12-4-4- نتایج قابل حصول 105
3-9-12-5-شیراز و دوستدار کودک 105
بخش دوم: شاخص های شهر دوستدار کودک
3-10-مهمترین اهداف شهر دوستدار کودک 107
3-11-ویژگی های شهر دوستدار کودک 107
3-11-1-ویژگی های شهر دوستدار کودک از دید برنامه ریزی شهری 108
3-12-شاخص ها و معیارهای شهر دوستدار کودک در منابع علمی و پروژه های مختلف 110
3-13-ویژگی شاخص ها براساس چارچوب اسمارت smart 111
3-14-معیارهای شهر دوستدار کودک از دیدگاه دریسکل 111
3-15-معیارهای شهر دوستدار کودک بر اساس گزارش the ask the children 113
3-16-معیارهای شهر دوستدار کودک بر اساس تحقیق چاولا و بارتلت 115
3-17-معیارهای شهر دوستدار کودک بر اساس یک پژوهش دقیقترتوسط بارتلت 117
3-18-معیارهای شهر دوستدار کودک بر اساس مطالعات انجمن جلوگیری از سوءاستفاده
از کودکان 119
3-19-معیارهای شهر دوستدار کودک بر اساس پژوهش انجمن ARACY 119
عنوان صفحه
3-20-معیارهای شهر دوستدار کودک بر اساس شاخص های موسسه SCY 121
3-21-معیارهای شهر دوستدار کودک بر اساس تحقیقات انجمن وابسته به یونیسف
در فرانسه و انجمن ملی شهرداری های فرانسه 121
3-22-معیارهای شهر دوستدار کودک بر اساس تحقیقات لیزا هارلی 122
3-23-معیارهای شهر دوستدار کودک بر اساس پروژه تحقیقاتی افریقای جنوبی 123
3-24-معیارهای شهر دوستدار کودک بر اساس مطالعه مقایسه ای تطبیقی از دو محله 123
3-25-چارچوب به دست آمده از پایان نامه طراحی شهری به منظور ایجاد محیط شهری
دوستدار کودک 128
3-26-چارچوب به دست آمده از پایان نامه تحلیل و برنامه ریزی شهر دوستدار کودک 131
3-27-ویژگی های شهر دوستدار کودک از منظر معماری و شهرسازی 134
3-27-1-آسایش، ایمنی و امنیت 134
3-27-2-پیوند با طبیعت 135
3-27-3-جذابیت و تازگی 136
3-27-4-خوانایی 136
3-27-5-دسترسی به امکانات 137
3-27-6-وجود مؤسسات و فضاهای مرتبط با کودک 137
3-27-7-توجه به کودکان معلول 138
3-28-جمع بندی 139
فصل چهارم: مشارکت
4-1-مقدمه 141
4-2-تعریف مشارکت 142
4-3-ظهور چارچوب سیاسی جهانی: فراخوان برای مشارکت و عمل 143
4-4-معاهده سازمان ملل در زمینه حقوق کودکان 144
4-5-ابتکار عمل های بین المللی مرتبط 145
4-5-1-اجلاس زمین و دستور کار 21 145
4-5-2-اجلاس شهر، حقوق کودکان و اسکان بشر 145
4-5-3-شهرداران، حامیان کودکان 145
4-5-4-نتایج مشارکت و همکاری بین کودکان 146
4-6-محیط و مشارکت 146
عنوان صفحه
4-7-سطوح مشارکت نوجوانان 147
4-8-مدرسه چگونه جایی است ؟ 149
4-9-عناصر کلیدی در حضور موثر کودکان در فضای اجتماعی پیرامون شان 153
4-10-سنگ بنای مدرسه ی فوق 158
4-11-ضرورت مشارکت 161
4-12-نحوه ی سودمندی مشارکت کودکان برای طراحی 163
4-13-کمک به مشارکت واقعی 164
4-13-1-تناسب سن 166
4-14-نقش فضا در ایجاد مشارکت بین کودکان 168
4-15-جمع بندی 170
فصل پنجم: نمونه های مشابه
5-1-مقدمه 172
5-2-پارک فرهنگی کودکان قاهره 173
5-2-1-زمینه تاریخی منطقه 173
5-2-2-ویژگی های معماری منطقه 175
5-2-3-اهداف کلی پیشنهاد ساخت این مجموعه 176
5-2-4-هندسه ی کلی پارک فرهنگی کودکان قاهره 177
5-3-مدرسه دست ساز بنگلادش 186
5-3-1-مشخصات کلی طرح 186
5-3-2-توضیحات 187
5-3-3-اهداف پروژه 187
5-3-4-ایده و طراحی 189
5-3-5-ساختمان سازی و تکنیک ها 190
5-3-6-اتمام و اتصالات 191
5-3-7-آموزش و استفاده از کارگران محلی 193
5-3-8-نمونه ی طبیعی، انتقال، و پروژه های آتی 194
5-3-9-دیپشیکا، بنگلادش 195
5-3-10-مشارکت شانتی بنگلادش e.v 195
5-4-مرکز اجتماعات کودکان، شهرسازان و روانشناسان بم 196
عنوان صفحه
5-4-1-مقدمه 196
5-4-2-ملاحظات شهری و ملاحظات طراحی معماری 200
5-4-3-گزارش ارسالی دفتر یونیسف ایران 203
5-5-جمع بندی 205
فصل ششم: ارائه راهکار
بخش اول: معماری کودکانه 208
6-1-مقدمه 208
6-2-نیازهای کودک در فضا بر اساس هرم مازلو 209
6-3-مفاهیم هندسی 211
6-4-طبیعت بستری برای رشد جسمی و فکری کودک 212
6-5-کودک و محیط 214
6-5-1-تعاریف 215
6-6-نتایج مطالعات رفتار شناختی 216
6-7-معیارها و ایده هایی برای برنامه ریزی و طراحی محیط های کودکان 218
6-8-فراتر از استاندارها 221
6-9-معیارهای طراحی محیط برای تحریک خلاقیت کودکان 222
6-10-الزامات و توصیه هایی درباره ی طراحی فضاهای مختص کودک 224
6-10-1-عوامل محیطی 225
6-10-1-1-زمین 225
6-10-1-2-پوشش گیاهی 227
6-10-1-3-تپه ها 228
6-10-1-4-آب 228
6-10-1-5-کفسازی 229
6-10-1-6-اختصاص مکان هایی برای استراحت 229
6-10-1-7-کودکان معلول 229
6-10-1-8-تجهیزات بازی 230
6-10-1-9-تجهیزات بالا رفتنی 230
6-10-2-فضاهای داخلی 231
6-10-2-1-محیطی با فضای کافی 231
عنوان صفحه
6-10-2-2-اتاق همگانی 231
6-10-2-3-طاقچه، گوشه، برآمدگی 231
6-10-2-4-پله ها 232
6-10-2-5-برجها، خانه های درختی و مکان های بالا 232
6-10-2-6-مبلمان کودک 232
6-10-2-7-مکان خارجی در داخل 232
6-10-2-8-فضاهای کوچک 232
6-10-2-9-نما و فرم های آشنا 233
6-10-2-10-ورودی های دعوت کننده 233
6-10-2-11-درها 233
6-10-2-12-تشخیص میزان نور متناسب با عملکرد فضا 233
6-10-2-13-راهروها 234
6-11-جمع بندی 234
بخش دوم: راهکارهای دوستدار کودک
6-12-مقدمه 236
6-13-هشت گام یا مرحله مشورت با کودکان 237
6-14-ارائه راهکارهای طراحی فضاهای دوستدار کودک 240
6-14-1-زیست محیطی 240
6-14-1-1-عدم وجود آلاینده ها در محیط 240
6-14-1-2-دسترسی به فضای سبز 241
6-14-1-3-دسترسی به خدمات اولیه 241
6-14-1-4-دسترسی به محیط های تفریحی و فعالیتی 241
6-14-1-5-کیفیت فضاهای عمومی 241
6-14-1-6-محیط پایدار 241
6-14-1-7-حضور و ارتباط با آب 242
6-14-1-8-امکان بازی با شن 242
6-14-1-9-آسایش اقلیمی 242
6-14-2-کالبدی 242
عنوان صفحه
6-14-2-1-امنیت 242
6-14-2-2-تنوع 243
6-14-2-3-جامع، یکپارچه 244
6-14-2-4-تشویق به مشارکت 245
6-14-2-5-توجه به کودکان با نیازهای ویژه 246
6-14-2-6-آزادی حرکت 246
6-14-2-7-تصرف (مالیکت و فردیت) 246
6-14-2-8-دسترسی به منابع اطلاعاتی 246
6-14-2-9-انعطاف پذیری 246
6-14-2-10-اداره و کنترل مناسب 246
6-14-2-11-پویایی 246
6-14-2-12-ایجاد حس خوش آمدگویی 247
6-14-2-13-جدابیت و تازگی 248
6-14-2-14-محافظت در مقابل عوامل طبیعی 248
6-14-2-15-نظم در فضا 249
6-14-2-16-خوانایی 249
6-14-2-17-توجه به ابعاد بدن کودک در استفاده در فضا و تجهیزات 250
6-14-2-18-نفوذپذیری 250
6-14-2-19-صورت های مطلوب معمارانه 250
6-14-3-اقتصادی – اجتماعی 254
6-14-3-1-اقتصادی 254
6-14-3-1-1-عدم تبعیض و فراگیر بودن امکانات 254
6-14-3-1-2-دسترسی به منابع اقتصادی 255
6-14-3-1-3-حداقل هزینه‌ی در استفاده از فضا 255
6-14-3-1-4-در نظر گرفتن منافع کودک در پرداخت هزینه 255
6-14-3-2-اجتماعی 255
6-14-3-2-1-توجه به نیازهای بومی 255
6-14-3-2-2-مشارکت جمعی 255
6-14-3-2-3-فراگیر کردن آموزش 256
6-14-3-2-4-انسجام اجتماعی 256
عنوان صفحه
6-14-3-2-5-دید اجتماعی 256
6-14-3-2-6-طراحی فضا بر روی ساختارهای موجود جامعه و طبق ظرفیت موجود 256
6-14-3-2-7-امکان ایجاد فرصت هایی جهت حق مشارکت و آزادی مدنی 256
6-14-3-2-8-سازگاری با زمینه های مختلف 257
6-14-4-عملکردی 257
6-14-4-1-کودک محوری 257
6-14-4-2-ایجاد حس اعتماد، انصاف و عدالت 257
6-14-4-3-مشارکت کودک در تمام مراحل 257
6-14-4-4-ایجاد حس تعلق 257
6-14-4-5-ایجاد حس احترام و ارزش 258
6-14-4-6-احساس مثبت از خود 258
6-14-4-7-فعالیت 258
6-14-4-8-ایجاد حس امید و شوق به زندگی 258
6-14-4-9-هویت 258
6-14-4-10-قدرت محلی و کنترل 259
6-14-4-11-دسترسی مناسب 259
6-14-4-12- افزایش توانایی کودک برای انتخاب 259
6-14-4-13-یادگیری و توسعه 259
6-14-4-14-فراتر از استانداردها 259
6-14-4-15-مهیج و حمایتی 259
6-14-4-16-امکان بقا و پیشرفت کودک در محیط 259
فصل هفتم: مکان یابی و مطالعات بستر طراحی
بخش اول: مطالعات عوامل طبیعی و اقلیمی 261
7-1-موقعیت جغرافیایی 261
7-1-1-استان فارس 261
7-1-2-موقعیت شیراز 262
7-1-3-بررسی اقلیمی شیراز 263
7-1-3-1-دمای هوا 263
7-1-3-2-رطوبت نسبی 263
عنوان صفحه
7-1-3-3-بارندگی 264
7-1-3-4-باد 265
7-1-3-5-تابش خورشید 266
7-1-3-6-آسایش 266
7-1-3-6-1-آسایش در فضای داخلی 266
7-1-3-6-2-آسایش در فضای باز 267
بخش دوم: مکان یابی طرح 268
7-2-معیارهای مکان یابی بر اساس موارد ذکر شده 268
7-3-معیارهای مکان یابی بر اساس راهنمای کاربردی سازمان یونیسف 269
7-4-معیارهای مکان یابی نهایی طرح مورد نظر 270
7-5-سایت های پیشنهادی 271
7-6-مکان یابی بر اساس فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) 272
فصل هشتم: برنامه ریزی و طراحی
8-1-برنامه فیزیکی 275
8-1-1-کودک (کودک و والدین) 276
8-1-1-1-فضاهای بسته 276
8-1-1-1-1-آموزشی 276
8-1-1-1-2-خدمات آموزشی 276
8-1-1-1-3-عمومی 277
8-1-1-2-فضاهای باز 277
8-1-2-بزرگسال (ارتباطات شهری) 278
8-1-2-1-آموزشی 278
8-1-2-2-پژوهشی 278
8-1-2-3-عمومی 279
8-1-3-فضاهای مشارکتی (اجتماعات و اشتراکات) 279
8-1-3-1-اداری 279
8-1-3-2-خدماتی 280
8-2-جمع کل متراژها 280
8-3-معرفی طرح 281
8-4-مدارک طرح 290
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 3-1-سیر تحولی شکل گیری ایده شهر دوستدار کودک 88
جدول 3-2-معیارهای شهر دوستدار کودک از دیدگاه دریسکل 113
جدول 3-3- ابعاد کلیدی رفاه کودک و محیط فیزیکی بر اساس
گزارشthe ask the children 115
جدول 3-4-معیارهای شهر دوستدار کودک بر اساس تحقیق چاولا و بارتلت 116
جدول 3-5-الویتهای کودکان برای بهبود محیط زندگی خود و واحدهای همسایگی بر
اساس پژوهش بارتلت 118
جدول 3-6-معیارهای شهر دوستدار کودک بر اساس مطالعه مقایسه ای تطبیقی
از دو محله 127
جدول 3-7-ماتریس شاخص های شهر دوستدار کودک پایان نامه ی عمادی 129
جدول 3-8-شاخص های شهر دوستدار کودک به دست آمده از پایان نامه ی عمادی 130
جدول 3-9- شاخص ها ی به دست آمده از پایان نامه ی اسماعیل زاده کواکی برای
ایجاد محیط دوستدار کودک 131
جدول 4-1-نردبان هشت سطح مشارکت نوجوانان 148
جدول 4-2- ارزیابی معیارهای همکاری مشارکتی کودکان در پارک کودک 169
جدول 6-1-هرم نیازهای کودک مازلو 209
جدول7-1- متوسط درجه حرارت ثانیه های شهر شیراز 263
جدول 7-2-رطوبت نسبی حداقل و حداکثر ماهیانه در شیراز 264
جدول 7-3-گروه بندی رطوبتی 264
جدول 7-4-میزان بارندگی سالیانه 264
جدول 7-5-جهت بادهای غالب و بادهای درجه دوم در شیراز 265
جدول 8-1-زون های اصلی مجموعه 275
جدول 8-2-حوزه آموزشی زون کودک 276
جدول 8-3- حوزه خدمات آموزشی زون کودک 276
عنوان صفحه
جدول 8-4-حوزه عمومی زون کودک 277
جدول 8-5-حوزه آموزشی زون بزرگسال 278
جدول 8-6-حوزه پژوهشی زون بزرگسال 278
جدول 8-7-حوزه عمومی زون بزرگسال 279
جدول 8-9-حوزه اداری 279
جدول 8-10-حوزه خدماتی 280
جدول 8-11-جمع کل متراژ فضاها 280
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل 4-1-ابعاد مشارکت جوانان 165
شکل 5-1-پلان موقعیت پارک قاهره 174
شکل 5-2-سایت پلان پارک قاهره 175
شکل 5-3-نماهای پارک قاهره 177
شکل 5- 4-نماها و برش پارک قاهره 182
شکل 5-5- پلان موقعیت مدرسه ی بنگلادش 187
شکل 5-6-برش مدرسه رودراپور 190
شکل5-7-نمای شمالی از مدرسه رودراپور 192
شکل5-8-نمای جنوبی از مدرسه رودراپور 192
شکل5-9-نمای شرقی از مدرسه رودراپور 193
شکل5-10-نمای غربی مدرسه رودراپور 193
شکل5-11-پلان موقعیت مرکز اجتماعات بم 197
شکل 5-12- مسیر سبز شهر دوستدار کودک بم و موقعیت مرکز اجتماعات در آن 199
شکل 5-13-سایت پلان مرکز اجتماعات بم 199
شکل 5-14-برش مرکز اجتماعات بم 200
شکل 5-15-پلان مرکز اجتماعات بم 202
شکل 5-16-برش مرکز اجتماعات بم 203
شکل 7-1-کشور ایران بر اساس تقسیمات استان 1387 262
شکل 7-2-موقعیت استان فارس و شهرستان شیراز 262
شکل 7-3-جهت و سرعت باد درعرض جغرافیایی مورد نظر 265
شکل 7-4-موقعیت و زوایای تابش خورشید درعرض جغرافیایی مورد نظر 266
شکل 7-5-جهت مناسب استقرار ساختمان دراقلیم گرم و خشک 267
شکل 7-6-فرم مطلوب ساختمان دراقلیم های مختلف 268
شکل 7-7-نتیجه نهایی انتخاب گزینه برتر در بین سایت های پیشنهادی 273
عنوان صفحه
شکل 8-1-موقعیت زمین مورد نظر در کنار پارک بعثت و بلوار بعثت 282
شکل 8-2-بررسی اقلیمی زمین موردنظر 282
شکل 8-3-بررسی هندسی زمین موردنظر 283
شکل 8-4-همجواری های زمین موردنظر 283
شکل 8-5-بررسی موقعیت محورهای چهار باغ ایرانی در سایت 284
شکل 8-6-نحوه ی قرارگیری زون های موجود در سایت 285
شکل 8-7-نحوه ی تعامل فرم با پارک بعثت 285
شکل 8-8-نحوه ی ترکیب رامپ با فرم 286
شکل 8-9-طراحی سایت پلان و فضاهای روباز لازم 287
شکل 8-10-پلان ستون گذاری طبقه ی زیر زمین 288
شکل 8-11-پلان ستون گذاری طبقه ی همکف 289
شکل 8-12-پلان ستون گذاری طبقه ی اول 289
فهرست تصاویر
عنوان صفحه
تصویر 5-1-پارک فرهنگی کودکان قاهره 173
تصویر 5-2-کتابخانه ی پارک قاهره 178
تصویر 5-3-فضای باز پارک قاهره 179
تصویر 5-4-حیاط پارک قاهره 179
تصویر 5-5-کانسپت کلی پارک قاهره برگرفته از فرم مارپیچی مناره مسجد ابن طولون 180
تصویر 5-6-الگوی مارپیچی طراحی سایت پلان پارک قاهره 181
تصویر 5-7-پرسپکتیوهای خارجی پارک قاهره 183
تصویر 5-8-حضور و مشارکت کودکان در پارک قاهره 184
تصویر 5-9-مدرسه ی دست ساز بنگلادش 186
تصویر 5-10-دید کلی در شب از مدرسه ی بنگلادش 188
تصویر 5-11-کارگران محلی در حال ساخت مدرسه رودراپور 188
تصویر 5-12-فضای داخلی مدرسه رودراپور 189
تصویر 5-13-پرده های رنگی مدرسه رودراپور 190
تصویر 5-14-سقف پارچه ای مدرسه رودراپور 192
تصویر5-15-بامبوهای مدرسه ی رودراپور 194
تصویر5-16-حضور و مشارکت کودکان در مدرسه رودراپور 195
تصویر5-17-مرکز اجتماعات بم در حال ساخت 198
تصویر5-18-دید کلی از مرکز اجتماعات بم 198
تصویر 5-19-نمای جنوب غربی مرکز اجتماعات بم 201
تصویر 5-20-ورودی مرکز اجتماعات بم 202
تصویر 5-21-دیدهای کلی از مرکز اجتماعات بم 203
تصویر 7-1-سایت شماره ی یک 271
تصویر 7-2-سایت شماره ی دو 271
تصویر 7-3-سایت شماره ی سه 272
عنوان صفحه
تصویر 8-1-دید کلی شماره ی یک از مجموعه 296
تصویر 8-2-دید کلی شماره ی دو از مجموعه 196
تصویر 8-3-دید کلی شماره ی سه از مجموعه 197
تصویر 8-4-دید کلی شماره ی چهار از مجموعه 297
تصویر 8-5-دید کلی شماره ی پنج از مجموعه 298
تصویر 8-6-دید کلی مجموعه از سمت بلوار بعثت 298
تصویر 8-7-پرسپکتیو از فضای باغ آموزشی 299
تصویر 8-8-پرسپکتیو از فضای حیاط مرکزی زیرزمین 299
تصویر 8-9-پرسپکتیو داخلی از فضای کتابخانه و بخش رایانه 300
تصویر 8-10-پرسپکتیو داخلی از فضای لابی 300
فهرست نقشه ها
عنوان صفحه
نقشه 8-1-پلان طبقه ی زیر زمین 290
نقشه 8-2- پلان طبقه ی همکف 291
نقشه 8-3-پلان طبقه ی اول 292
نقشه 8-4-برش A-A 293
نقشه 8-5-برش B-B 293
نقشه 8-6-نمای جنوب شرقی 294
نقشه 8-7-نمای شمال غربی 294
نقشه 8-8-نمای شمال شرقی 294
نقشه 8-9-نمای جنوب غربی 294
نقشه 8-10-سایت پلان 295
مقدمه
1-1-کلیات
محیط های ساخته شده به هر محیطی در اطراف شهروندان اطلاق می شود که توسط انسان ها ساخته می شود. این محیط ها شامل ساختمان ها، امکانات و فضاهای طبیعی است که مردم در اطراف آنها زندگی، بازی و کار می کنند. مدارس، منازل، پار کها، مناطق دیدنی، مراکز خرید، زیرساخت های حمل و نقل، همگی بخشی از محیط ساخته شده به شمار می روند. کودکان و نوجوانان به عنوان اعضای جامعه با مجموعه ای از خواسته ها و نیازهای خاص، استفاده کنندگان محیط ساختگی هستند. نکته حائز اهمیت توجه به ورود کودکان به این پروژه است. کودکان می خواهند که اجتماعی باشند و با هم سن و سال های خود و جامعه در ارتباط باشند. همچنین آنان دوست دارند که وقت خود را در محیط های طبیعی صرف کرده و فعالیت داشته باشند. از این رو امکانات می بایست در دسترس کودکان باشد و امکان پیگیری محیط شهری امن را برای آنان فراهم سازند. شهر مورد علاقه کودکان، شهر مورد علاقه مردم نیز است به طوری که شهروندان خود چه جوان و چه پیر را به شرکت در خدمات و طر ا حی شهر تشویق می کنند. [The Centre for Sustainable Transportation, 2004: 12]
به نظر می رسد افزایش شهرنشینی و کمبود شدید فضاهای خصوصی، تغییر در شیوه زندگی و اغلب تک فرزندی شدن خانواده ها محدودیت های فضایی و زمانی بیشتری را برای کودکان و بازی آنها ایجاد کرده و موجب شده تا عرصه حضور آن ها روز به روز محدودتر شود. در شهرسازی سنتی به دلیل هویت مندی و احساس تعلق ساکنین به فضا و سازگارتر بودن آن با جوامع سنتی، کودکان به راحتی می توانستند فضای مورد نیاز خود را برای بازی بیابند، اما نوع بازی و روش زندگی کودکان امروز کاملاً متفاوت با نسل قبل بوده و باید به دنبال راه حل های منطقی در دنیای مدرن امروز بود. با توجه به کارکردهای مختلفی که بازی در شکل گیری شخصیت کودکان، رشد خلاقیت، آموزش و آشنایی با مفاهیم مختلف دارد، لزوم توجه به فضاهای بازی و آموزش احساس می شود. یکی از موضوعات مهم مسئله پرورش کودکان است که به زعم عموم تنها به خانواده یا مدرسه مرتبط می شود اما صاحب نظران شهرسازی از جمله « مامفورد » « جیکوبز » و … بر وجود فضاهایی مختص کودکان در فضاهایی شهری تأکید داشته اند، به خصوص هنگامی که بزرگتر می شوند و دیگر محوطه داخلی ساختمان ها پاسخگوی نیاز بازی آنها نیست (شوای، 1375). اهمیت این محیط های کالبدی با مناسب سازی فضاهای موجود و یا ایجاد فضاهای جدید در شهر، می تواند سهم بزرگی را در رشد مطلوب کودکان فراهم آورد.
کودکان در هر جا و هر زمان بازی می کنند، اما فرصت های بازی کیفی تنها از طریق فرآیند آگاهانه به دست می آید. طراحان و برنامه ریزان شهری مسئول در نظرگیری فضاهای مختص بازی و آموزش کودکان در میان نقشه های توسعه شهری هستند. به نظر می رسد محله بعد از محیط خانه، اولین محیطی است که کودکان می شناسند. آنها معمولا بیشتر وقت خود را در خارج از خانه و در پارک ها و زمین های بازی رسمی یا در خیابان ها و پیاده راه های نزدیک خانه خود به عنوان مکان بازی غیر رسمی می گذرانند.
ویژگی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خانواده از قبیل سن، شغل، درآمد و میزان تحصیلات والدین و از طرفی میزان تعاملات اجتماعی و نوع روابط ساکنین محله با یکدیگر با میزان بازی کودکان در فضاهای بازی غیر رسمی بدون حضور والدین رابطه مستقیم دارد.
