تاریخ بازار در ایران:

بازار ایران با ویژگی های خود همیشه زبان زد جهانیان بوده است وبه همه زبان های جهان در آمده و چنان مشهور شده است که صحنه های بزرگ وچشم گیر در افسانه ها و داستان ها را به خود اختصاص داده است. تا جایی که اگر مصنفی می خواسته است ایران و ایرانیان را در اثر خود توصیف کند نام بازار ایران را بر آن می نهاده است .پرهیز ایرانی از دروغ و ریا کاری و مردم فریبی و به ویژه رباخواری ،بازرگان و سوداگر ایرانی را از سودجویی و بهره برداری ستمکارانه از پیشه خود باز میداشته و شاید به همین دلیل ایرانیان چندان توجه ای به سوداگری نداشته اند و طبقه سوداگر و بازرگان در اجتماع ایران باستان فروتر از طبقات دیگر بوده است.

بازار ایران به این ترتیب و با این نظام پا گرفت و در کنار همه مجموعه ها و جاده های شهری و روستایی نزدیک میدان و بنگاهها با گرمابه و سرای خانه خدا و خانهای بندگان خدا رشته های گران بهای شهر را به هم بافت .
در روستا ها و گاه گاه در شهر های کوچک و بزرگ بازار در یک جا ثابت نمی ماند و محل های خاص و روز های خاص داشت و به همین جهت در کنار اغلب شهر ها جایی به نام بازار گاه هنوز بر جای است و کم و بیش روز های معین را به بازار اختصاص می دهند و مردم شهر و روستا ها کالای خود را در آنجا و در آ روز عرضه می کنند .
خرید و فروش در بازارهای روزگاهی هنوز هم به صورت پایا پای برگذار می شود و به ویژه بنکداران و پیله وران کالای را که روزانه بدان نیاز هست بر پشت خود یا ستور خود به در خانه ها می بردند و با میوه های خشک و گندم و جو مبادله می کردند در ایجا چون موضوع سخن بازار ها و تیم های مجلل و زیبای شهری است بیش از این در این باره سخنی نداریم.
اصل کلمه بازار خیلی قدیمی است بازار محل اجتماع، دادوستد ، کانون شورش ها و اعتصاب ها ، سیاست مداری ها ، محل پخش اطلاعات و مراوده ، آشنایی و گاهی اوقات نقش مکانی امنیتی را نیز ایفا می کرده است .

عناصر مختلف تشکیل دهنده ی بازارهای کهن ایرانی ها :

1- راسته (اصلی ترین عنصر بازار)
2-رسته
3-دالان
4- سرا یا خان
5- خانبار (محل انبار کالا)
6-تیم یا تیمچه
7- قیصریه
8- دکان
و عناصر دیگری که جزئه نیاز بازار بوده است . مثل : قهوه خانه و شربت خانه و چای خانه – که اغلب آنها از بین رفته اند .
خوراک پز خانه – محلی برای غذا –مساجد کوچک – حمام و غیره – چون کسبه بازار مومن و مسلمانترین مردم شهر بوده اند در تمام ارسن های بازار این عناصر قرار داشته است .

تاریکه بازار و سرای وکیل الدوله :

همانطور که گفته شد کرمانشاه از گذشته های بسیار دور و مقابل تاریخ سکونت گاه های بشر و اقوام متعدد بوده مانند کاسی لولویی ها و غیره . هر کدام از این اقوام به تبع زندگانی اشان دارای وضع معیشتی خاصی بوده بعد از ورود آریایی ها و سکونت ماد ها در این منطقه داریم- بعد دول هخامنشی و حکومت آنها در اینجا و سلوکیان و اشکانیان و ساسانیان در قبل از اسلام چون کرمانشاه پایتخت تابستانی شاهان ساسانی بوده پس زندگی به صورتی ددر اینجا در حال جریان بوده که باید در شهری که به عنوان پایتخت بوده کرمانشاه یا کاراماسیان آن زمان به دلیل قرار داشتن بر سر راه جاده ابریشم هم دارای بازار و هم حمام ، باغ و مدرسه و غیره بوده است.

سرای وکیل الدوله :

متعلق به حاجی حسن خان کرمانشاهی وکیل الدوله بوده است که اصالتا از اعراب مهاجر اطراف نجف بوده که بعد از ورود به دستگاه دولتی قاجار دارای منصب حکومتی می شود و لقب وکیل الدوله را به معنای قاضی بر عهده می گیرد. و دست به ساخت و اضافه کردن این سرا به تاریکه بازار میزند . هم اکنون نوه و بازماندگان ایشان در کرمانشاه سکونت دارند و عده ای از آنها هم در آمریکا ساکنند . ایشان هم مقداری از املاکشان در اطراف شهر نجف است البته سند نوشته از این سرا برای ایشان جز نامی باقی نمانده و همه مغازه ها و دکانهایی که اکنون در داخل سرا هستند دارای سند شخصی می باشند و هر کدام صاحب و مالک شخصی دارند و البته هر از چند گاهی از سوی نوه ها و بازماندگان حاجی حسن خان وکیل الدوله ادعای مالکیت بر روی سرا و املاک آن داده می شود.

دلایل بروز خسارت در سرا :

سرا قبلا دارای کف سازی با آجر ختایی بوده است که به مرور زمان از بین رفته است و وجود علف های هرز هم در این سرا مزید بر علت است البته بروز عوامل جوی و سرمای شدید در انبساط و انقباض بین مصالح و همچنین نزولات جوی چون برف و باران در تخریب نمای آن نقش به سزایی داشته چون نما دارای آجرکاری است و بند کشی ها قبلا به صورت خندان بوده و نفوذ رطوبت در داخل آن و همچنین یخ بستن در آن در فصول سرد باعث شده که قسمتی از نمای آن از بین برود نما دارای آجر بندی های خفته راست و سه خفته یک راست و حصیر بافت تک تخم دار است همچنین دارای قاب کشی های با آجر و کاشی های کوچک 2*2 فیروزه ای است که با انجام عملیات حفاظتی و مرمتی از جمله بند کشی ها و تعویض آجر ها می توان از تخریب آجر های نما جلوگیری به عمل آورد .

بازار سرپوشیده چه در شهر های همسایه کویر و چه در آبادی های نمناک و سرد شمال و باختر ایران هنوز هم مناسبترین محل برای پیشه ور و خریدار ایرانی است. و اگر چه احداس خیابان ها و بلوار های وسیع و نو تا اندازهای پیشه وران را از بازار به خیابان کشیده است باز هم با کمی ژرف نگری این واقعیت آشکار می شود که باار محل کسب ایرانی است و بس.

این فایل شامل ۳۱ اسلاید به صورت پاورپوینت میباشد.

دانلود مستقیم از سایت معماری بنا

مطالب مشابه:

دانلود پاورپوینت معرفی بازارهای ایرانی

دانلود مرمت سرای حاج محمد علی همدانی در کرمانشاه

دانلود پاورپوینت مرمت کاروانسرای حسین خانی همدان