بناهای تاریخیمطالعات اولیه پروژه
معرفی معماری چند نمونه حمام تاریخی معروف در ایران
معرفی معماری چند نمونه حمام تاریخی معروف در ایران
معرفی معماری چند نمونه حمام تاریخی معروف در ایران
هفت جوش :
در زمانهای قدیم اجناسی را که میخواستند محکم درست کنند که از بین نرود و عمری طولانی داشته باشد ، هفت آلیاژ را با هم ترکیب میکردند که درجه ذوب آن بسیار بالا بود که و از نظر سختی به تیتانیوم فعلی معروف میباشد و از فلزات طلا ، نقره ، مس ، روی ، سرب ، آهن ، مسوار تشکیل می شد که قلم زدن هفت جوش بسیار سخت و طاقت فرسا بود و هنر مندان بسیار ماهری میخواست تا بتوانند این آلیاژ را بسازند و قلم بزنند. در مورد هفت جوش باید بگویم که از تمام فلزات سنگین تر است و چون ساخت آن بسیار سخت بود آن را قالب هم می ریختند.
کلمبو نوعی طاق یا نوعی گنبد کوچک است که عمدتاً گوشه سازی ندارد و روی چهار دیوار یا ستون در زمینه مربع اجرا میشود. به نظر محمدکریم پیرنیا کلمبو به دلیل آنکه نقاط اتکا پوشش به دیوار زیاد است موجب میشود ضخامت دیوارهای مورد نظر کم شود.
حمّام خسروآقا:
این حمّام در شمال شرقی خیابان سپه فعلی و در شمال میدان چهار حوض قدیم اصفهان قرار داشت. این حمّام را یکی از خواجه‌سرایان سلاطین صفویه به نام خسروآقا با اسلوب و استحکام خاصی ساخته بود. حمّام خسروآقا از نظر معماری و مصالح ساختمانی و وسعت، جزء بناها و آثار تاریخی محسوب می‌شد. آب مصرفی آن از چاه تأمین می‌گردید و هم سطح زمین ساخته شده بود و از نظر اکسیژن و بهداشت کمبود نداشت.
از این حمّام بسیار زیبا داستانهای جالبی به یادگار مانده است. چند سال قبل افرادی ناشناس(!) این حمّام را شبانه با عنوان و بهانه تعریض خیابان خراب کردند، که هم از طرف مردم و هنرمندان و علاقمندان تاریخ و فرهنگ و آثار معماری ایران و هم از سوی سازمان یونسکو بسیار اعتراض و سر و صدا ایجاد کرد. حمّام شاه: این حمّام در بازار اصفهان قرار دارد. اگرچه بانی و سازنده آن معلوم نیست اما از مجلل‌ترین و زیباترین حمّامهای اصفهان بوده است. حمام شاه با سنگهای مرمر و کاشیکاریهای زیبا و نقاشیهای ارزشمند تزئین یافته است. در این حمّام چاله حوضهایی جهت آب‌بازی و شنا وجود داشته که در حال حاضر هم وجود دارد، ولی چند سالی است که از آن استفاده نمی‌شود.
حمّام علی قلی آقا:
مجموعه تاریخی علی قلی آقا از اثرات هنری معماری و شهر سازی دوران پر عظمت صفویه است که درمحله بید آباد واقع گردیده و شامل بازار و چهار سوق -مسجد- مکتب خانه -حمام- زور خانه و کاروانسراو دکاکین کسبه مختلف بوده و متآسفانه به مرور زمان قسمتهایی از این مجموعه تخریب و بجای آن بناهای جدید احداث گردیده است و سایر قسمت های باقی مانده نیز احتیاج مبرم به مرمت و احیاءداشته که خوشبختانه با توجه به ارزشهای خاص تاریخی هنری این مجموعه مرمت آن با اعتبارات مالی شهرداری منطقه یک و توسط سازمان نو سازی و بهسازی شهر اصفهان در سال ۸۲ شروع و در سال ۸۳ باتمام رسیده است .
ویژگیهای این حمام چیست ؟
این حمام مانند دیگر بناهای تاریخی ایران دارای معماری با ارزش و در نوع خود قابل توجه است.
از نکات بسیار با اهمیت آن قرار گیری این حمام در دل یک بافت محله با عناصر متفاوت است .فضاهای این حمام عبارتند از فضاهای اصلی شامل : بینه – میاندر – گرمخانه و چال حوض و فضاهای خدماتی شامل :ورودی هشتی – نوره کش خانه – خزینه و … فضاهای تاسیساتی مانند انبار سوخت – گاو رو (محل کشیدن آب از چاه )و کانالهای گربه رو (محلهایی به صورت کانال در زیرفضاهای حمام قرار گرفته که ضمن رد شدن تنبوشه ها (لوله های سفالی انتقال آب) حرارن را نیزبه کف حمام منتقل می کردند ) میشود.
آب این حمام از جایی تآمین می شده که از نهر مادی منشعب از آب زاینده رود بوده است .
حمام علی قلی آقا دارای تزئینات و نقاشی های از سه دوره تاریخی صفوی با تلفیقی از کاشیکاری و آهکبری – نقاشی و کاشیکاری قاجار – و نقاشی کوچه بازاری دوره پهلوی است . که این مجموعه تزئینات از جاذبه های بسیار در خور توجه این حمام تاریخی است .
از آنجا که این بنا پس از احداث در دوره های بعدی نیز مورد استفاده قرار میگرفته تعمیرات ویا الحاقاتی به صورت نا درست در بنا صورت پذیرفته است که در هنگام مرمت تمامی آنها اصلاح شده و با لایه برداری بین سه تا پنج لایه پس از رسیدن به اولین لایه تزئینات دوره های مختلف حمام قابل دسترسی باشد .
حمّام خواجه‌ها:
این حمّام در پشت مطبخ و جنب عمارت دولتی ساخته شده که یادگاری از دوران صفویه است. گویند زمانی که سیف‌الدوله، سلطان محمدمیرزا، شالوده بنای عمارتی را در این محل می‌ریخته، در حین کند و کاوی که به عمل آمده، این حمّام از زیر خاک بیرون آمده و عجب اینکه سالم و بدون عیب باقی مانده بود. این حمّام که یکی از بهترین و زیباترین حمّامهای زمان خود بود، از سنگهای مرمر عالی و کاشیهای مرغوب و دیگر مصالح خوب ساخته شده بود. چند سال قبل آزمندان، به طمع مصالح گرانبهای آن، حمّام را خراب کرده و مصالح آن را تاراج کرده و به فروش رسانیدند.
از جمله حمّامهای معروف دیگر اصفهان حمّامهای زیر را می‌توان نام برد:
– حمّام شاهزاده ها، در بازار صباغان اصفهان
– حمّام بیگدلی، در شمال شرقی میدان نقش جهان
– حمّام خواجو در مغرب چهارباغ صدر اصفهان
– حمّام شیخ بهایی در حوالی مسجد جمعه، از این حمّام داستانهای شگفت‌انگیزی نقل میشود، از جمله اینکه با یک شمع آب آن گرم می‌شده است.
– حمّام سنگ حمّام چیت‌سازها، در محلّه نو
– حمّام ذوالفقار، در بازار بزرگ نزدیک مسجد و مدرسه‌ای به همین نام
– حمّام رستم‌خان و حمّام سیف‌الدین و حمّام میرزا روح الله در قلعه بزرگ
– حمّام لله بیک، در بازار بزرگ
– حمّام ساروتقی، دربازار ساروتقی
– حمّام شیخ لطف الله، در ظلع شرقی میدان نقش جهان
– حمّام تراشها، در نزدیکی مسجد جامع عتیق
– حمّام مشیرالملک و حمّام شیرعلی که از شهرت خاصی برخوردار بوده است.
– حمّام کربلایی – از دلقکهای معروف شاه عباس – که شهرت خاصی داشته و در دردشت واقع بوده است.
از حمّامهای دیگر دردشت حمّام ملاشمس، حمّام جوجی، حمّام وزیر، حمّام شورا، حمّام شیخ و حمّام آقاشیر را می‌توان نام برد.
در محلّه خواجو حدود بیست حمّام وجود داشته است. از جمله حمّام تیموربیک و حمّام میر قاسم بیک. حمّام عباسی نیز از حمّامهای مشهوری بوده که در دروازه عباسی قرار داشت.
به طور کلی در زمان صفویه 273 باب حمّام در اصفهان دایر بوده، بعضی از این حمّامها هنوز دایر است و بسیاری از آن خراب و متروک گردیده است. در قرن اخیر بسیاری از حمّامهای اصفهان بهداشتی گردید و خزینه که عامل انتقال میکرب بود به دوش تبدیل شده است. داستان مکرم و امام جمعه اصفهان در حمّام عمومی که باعث بستن خزینه‌ها شد، بسیار آموزنده و از ابتکارات مکرم اصفهانی بوده است. حمّامهای عمومی به نمره اختصاصی و عمومی تقسیم گردیده و همه آنها دارای دوش آب سرد و گرم میباشد.
گرمابه:
از دو کلمه گرم+آبه که به معنی فضای گرم است که از آن برای شستشو استفاده می‌شده.
بخش‌های حمام یا گرمابه :
1-بینه یا رختکن که فضای سرپوشیده با حوض در میان سکوهایی در اطراف آن که از حوض برای شستشو و آب کشیدن پا استفاده می‌شده.
بینه یا رختکن :
فضای نیمه گرمی است نسبتاً خشک که گاهی سلمانی در آن واقع می‌شده برای خشک کردن لونگ ها راه پله‌ای به بام بوده،بینه معمولاً چهار پهلو،شش پهلو و کشکولی ساخته می‌شده است و در گوشه‌های آن رختکن قرار داشته است.
2-میان درب:
که دو بخش گرم خانه و بینه را به هم متصل یا در میان بینه یا گرم خانه جا می‌داشته است میان در راهرو یا دالانی است که به چند جا راه داشته :
آبریزگاه،جایی برای سپردن موی بدن گونه میان در یک فضای میان جی است که هوای بینه و گرم خانه را از هم جدا نگه می‌داشته.
3-گرم خانه یا صحن اصلی حمام(گرمابه):
این بخش یک خزانه آب بزرگ داشته و دو خزانه کوچک یکی آب گرم و دیگری سرد که در دو سوی خزانه بزرگ قرار داشتند و آب آنها همیشه تمیز است.مردم یک‌بار زمان خیس خوردن و یک‌بار زمان آبکشی از خزانه استفاده میکردند .توانگران هم گرم خانه از قسمتی به نام دستک و جود داشته که در اطراف خزینه بوده که مردم آب را از درون ان برداشته و بر روی خود می‌ریختند.
در کنار این‌ها فضایی برای شنا کردن بوده ،فضایی برای حجامت،آبریزگاه،تون در زیر یا کنار گرم خانه کوره آبی برای گرم کردن آب است که با سوخت بوته کار می‌کرده است،تیان دیگ‌های بزرگ برای گرم کردن آب که کف خزانه آب گرم کارگذارشته می‌شده و از آلیاژ هفت جوش بوده و در مقابل حرارت مقاوم بود ،از ترکیبی که شمال پی،ساروج+چوب تراشه بید
تون——->گلخن
تیان——> برای جلوگیری از ورود آب از خزانه به دیگ استفاده می‌شد.
گربه رو:
برای گرم نگه داشتن هوای آن فضا،جوی‌های پیچ در پیچ ایجاد میکردند و دود تون را به درون آن می راندن .گربه رو اتاق بندی کرده که این صورت که روی آن را با یک طاق آجری پوشانده و کف سازی میکردند.هر گرمابه دو دودکش داشته ابتدا دهانه گربه رو را بسته تا دود اولیه تون از طریق دودکش خارج شده بعد از گرم شدن آن دو گربه رو را باز میکردند و دود را از داخل آن عبور می‌دادند هر چند وقت یک‌بار باید گربه رو را تمیز کرد و دوده‌ها را به بیرون راند،معمولاً حمام در گودی زمین ساخته می‌شده تا از هدر رفتن گرما صرفه جویی شود.
نکاتی در طراحی حمام:
1-آب آن غصبی نباشد.
2-پساب به یک چاه انتقال پیدا کرده
3-در بینه آب تمیز برای وضو بوده
4-پوشش‌ها به صورت کلمبو معمولاً در سقف سوراخی به نام هور نو بوده.
مطالب مشابه:
http://memaribana.com/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%D9%BE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%BE%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D9%87%D8%A7/
http://memaribana.com/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%D9%BE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%BE%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%AA-%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84/
http://memaribana.com/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%D9%BE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%BE%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D9%85%D8%B5/
http://memaribana.com/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%D9%81%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%87%D8%A7/
http://memaribana.com/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%D9%BE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%BE%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%87%D8%A7/
معرفی معماری چند نمونه حمام تاریخی معروف در ایران
معرفی معماری چند نمونه حمام تاریخی معروف در ایران
معرفی معماری چند نمونه حمام تاریخی معروف در ایران
معرفی معماری چند نمونه حمام تاریخی معروف در ایران
معرفی معماری چند نمونه حمام تاریخی معروف در ایران
معرفی معماری چند نمونه حمام تاریخی معروف در ایران
معرفی معماری چند نمونه حمام تاریخی معروف در ایران
معرفی معماری چند نمونه حمام تاریخی معروف در ایران
