معماری یونان

وضعیت طبیعی و جغرافیایی یونان: سرزمینی که تمدّن و فرهنگی یونان باستان در آن شکل گرفت، از یونان و جزایر یونانی تشکیل شده بود،که عبارت بودند از:یونان شمالی،مرکزی و جنوبی(پلوپونز) و همچنین جزایری که در سواحل شمالی(تراس) و شرقی(آسیای صغیر) دریای اژه قرار دارند.

پیشینه تاریخی یونان:

سرزمین اصلی یونان پیش از حمله ی اقوام شمالی(دورین) دارای تمدّن پیشرفته بودند،در بخش شمالی شبه جزیره ی یونان اقوامی از شاخه های آریا – اروپایی زندگی می کردند که طی سده های از استیپ های جنوب روسیه به این قسمت ها مهاجرت کرده بودند.این قبایل که «دورین»نامیده می شدند،از نظر فرهنگی در سطح پایین تر از میسنی ها یا ساکنان اصلی یونان بودند.در اواخر هزاره ی دوم پیش از میلاد این قبیله ها از شمال به سوی جنوب سرازیر شدند و سرانجام «پلوپونزه»، دژهای مستحکم «میسن» را ویران نمودند و بدین ترتیب تمدن میسن پایان یافت. (زارعی، ۱۳۹۱ :۲۶۵- ۲۶۴- ۲۶۳)

شیوه های معماری یونان:

به طور کلی آثار معماری یونانی براساس شیوه های خاص ساختمانی بنیاد شده اند. کهن ترین شیوه های تقسیم بندی در معماری یونانی عبارتند از : شیوه ی دوریک، ایونیک (ایونیایی) و شیوه ی کرنتی، شیوه هایی(سبک هایی) که معماران یونانی پدید آورند، تا حدودی بر حسب جزییات، ولی عمدتاً براساس تناسب های اجزاء از یکدیگر متمایز می شوند. هر سبکی برای هدف خاصی به کار گرفته می شد و هر یک مفاهیم متفاوتی را مجسم می کرد. لذا بر همین اساس هر یک از شیوه های معماری یونان دارای ویژگی های خاصی هستند. سبک معماری یونانی را بر حسب نوع ستونها و سر ستونهای آن طبقه بندی می کنند. (زارعی، ۱۳۹۱ :۲۶۵- ۲۶۴- ۲۶۳)
۱. ستونهای ایولیک (ظرافت زنانه) که شامل یک سر ستون متشکل از دو طوماری رو در رو است و میله ی ستون نسبتاً باریک و بلند است. گاه این سر ستونه با شکل برگهای نوک تیز تزین می شد.
۲. ستونهای دوریک (دوریی: تناسب بدن آدمی و قدرت و جمال آن را فراهم می آورد) که در مرکز یونان رواج زیاد داشت. خصوصاً برای تعیین بخشیدن به حالت مجسمه وار مناسب است که اساس معبد یونانی است. این ستونها در پایین قطور بود و به یک ربع از وسط ستون به بالا از ضخامت آن کاسته می شد و با شیب نرمی به زیر سر ستون می رسد. خیاره ها (یا برشهای عمودی روی ستون) دوریک با لبه های تیز هستند. و سر ستونهای آن بسیار ساده و بی تزئین است.
۳. ستونهای یونیک ظریف تر از ستونهای دوریک هستند و تزیینات بیشتری دارند. خیاره های این ستونها به صوات تخت و صاف هستند و سر ستون آنها شامل دو طوماری جانبی است.
۴. ستونهای کورنتی(به اندام باریک دوشیزه ای می ماند و در تزیین، پذیرای حالات ظریف تری است) که بیشتر در جنوب شرقی یونان رواج داشت و ویژگی آن سر ستونهای لاله ای شکل بود که شدیداً با تزیینات برگی و گیاهی شکل می گرفت.(گشایش، ۱۳۸۶ :۴۲-۴۳) صفت «دوریسی»، «ایونیایی» و «کُرنتی»، به گنجینه ای از فرمهای کهن متعلق به برخی از اقوام یونانی اطلاق می شود، منتها برای تعمیم کاربرد فرمها، حتی بیرون از خاستگاه پیدایش و گروههای قومی پدید آورده نشان، این گنجینه ها را به صورت آرمانی تثبیت کردند. از این رهگذر بستر مشترکی پدید آمد که بر مبنای آن توانستند نیروهای موجود را ارزیابی کرده و با بهگزینیِ تدریجیِ دستاوردهای اکتسابی، بهترین راه حل ها را در بناهای عمومی به کار گیرند؛ اما هیچ راه حلی به صورت قاطع صورت بندی نشد – یعنی هیچ گاه فرمها و تناسبات نظام را به هیأت قواعد هندسی و یا اعداد ثابت در نیاورند – تا آزادیِ انطباق با موارد خاص را داشته باشند.

از بناهای یونیک (دوره ی کهن) در یونان، گنج خانه ی سینوسی ها در دلفی است که سقف آن بر روی “ستون – پیکره” (کاریاتید) قرار دارد. این “ستون – پیکره”ها تنها استثناء از به کار گیری پیکره تراشی به صورت عملکردی در معماری است. زیرا معمولاً نقش پیکره تراشی و نقش بر جسته در معماری این دوران به کتیبه ها و سنتوری ها خلاصه می شد. نقوش حجاری شده ی روی سنتوری ها و کتیبه ها گویای یک روایت تصویری است که به دلیل محدودیتهای خاصی که این سطوح دارند، هنرمند را وا می دارد تا ترکیب بندی عناصر تصویری را به شکلی متناسب با سطح کار انتظام دهد. و بدین ترتیب پیکره ها را حول یک پیکره ی مرکزی توزیع کند. در نمونه های اولیه گاه اندازه و تناسب پیکره ها زیاد رعایت نشده و متناسب با سطح کار کوچکتر و بزرگتر شده اند. و اما به تدریج در اواخر دوره ی کهن هنرمندان بدون آن که تغییری در اندازه ی پیکره ها بدهند، با تغییر حالت آنها، به ترکیب بندی های مناسب و یکدستی رسیده اند که نمونه ی آن را می توان در سنتوری معبد آفایا در ایگینا مشاهده کرد.

دوره های بررسی معماری یونان:

هنر و معماری یونان دارای فراز و نشیب های فراوانی در طول تاریخ بوده است. بر همین اساس می توان هنر یونان را در چهار دوره و معماری را در سه دوره از آن مورد بررسی قرار داد.

 هنر دوره ی هندسی: به آثارهنری پیش از آرکائیک اطلاق می گردد. که در آن بر روی سطوح ظروف سفالی از طرح های منظم هندسی استفاده شده است.
 معماری دوره ی کهن 630 تا 480 ق . م
 معماری دوره ی کلاسیک480 تا 330 ق . م
 معماری دوره ی هلنی 330 تا 27 ق . م
دوره ی کهن: در این زمان، دوره ی هندسی جای خود را به مرحله یا «شیوه ی خاورماَبی» دوره ی کهن داد. این مرحله، مرحله ی گذرایی بود و پس از آن عناصر تازه ای از هنر، با هنر اصیل یونان پیوند خورد و شیوه ای جدید پدید آورد که سبب بنیان و پیشرفت هنر یونان گردید.(زارعی، 1391: 278)
دوره ی کلاسیک: سده ی پنجم: دوران انتقالی. بعد از اتحاد آتنی ها و هلنی ها علیه حملات ایرانیان، و پیروزی بر آنها (در سال 480ق . م) تمدن یونانی وارد مرحله ی تازه ای شد و هویت هلنی نیرومندی کسب کرد که تمدن غرب را به شدت متأثر از خودش ساخت.
دوره ی هلنی: در نیمه ی سده ی چهارم پیش از میلاد، دولت شهرهای یونان استقلال خود را از دست دادند و جزء قلمرو فلیپ مقدونی شد، اسکندر کبیر، پسر فلیپ مقدونی با فتوحات عظیم خود، منطقه ی پهناوری را به انقیاد یونان در آورد و موجب پیدایش فرهنگ و دوره ی هلنی شد.

منابع و مآخذ:

1. بنه وُلو، لئوناردو. 1384 . “آشنایی با تاریخ معماری”. مرکز نشر دانشگاهی. تهران. چاپ دوم.
2. زارعی، محمّدابراهیم. 1391. “آشنایی با معماری جهان”. انتشارات فن آوران. تهران. چاپ یازدهم.
3. عامری سیاهونی، حمیدرضا. 1387 . “سبک ها ی معماری”. انتشارات کاوش پرداز. تهران. چاپ اول.
4. شولتس، کریستیان نوربرگ. 1387 . “معنا در معماری غرب”. انتشارات فرهنگستان هنر. تهران. چاپ دوم.
5. گشایش، فرهاد. 1386 . “تاریخ هنر”. انتشارات مارلیک. تهران. چاپ هشتم.
6. ملوین، جرمی. 1389 . “گرایش های معماری”. انتشارات کتاب آبان. تهران. چاپ دوم.
7. هوکو، کریستف. 1380 . “تاریخ مختصر معماری”. انتشارات لوتس. تهران. چاپ اول.

این مقاله دارای ۲۴ صفحه در قالب word میباشد.

دانلود مستقیم از سایت معماری بنا: