بناهای تاریخیپروژه های درسیمعماری اسلامی
دانلود پاورپوینت معماری اب انبار
مقدمه
اوضاع اقلیمی خشک و نیمه خشک بخش عمده ایران تأثیری ژرف و بنیادی در خلق پدیده های گوناگون معمای این سرزمین گذارده است که بررسی آن از اهمیت فراوانی برخوردار است. ریزشهای آسمانی در ایران بجز ناحیه شمال و سواحل دریای مازندران که میزان آن در طول سال به حدود دوهزار میلیمتر می رسد، در بقیه ناحیه ها بسیار کم است، چنانکه بیشترین حد آن در غرب و شمال غرب کشور فقط به پانصد میلیمتر می رسد. نکته مهم دیگری که در باره ریزشهای آسمانی ایران باید مورد توجه قرار گیرد، دوران کوتاه بارندگی است که بجز ناحیه شمال در بقیه منطقه ها ریزشهای آسمانی به طور عمده فقط به فصل زمستان محدود می گردد و از ماه دوم بهار تا ماه دوم پاییز تقریباً اثری از ریزشهای آسمانی نیست. در بسیاری از ناحیه های این سرزمین نیز شاهد بارانهای سیل آسا، ولی کم زمان هستیم که موجب پدیدار شدن رودخانه های فصلی می گردد.
تاریخچه
عملکرد و ارکان آب انبارها
تعریف آب انبار
آب‌انبار یا امبار جزو سازه‌های آبی است و از جمله این بناهای آبی می‌توان به آسیای آبی، برکه، پل، حوضخانه، رختشویخانه، سد و بند، سقّاخانه، قنات، یخچال و یخدان نیز اشاره کرد که برای کاربردهای مختلف ساخته شده‌اند. آب‌انبار را به اسامی برکه، استخر، آبدان و حوض هم می‌شناسند.
محفظه‌ای است که در آن همواره آب خوش‌گوار ذخیره می‌کنند، و مکان سرپوشیده‌ای است در زیرزمین که در آن آب کنند.
حوض بزرگ روپوشیده در زیرزمین که سقف آن را با آجر می‌سازند، و جای ذخیره کردن آب است.
آب‌انبار، برکه، حوض، و نام‌های دیگر، مخازن آب زیرزمینی هستند که برای رفع نیاز مردم به آب شرب در بیشتر مناطق ایران و بعضی کشورهای دیگر ساخته می‌شده است.
طرحواره یک آب انبار (معمولا بین راهی)
1- نحوه ساخت:
(ویژگی‌های ساختمانی و اجرایی)پس از آن که محل و موقعیت مناسبی برای احداث آب‌انبار در نظر گرفته می‌شد، معماران با خط‌کشی محل محیط مخزن، کار را برای حفاری و خاک‌برداری مقنیان (چاه‌کن‌ها) آماده می‌کردند. کار گودبرداری با حضور ریش‌سفیدان و بزرگان محل و با قربانی کردن گوسفند در مکان احداث آب‌انبار شروع می‌شد و شاید ماه‌ها (نزدیک به یک سال) به درازا می‌کشید. پس از کندن خاک تا جایی که توان کارگران در پرتاب خاک به بیرون از گود اجازه می‌داد خاک گودال (مخزن) را به بیرون از آن پرتاب می‌کردند و پس از آن با احداث راه پله‌ای خاکی در کنار محیط مخزن دسترسی به بیرون از آن برا حمل خاک ادامه می‌یافت.
2- مخزن آب‌انبار
پس از شفته‌ریزی و افت کردن و سفت شدن کف مخزن، کار دیوارچینی بدنه آغاز می‌گشت. «آجر مورد استفاده برای آب‌انبار، آجر خاصی به رنگ لیمویی به نام آجر آب‌انباری بود که فقط برای آب‌انبار مورد استفاده قرار می‌گرفت. آجر را قبل از استفاده در آب فرو می‌برند تا به خوبی آب‌خور و زنجاب شود. برای دیوارچینی از ملات ماسه‌آهک، گل‌آهک و ساروج استفاده می‌کردند. بعد از ساخت بدنه که پشت دیوار آن نیز با گل و آهک پر می‌شد بنایی پوشش آغاز می‌گشت و سپس بدنه را با ساروج اندود می‌کردند.» (معماریان،حسین.،216:1367) اما وقتی مخزن ساخته می‌شد چند نکته باید مورد توجه قرار می‌گرفت و آن عبارت بود از موقع و نحوه آب‌گیری مخزن، تمیز کردن و همچنین گندزادیی مخزن.
3- راچینه (راه‌پله)
تعداد پله‌های یک آب‌انبار با عمق راچینه آن تغییر می‌کرده و عمق راچینه نیز با عمق مخزن داخل زمین ارتباط داشته است. عمق مخزن در آب‌انبارهای محلی کاشان بین 8 تا 15 متر متغیر بوده است. تقریباً پلکان تمام آب‌انبارهای کاشان از سنگ سیاه بنا شده‌اند (سنگ‌های سیاهی که پهنای آنها از 25 تا 30 سانتی‌متر و قطرشان از 5 تا 10 سانتی‌متر متغیر است). چون سنگ در مقابل فرسایش ناشی از رفت و آمد مراجعین مقاومت بیشتری نسبت به آجر از خود نشان می‌داده است.پلکان در آب‌انبارها یا با پاگرد و یا بدون پاگرد بنا شده است. در بسیاری از آب‌انبارهای کاشان پاگرد در محل سردر ورودی وجود دارد. در برخی از آب‌انبارها نیز دو پاگرد دیده می‌شود. در پاگرد اکثر آب‌انبارها محل‌هایی (تختگاه یا نشیمنگاه) برای استراحت موقت مراجعین بنا گردیده است.
4-پاشیر(محل شیرآب آب انبار)
شیر آب آب انبار را معمولاً یک متر بالاتر از کف مخزن قرار میدادند تا رسوبات و املاح ته نشین شده در مخزن از شیر آب خارج نشود.
5- سردر
سردر به عنوان چشم‌گیرترین قسمت آب‌انبار، صحنه هنرنمایی هنرمندان و معمارانی شده است که آن را با انواع تزیینات چون کاشی‌کاری، آجرکاری، مقرنس‌کاری و کتبیه در انواع ثلث و نستعلیق و بنایی آراسته‌اند. این کتیبه‌ها علاوه بر زیبایی، شناسنامه بنا نیز محسوب می‌شوند.اندازه سردر آب‌انبارها بسته به بزرگی منبع و چگونگی موقعیت آنها داشت. یعنی هر آب‌انباری که از لحاظ حجم آب‌گیری یا موقعیت محلی بزرگ‌تر بود سردری رفیع‌تر داشت و بالعکس هر آب‌انباری که حجم آب‌گیری کمی داشت و در یک موقعیت استراتژیک محلی و مهم بنا نشده بود از سردر کوچک‌تر و کم‌کارتر برخوردار بود.
6- تزیینات
سازندگان آب‌انبارها علاوه بر رعایت نکات عمده معماری در ساخت و ساز و دادن کاربری به این بناها، در برخی از آنها به خصوص سردر آب‌انبار و ورودی آن به هنرنمایی پرداخته‌اند. این تزیینات البته نمادی است از قدر و اهمیت عنصر آب در زندگی انسان به خصوص در ناحیه کویر که معمار و هنرمند این خطّه، آن را به خوبی نشان داده است.
7- بادگیر
برای خنک و سالم نگهداشتن آب مصرفی اهالی مناطق کویری و حاشیه کویر نیز تدابیر اندیشمندانه‌ای به کار رفته است و آن ساخت بادگیر (برای به گردش درآوردن هوا در داخل مخزن آب) است. همچنین در آب‌انبارهایی که فاقد بادگیر هستند بر روی سقف مخزن، هواکش‌هایی ایجاد می‌کردند تا جریان هوا را برقرار سازند. حتی در برخی از آب‌انبارهایی که بادگیر دارند نیز این تدابیر به کار رفته است.جهت قفسه در بادگیرها با توجه به جهت وزش باد مطبوع در نظر گرفته شده است. در این حالت بادگیرهای به طرف باد مطبوع، حالت مکنده دارد، هوای خنک را درون مخزن برده و بادگیر یا بادگیرهایی با جهت مخالف، هوای داخل مخزن را به بیرون هدایت می‌کنند و به این طریق باد جدا شده باعث خنکی هوا و آب داخل مخزن می‌شود.
8-هواکش
از دیگر مواردی که در تهویه آب‌انبارها مؤثرند هواکش‌ها هستند. از هواکش‌های مهم آب‌انبار، هواکش مستقر در سقف محوطه پاشیر آن است که به صورت روزنه‌ای دایره‌ای شکل است و به قطر پنجاه سانتی‌متر و به ارتفاع حدود بیست تا سی متر تا سطح پشت بام آب‌انبار و به صورت تنوره مانند ساخته شده است. کاربری آن تهویه هوای داخل آب‌انبار شامل محوطه‌های پاشیر و پلکان آب‌انبار و همچنین نوررسانی است. هوایی که از قسمت سردر ورودی، داخل می‌شود از هواکش مذکور خارج می‌گردد؛ بدین صورت که دم حاصل از ساختار آب‌انبار در عمق زمین از این طریق به خارج از بنا کشیده می‌شود و چنان‌چه تعریق انجام نپذیرد دم موجود در بدنه‌ها و سقف و به طور کلی در سازه بدنه نفوذ کرده و سبب فرسایش تدریجی و تخریب بنا می‌گردد. در واقع آب‌انبار به دو طریق: یکی ورودی و دیگری هواکش مستقر در سقف محوطه پاشیر با فضای خارج خود ارتباط پیدا می‌کند
مصالح
فن ساختمان و شیوه معماری در ساختمان آب‌انبارها
گندزدایی
بررسی چگونگی نگهداری و خنک سازی آب در آب انبارها
بررسی و مقایسه نتایج تجربی و تئوری
انواع آب‌انبارها از نظر نوع عملکرد و ارکان
1. آب‌انبارهای خصوصی:
2. آب‌انبارهای عمومی
2-الف) آب‌انبارهای شهری
2_ب) آب‌انبارهای روستایی
2-ج) آب‌انبارهای قلعه ای
2-د) آب‌انبارهای میان‌راهی
2-ه) آب‌انبارهای بیابانی
نمونه های از آب انبارها
این فایل دارای 64اسلایدبه صورت پاورپوینت میباشد
دانلود مستقیم از سایت معماری بنا:
