• الازهر قدیمی ترین دانشگاه اسلامی در جهان در قاهره پایتخت مصر قرار دارد . • آثار معماری حکومت فاطمیون در مصر : مجموعه سلطان قلاوون – مجموعه سلطان حسن- آرامگاه قایتا با • مسجد الازهر در سال 359 هجری قمری ساخته شد . • در مصر از مسجد الازهر به عنوان موزه تمام سبک های مصر یاد می کنند . • مسجد ظهیر با یبارس مربوط به دوره مملوک از روش کلی مسجدالحکیم که 200 سال قبل از آن ساخته شده پیروی کرده است . • مساجد ، از تحول و تغییر شکل ظاهری مکانهایی چون معابد ، آتشکده ها ، پرستشگاه ها و کلیسا ها به وجود آمدند . • بزرگترین مسجد جهان ، مسجد جامع دهلی در هندوستان است . بنای آن از سال 1644تا 1658 به طول انجامید و مساحت آن 8400 متر مربع است • اولین مسجد ساخته شده به دست مسلمانان هند ، قوت الاسلام است . • نمونه عالی تلاقی معماری اسلامی با هندی یا اساسا با معماری هندو مسجدقوت الاسلام در دهلی است . • گنبد عقاب در مسجد دمشق قرار دارد . • مسجد قرطبه در اسپانیا است . • نخستین منار هند به نام مناره سبز در شهر آگرا بنا گردید . • مساجد اولین پدیده های معماری اسلامی بودند که با ظهور دین اسلام به وجود آمدند • معروفیت و شهرت مسجد سامرا در منار و حصار آن است . • مسجد قیروان در تونس قرار دارد . • معماری در مصر بیشتر تحت تاثیر مذهب بوده است . • الگوی نخستین مقبره توسط حکمرانان اسلامی در هند متداول گشت . هندوها و بوداییان اجساد مردگان شان را می سوزاندند و مقبره عملا بی سابقه بود . • مقبره التتمیش نخستین بنای یادبود برجای مانده است که این مقبره پشت به دیوار قبله مسجد قوت الاسلام ساخته شده است . • مسجد قوت الاسلام در اواخر قرن دوازدهم و اوائل قرن سیزدهم در محل یک معبد هندوی تخریب شده به وسیله قیاس الدین محمد غور بنا گردید . • در معماری اسلامی هند ، مینیاتور در تمامی نقش برجسته های سنگی یا خاتم کاری به کار گرفته شده و سپس در دوران مغول ها عمدتا در خاتم کاری و گاه در معرق کاری کاشی ها رواج یافته است . • در معماری اسلامی منبر هیچگاه شهرت جهانی محراب را به دست نیاورد .نقش آن بیش تر در برگزاری نماز جمعه است . • مناره مسجد « ییولی » آناتولی ، در ترکیه متعلق به قرن چهاردهم میلادی می باشد و دارای شیارهای طولی بوده و نمونه بارزی از مناره های ترکی است که شبیه مداد و بسیار مجلل ساخته شده است . • مسجد سلیمانیه ، در استانبول ترکیه از شاهکارهای معمار نابغه و معروف سینان ( 1587 – 1489 ) و مشحصه معماری عثمانی که در میانه قرن شانزدهم میلادی ساخته شده است . • ساخت معماری مساجد ترکیه کمی دیرتر از ایران و کشور های عربی شروع شد و دلیل آن این بود که اسلامی شدن این کشوردر قرن یازدهم آغاز گردید و چهارصد سال طول کشید تا همه کشور اسلامی شود . • مسجد سلیمیه در ادرنه قرار دارد . • یکی از مساجد با شکوه دوران نخستین تاریخ صدر اسلام مسجد الاقصی با گنبد طلایی در بیت المقدس ( در فلسطین اشغالی ) قرار دارد . • هر ضلع مسجد هشت گوش بیت المقدس دارای 4/20 متر می باشد که با آیات کریمه قرآن با رنگی سفید بدان جاودانگی خاصی بخشیده است . • مسجد اموی یا مسجد ولید با آن که سه بار طعمه آتش شد ( در سال های 461 و 802 و 1310هجری قمری ) ولی هنوز به عنوان یکی از نخستین مساجد اسلامی با استقامت بر جا مانده است . • قدیمی ترین مسجد به جای مانده در مالزی ، در کامپانگ لااوت در قرن هفدهم ساخته شد . • قدیمی ترین مسجد ها در آسیای جنوب شرقی ، یا بناهای استفاده شده درون دربارهای سلطنتی بوده اند یا سالن های کوچک نماز که در جوامع روستایی که به تازگی به دین می گرویدند . • مساجد به سوی کعبه مقدس در مکه مکرمه بنا می شدند و برای مشخص شدن جهت قبله ، نقشه ای مستطیل شکل برای محوطه عبادت ، یا محرابی در محور مرکزی آن طراحی می شد . • مناره های مساجد عثمانی هم چون مناره مسجد سلیمانیه در استانبول به 85 متر می رسد . • بیش تر مساجد و مساجد جامع را می توان در یکی از چهارگونه شناخته شده قرار داد : 1- پر ستونی عربی 2 – چلبپایی ایرانی 3 – با ستون و گنبد سلجوقی 4 – شیوه عثمانی . • در معماری امروز ، نقش مناره رفته رفته کم رنگ می شود زیرا در چهل سال اخیر ، بلندگوها برای اذان در شهر ها مورد استفاده قرار گرفته اند . • مناره یک نماد بصری مذهبی ، فرهنگی است که در راستای قائم به سوی آسمان کشیده شده است . • برخلاف کلیسای گوتیک که در آن ارتفاع اهمیت زیادی دارد ، در مساجد پرستونی گسترش در سطح افقی مهم است . • مساجد مهم کشور عثمانی ، بون رجوع به کلیساهای قرن ششم روم شرقی به ویژه ایاصوفیه قابل بررسی نیستند . • از خانه پیامبر اکرم (ص) بود که مساجد به شکل قطعی خود رسیده اند . این خانه پس از یک قرن از ساخت آن توسط خلیفه « ولید اول » خراب گشت تا محوطه ای به مسجد پیامبر اضافه شود . • در معماری اسلامی ، منبر ، هیچ گاه شهرت جهانی محراب را به دست نیاورد . نقش آن بیش تر در برگزاری نماز جمعه است . • از آثار معماری دوره عباسی : مسجد سامرا ( با مناره حلزونی ) – مسجد ابو دلف – بنای قصر منصور در بغداد که برای اولین بار ایوان به کار می رفت . • از معماری امویان اسپانیا ، قصر مدینه الزهرا در نزدیکی قرطبه است . • آثار معماری حکومت فاطمیون در مصر : مسجد الازهر ، مسجد الحکیم ، مسجد الاقمار . • آثار معماری حکومت مملوک در مصر : مجموعه سلطان قلاوون – مجموعه سلطان حسن – آرامگاه قایتابا . • مساجدی که از سبک مسجد دمشق تاثیر پذیرفته اند : مسجد هماه در سوریه – مسجد زیتون تونس – مسجد قرطبه اسپانیا . • از قصرهای دوران امویان عبارتند از : قصر مشاطه ، قصر الحیر ، قصر عمری و قصر طوبی . • منبر در زمان بنی امیه متداول شد . • قدیمی ترین منبر در مسجد عقبه قیروان در تونس است و متعلق به قرن سوم هجری قمری .