دانلود پاورپوینت کامل تاریخچه معماری ایران
مقدمه:
موقعیت خاص جغرافیایی فلات ایران، تأثیر شگرفی در پیشرفت های تاریخی و هنری ایران باستان گذاشته است. در واقع مجاورت این سرزمین با بین النهرین در غرب، دسترسی آن به آب های آزاد در جنوب، دریای خزر در شمال و قرار گرفتن آن در میان پُل شرق و غرب، باعث گردیده دارای موقعیت ویژه ای باشد و به نوعی گذرگاه اقوام مختلف، در طول تاریخ گردد
آثار بدست آمده در می یابیم که ساکنان سرزمین ایران، پیش از آمدن مادها، کشت و زرع و پخت و پز می دانستند، از اهلی کردن دام ها اطلاع داشته، شهر و دهات ساخته و خانواده را هسته ی مرکزی اجتماع قرار داده بودند. نقش حیوان نیز در هنر دوران مختلف در کنار نقوش هندسی، به شیوه های تجریدی و رمزی ترسیم می شده است.
در تقسیم بندی هنر ایران باستان، دو دوره ی متوالی مدنظر قرار دارد:
1- هنر و معماری پیش از تاریخ ایران
2- هنر و معماری دوران تاریخی تا عصر اسلامی (قرن هفتم میلادی)
به دو دلیل، محققان به هنر ایران باستان اهمیت می دهند:
1- پیدایش یکی از تمدن های عمده ی جهان در هم جواری ایران به نام بین النهرین، تا جایی که جدا کردن مباحث مربوط به هنر بین النهرین از ایران دشوار و گاهی اوقات، ناصحیح است. پیدا شدن بسیاری از آثار تمدن بین النهرین در ایران و مشابهت بسیاری از آثار پیش از تاریخ و دوران تاریخی ایران با تمدن بین النهرین، این جداسازی را مشکل تر نموده است.
2- خصلت عمده ی ایرانیان در به خدمت گرفتن هنرمندان سایر کشورها، هنر ایران را دارای سبک هایی نموده است که به عنوان گنجینه ای از تجربیات در خصوص هنر سایر ملل می تواند مورد استفاده مورخین و باستان شناسان قرار گیرد.
- هُنر و معماری پیش از تاریخ ایران
از دوره ی پارینه سنگی نجد ایران، در کاوش غاری در تنگ پبده کوه های بختیاری، شمال شرقی شوشتر، ابزار و سلاح هایی از سنگ های ناصاف به اشکال: چکشی، پیکان، تیغه و تبرسنگی و در نواحی همیان، میرملاس دوشه از توابع لرستان، تصاویر جانوران و آدمیانِ منقوش بر صخره های قائم به رنگ سیاه، زرد و سرخ یافت شده که قدمتشان حدوداً به پانزده هزار سال قبل از میلاد می رسد. صاحبان این آثار از راه شکار دسته جمعی، صید ماهی و یا گردآوری ریشه و برگ گیاهان، غذای خود را به دست می آوردند.
جدای از اعصای پارینه سنگی که انسان ها در غار زندگی می کردند و به دنبال آن عصر نوسنگی که انسان وارد دشت و جلگه های پست می شود و بعد از آن اکتشاف فلزات که تحولی شگرفت در تمدن به وجود می آورد، در حدود پنج هزار سال قبل اقوامی کوه نشین در دو منطقه ی ایران سکنی گزیدند که عموماً دامدار بوده و هم زمان اقوامی نیز در فلات مرکزی ایران زندگی می کردند.
اقوام ساکن در کوه های غرب و شمال زاگرس مانند «لولوبی» ها- «گوتی» ها- «کاسی» ها – «سیمری» ها و… اقوام ساکن در شمال ایران که در دامنه ی خزر می زیسته اند مانند:
«کادوسیان» ها- «تیپور» ها- «کاسپین» ها و دسته ای دیگر از ساکنان ایران در فلات مرکزی ایران سکونت داشتند مانند نواحی «سیلک» در کاشان یا «شهر سوخته» در زابل و… .
دوره نو سنگی ایران، از میانه هزارۀ هفتم قبل از میلاد آغاز شده که آثار به جا مانده از آن، عمدتاً با ابزارهای سنگی صیقل خورده اند. جامعه آن روز، متشکل از مردم یا طایفه هایی بودند که در دشتی حاصل خیز اقامت گزیده و از راه کشاورزی و دامداری معیشت خود را تأمین می کردند. هزاره پنجم تا سوم قبل از میلاد در سرزمین ایران، معروف به دوران مس و سنگ مورد مطالعه و کاوش قرار گرفته است.
در آن دوران با این که ابزارهای سنگی نیز هنوز کاربرد داشت، مس نیز در ساختن پاره ای از ابزار و اشیا به کار می رفت. در این دوره نیز، سفالگری منقوش، مهرهای کنده کاری شده با علامات، اشکال هندسی و تصاویر، رواج یافت.
در اواخر هزاره چهارم قبل از میلاد قومی شناخته شده که صاحب تمدنی تکامل یافته به نام عیلامیان (کشور عیلام را جنوب غربی خاک ایران که شامل :خوزستان، قسمتی از ایالات فارس کنونی( ناحیه انشان یا انران باستانی) و نیز بخش جنوبی زمین های پست دو رود دجله و فرات است.) تأسیس کردند و پایتختش را شهر شوش قرار دادند. سفالینه های نخودی رنگ مکشوف در کاوشگاه شوش، که به لحاظ زیبایی ظرافت در جهان مشهور شده اند نمایانگر صنعت پیشرفته سفالگری آن زمان هستند.
خصوصیات مناطق و تپه های باستانی ایران
1 – غارهای دوران پاریته سنگی ایران
2- غار شنیدار
3- تپۀ گنج دره هرسین
4- تپۀ زاغه قزوین
5- تپۀ شهدا ء کرمان (خبیص)
6- تپۀ سیلک
7- تمدن شهر سوخته
8- تپۀ شوش
9- محوطه باستانی چغازنبیل (تمدن ایلامی)
10- مناطق باستانی مادها
11- هنر و تمدن لرستان
12- هنر و تمدن مارلیک و املش
13- تپه حسنلو
14- تپه قلایچی
15- چشمه علی ری
16- قره تپه شهریار
17- تپه سنگ چخماق
18- تپه گیان نهاوند
19- تپه حصار دامغان
20- تپه گودین
21- تپه سه گابی
22- زیویه کردستان
23- تورنگ تپه گرگان
اصول معماری ایران
5 اصل برای هنر و به خصوص معماری ایران متصور گردیده است که عبارتند از :
مردم وارگی – پرهیز از بیهودگی – نیارش – خودبسندگی – درون گرایی ( 1- بنای درون گرا 2- بنای برون گرا )
1- خصوصیات شیوه پارسی
- استفاده از سنگ بریده و منظم و بهترین مصالح از هر کجا که ممکن بوده است .
- پی بنا با سنگریزه و سنگ لاشه و بنای ساختمان بر روی سکو و تحت گاه .
- نهادن ستون ها در حداکثر فاصله با یکدیگر و بلندی و آرایش سر ستون ها .
- پوشش سقف با شاه تیر و تیرچه .
- آرایش دیوارهای اطراف پلکان با نقوش برجسته و کنگره های زیبا .
- ساختن دیوارهای جدا کننده با خشت خام و آرایش داخلی و خارجی با کاشی های لعاب دار .
- پرداختن فرش کف با بهترین مصالح .
- تعبیه سایبان و آفتاب گیر
بناهای شیوه پارسی
ابنیه پاسارگاد ( شهری در سلیمان ) – مقبره کوروش – کاخها و شهر شوش ( آپادانا ) – بناهای تخت جمشید – بناهای نقش رستم .
2- خصوصیات شیوه پارتی
- حداکثر استفاده از مصالح محلی مثل سنگ لاشه ، خشت خام و یا پخته .
- استفاده بسیار خوب از تکنیک طاق و گنبد
- تنوع فوق العاده در طرح ها
- پرهیز نکر دن از شکوه ارتفاع زیاد
بناهای شیوه پارتی
آتشکده نورآباد – نقش برجسته تل ضحاک – پرستشگاه نهاوند – پرستشگاه شمسی – معبد استخر – معبد خورهه – معبد آناهیتا – بنای کوه خواجه یا خواجو در سیستان – طاق گرا – رباط سفید – قلعه دختر – کاخ بیشاپور – آتشکده های ساسانی – کاخ خسرو – ایوان مدائن و یا طاق کسری یا کاخ تیسفون – تخت سلیمان – طاق بستان
سبک شناسی معماری ایران
- شیوه پارسی (هخامنشیان) سده ششم پیش از میلاد تا سده چهارم.
- شیوه پارتی (اشکانیان و ساسانیان) سده چهام تا صدر اسلام.
- شیوه خراسانی (صفاریان، طاهریان، غزنویان و…) از ابتدای قرن چهارم تا پایان قرن چهارم.
- شیوه رازی (سامانیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان) قرن پنجم تا اول قرن هفتم.
- شیوه آذری (ایلخانیان و تیموریان) از اول قرن هفتم تا اول قرن دهم.
- شیوه اصفهانی (صفویان، افشاریه، زندیه و قاجاریه) از اول قرن دهم تا اواسط دوره قاجاریه.
- معماری معاصر (پهلوی، بعد از انقلاب ۱۳۵۷) از اواسط دوره قاجاریه تا کنون
هنر معماری هخامنشیان
تخت جمشید ،مجموعه ای از کاخهای بسیار باشکوهی است که ساخت آنها در سال ب512 قبل از میلاد آغاز شد و اتمام آن 150 سال به طول انجامید.تخت جمشید در محوطه وسیعی واقع شده که از یک طرف به کوه رحمت و از طرف دیگر به مرودشت محدود است . این کاخهای عظیم سلطنتی در کنار شهر پارسه که یونانیان آن را پرسپولیس خوانده اند ساخته شده است.
اسناد تخت جمشید و کارگران مزد بگیر
در اواخر سال 1312 شمسی براثر خاکبرداری در گوشه شمال غربی صفه تخت جمشید قریب چهل هزار لوحه های گلی به شکل و قطع مهرهای نماز بدست آمد .
بر روی این الواح کلماتی به خط عیلامی نوشته شده بود . پس از خواندن معلوم شد که این الواح عیلامی اسناد خرج ساختمان قصرهای تخت جمشید می باشد . از میان الواح بعضی به زبان پارسی و خط عیلامی است . از کشف این الواح شهرت نابجایی را که می گفتند قصرهای تخت جمشید مانند اهرام مصر با ظلم و جور و بیگار گرفتن رعایا ساخته شده باطل گشت .
نکته ای که سخت غیر قابل باور می نماید این واقعیت است که این مجموعه عظیم و ارزشمند هزاران سال زیر خاک مدفون بوده تا اینکه در اواخردهه1310خورشیدی کشف شد.
چیزی که در نگاه اول در تخت جمشید نظر بیننده را به خود جلب می کند، کتیبه ها و سنگ نبشته های گذر خشایارشاه است که به زبان عیلامی و دیگر زبانهای باستانی تحریر شده است. از این گذر به مجموعه کاخهای آپادانا می رسیم، جائی که در آن پادشاهان بار میدادند و مراسم و جشنهای دولتی در آن برگذار می …شد.
مقادیر عمده ای طلا و جواهرات در این کاخها وجود داشته که بدیهی است در جریان تهاجم اسکندر به غارت رفته باشد. بزرگترین کاخ در مجموعه تخت جمشید در 57 کیلومتری شیراز در جاده اصفهان و شیراز واقع شده است.
- دیگر شهرها و بناها
- آثار بجای مانده از شوش
- مهرهای هخامنشی
- معماری بناها و کاخ ها در دوره هخامنشی
ساسانیان
از انواع هنر دوره ساسانی می توان به معماری ، مجسمه سازی و نقاشی اشاره کرد که همه ساله مقدار زیادی از آنها توسط باستان شناسان کشف می شود .
در دوره ساسانی هنر معماری نسبت به مجسمه سازی و نقاشی در درجه اول قرار داشت . آثار اولیه معماری ساسانی شباهت بسیاری به معماری دوره پارتی دارد . از بناهای ساسانی در قرن سوم میلادی ، کاخ اردشیر در فیروزآباد است
یکی از آثار دوره ساسانی طاق کسری است که بقایای دربار معروف خسرو اول و دوم در تیسفون می باشد . این طاق اکنون در کناردجله در نزدیکی بغداد در جایی به نام سلمان پاک قرار دارد .
در فاصله یکصد کیلومتری تیسفون قصر دستگرد قرار داشته خسرو دوم پرویز بوده است . دیگر کاخ شیرین است که خسرو دوم آن را برای زن محبوب خود شیرین بنا کرده است و هنوز آثار آن در شهری به نام قصر شیرین باقی است
یکی از جالبترین آثار تاریخی ، غاری است که در صخره ای در طاق بستان کنده اند و شکارگاه خسرو دوم را نشان می دهد . این آثار در مدخل شهر کرمانشاهان هنوز باقی است . یکی از آنها شاپور اول را نشان می دهد که والرین در جلوی او به زانو درآمده و سیریادیس امپراتور جدید روم در حال احترام به پیش شاپور ایستاده است . در غار شاپور نیز مجسمه بزرگی از شاپور اول پیدا شده که اکنون در آن غار برپا است.
معماری دوره ساسانیان
معماری این دوره سرشت اصیل‌تری دارد. قصر شیرین که خسروپرویز بنا کرد، کم‌وبیش به پیروی از ساختمان‌های هخامنشیان ساخته شده است. طاق کسری (ایوان مداین) در نزدیک دجله درشهر تیسفون از آثار شناخته شده این دوره است. این بنا از آجرهای نظامی سفید و بزرگ ساخته شده است. بروی تالار بزرگی که موسوم به ایوان است، هشت تالار کوچک گشوده میشد. طاقها بطور کلی شکلی نیم‌دایره داشت و طاق بارگاه بشکل هلالی ساخته شده و وسعت شگرف آن دیده هربیننده‌ای را خیره میسازد. درحالیکه عناصر و خطوط اصلی این بنا از قریحه ایرانی مایه می‌گیرد، دورنیست که الهامی از معماری رومی درپاره‌ای از قسمت‌های آن انعکاس یافته باشد.
دوران اشکانیان
درسال 209ق .م دراوایل سلطنت اردوان اول اشکانی 211 – 191ق .م آنتیوکوس شاه سلوکی برای باز پس گرفتن ایالات سابق دولت سلوکی باقشونی مرکب ازیکصد هزار پیاده وبیست هزار سواره ازکوه های زاگروس گذشته ارودان راه گرگان راکه تاکوههای کردستان متصرف شده ودرآن موقع به ماد تاخته وقسمتی از متصرفات یونانی رابه تصرف خود درآورده بود وبه طرف همدان پیش رفته ومعبد آناهیتا را دچار خسارت وچپاول کرده وذخایر آن را به مقدارچهار هزار تالان معاول بیست ودومیلیون ونیم فرانک طلابه تاراج می برد بادرنظر گرفتن این واقعیت که برای رسیدن به منطقه همران از نواحی شمالی منطقه بیجار گروس نزدیکترین وسهل الوصول ترین مسیر می باشد.
معماری دوره سامانی
مقدمه
در تاریخ هر کشوری، با گذشت زمان و برخوردار با آداب و رسوم، فرهنگها و هنرهای گوناگون همواره سبکهای خاصی از هنر و بخصوص معماری بوجود می آیند که مطالعه هر کدام از این طریق، خود نشانگر ذوق، سلیقه، استعداد و امکانات آن عصر می باشد.
طبیعی است این آثار در ابنیه در طی قرون متمادی، همواره مورد اسیب و لطمات گوناگون قرار گرفته و شکل اصلی خود را از دست می دهند. اما در این بین، همواره آثاری نیز وجود دارند که از استحکام خوبی برخوردار بوده و تا زمالن حاضر، بر جای مانده اند.
بقعه اسماعیل سامانی
بقعه اسماعیل سامانی در بخارا – که می توان گفت پیش از سال 332 هـ.ق 943/م بنا دشه – تقریباً یه شکل مربع کاملی است که دیوارهای خارجی آن، کمی بسوی داخل قایل داشته و طول هر ضلع آم، دو متر است. در گوشه ها، ستونهای مدوری است که در داخل بنا تعبیه گشته، از گوشه های ساختمان و سنگینی بالا بر روی آنها فاشر می آورد. راهروی طاقداری در بالای دیوار دور تا دور ساخته شده و در بالای چهار گوشه بنا، چهار گنبد کوچک واقع گشته است. این دو قسمت، از ساختمان آتشکده اقتباس شده و بیننده را به یاد راهروی پوشیده ای که دور اتاق موج شکل آتشکده ساخته می شد و گنبد کوچکی داشت، می اندازد. این سبک معماری، به چهار طاق معروف است. دیوارهای جانبی بنا، دارای مدخل بزرگ گود رفته و قوس داری است که چهارچوبی با گوشه های راست دارد.
بناهای معتبر بخارا
یکی از بناهای مهم شهر بخارا دیوار بزرگ آن است، تحقیقی که فری در این باره کرده می گوید: «این دیوار مسلماً قبل از قرن پنجم میلادی وجود داشته است، زیرا بعد از شکست هفتالیان از بهرام و نفوذ ایرانیها در آسیای مرکزی، به هقیده باستان شناسان روی دیوار بزرگ دور واحه بخارا بنای عظیمی ساخته شده است.» بنا به گفته قزوینی طول این دیوار دوازده فرسنگ برآورد شده است. و این دیوار را بواسطه قدمتی که دارد از روی طنز لقب کمپیر یعنی پیرزن داده اند، این دیوار در روزگار سامانیان رو بویرانی نهاد ولی همه آن منهدم نگشت. بطوری که استخری می نویسد: «… هیچ شهر دیگری در شرق جهان استحکام استحکاماتی نظیر بخارا نداشت، نه تنها شهر دارای بنای مستحکمی بود، بلکه ارک، یعنی مقر حکومت نیز استحکامات دفاعی منحصر بفردی داشت…»
معماری قاجار
معماری ایران در دوره قاجاریه و معاصر: در دوره‌ی قاجاریه شیوه‌ی جدیدی در معماری ایجاد شد و معماران این زمان نیز دنباله‌‌رو معماران صفویه بوده‌اند، هنر معماری این زمان با مقایسه با دوره‌ی صفویه بسیار ضعیف شمرده می‌شود. تنها در زمان حکومت طولانی ناصرالدین شاه قاجار به دلیل نفوذ هنر باختری، هنر معماری هم‌چنین صنایع ظریف مانند گچ‌بری، آیینه‌کاری و کاشیکاری رونق یافت و تا اندازه‌ای معماران ما در این زمان از هنر اروپایی تقلید می‌کردند. ارتباط بیش‌تر ایران با غرب، معماران ایرانی را بر آن داشت تا عوامل مشخص معماری ایران را با روش‌بینی و توجه خاصی با عوامل معماری خاور درآمیزند و آثاری به وجود آورند که از نظر هنری دل پسند باشد.
معرفی مسجد جامع تبریز
معرفی باغ فردوس
معرفی عمارت بادگیر
معرفی هارونیه یا خانقاه غزالی
معرفی گنبد سبز
توجه :این فایل شامل ۱۱۰ اسلاید میباشد.
دانلود مستقیم از سایت معماری بنا:
مطالب مشابه:
